Η ιδέα της εκτροπής του Αχελώου πρωτοδιατυπώθηκε από έναν καθηγητή το 1925 και µελετήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1950, επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραµανλή. Η πρώτη εξαγγελία του έργου έγινε το 1964 από τον Γεώργιο Παπανδρέου σε οµιλία του στην κεντρική πλατεία της Λάρισας. Με την εξαγγελία του έργου ασχολήθηκε και η δικτατορία, ενώ µεταπολιτευτικά η κυβέρνηση Γεώργιου Ράλλη ενέκρινε ποσό 200 εκατ. δραχµών για τη µελέτη του έργου και προκήρυξε διεθνή διαγωνισµό. Ο Ανδρέας Παπανδρέου εξήγγειλε κι αυτός αρκετές φορές το έργο -όπως στην επέτειο του Κιλελέρ το 1983- και τελικά το 1985 ξεκίνησαν οι εργασίες για την εκτροπή στο στενότερο και ένα από τα οµορφότερα µέρη στον άνω ρου του Αχελώου στην Πίνδο (στη θέση «Λογγά Ροµοσιού»). Όµως στις 30 Μαΐου 1990, οι κάτοικοι του χωριού Μεσοχώρα κατέλαβαν το εργοτάξιο του φράγµατος της ∆ΕΗ και συγκρούστηκαν µε 400 αστυνοµικούς! Και κάπως έτσι ξεκινά η ιστορία
Ακόµα ανενεργό το φράγµα Μεσοχώρας
Ένας από τους λόγους για τους οποίους το φράγµα της Μεσοχώρας είναι ακόµη ανενεργό είναι το ότι αποτέλεσε µέρος της πολυθρύλητης εκτροπής του Αχελώου, µε σκοπό τη µεταφορά νερού από τον Αχελώο ποταµό στη λεκάνη του Πηνειού για να καλύψει τις αρδευτικές ανάγκες του θεσσαλικού κάµπου. Η κατασκευή των επιµέρους έργων της εκτροπής ξεκίνησε το 1986, µε προϋπολογισµό περί τα 1,5 δισ. ευρώ (σε σηµερινές τιµές) και περιελάµβανε µεταξύ άλλων την κατασκευή τεσσάρων φραγµάτων και µιας γιγάντιας σήραγγας.
Στον αρχικό σχεδιασµό, το ύψους 150 µέτρων φράγµα της Μεσοχώρας και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Γλύστρας αποτελούσαν «έργα κεφαλής». Το φράγµα θα δηµιουργούσε έναν ταµιευτήρα µεγέθους 7,8 τ. χλµ., του οποίου το νερό θα διοχετευόταν πρώτα προς το εργοστάσιο της Γλύστρας για την παραγωγή καθαρής υδροηλεκτρικής ενέργειας και θα συνέχιζε προς το επόµενο φράγµα της Συκιάς. Εκεί θα σχηµατιζόταν ένας δεύτερος, µεγαλύτερος ταµιευτήρας, από όπου µέρος των νερών θα διοχετευόταν µέσω άλλης σήραγγας 17,4 χλµ. στην άλλη πλευρά της Πίνδου, στον θεσσαλικό κάµπο. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε πως η λεκάνη του Αχελώου θα µετέφερε στον Πηνειό περίπου 1,2 δις κυβικά µέτρα νερού το χρόνο
Ωστόσο, το έργο αντιµετώπισε γρήγορα προβλήµατα. Οι ενστάσεις ήταν πολλές, τόσο για τη σκοπιµότητά του όσο και για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Τα τελευταία τριάντα χρόνια οικολογικές οργανώσεις αλλά και πολίτες των χωριών που βρίσκονταν στις όχθες του Αχελώου προσέφυγαν έξι φορές στα δικαστήρια για να εµποδίσουν την κατασκευή του έργου. Ευθύνη φέρουν τόσο το κράτος όσο και η ∆ΕΗ, που κατασκεύαζε τα επιµέρους έργα, για τα οποία δεν είχε εξασφαλιστεί πέραν πάσης αµφιβολίας ότι ο σχεδιασµός και οι µελέτες του θα ήταν επαρκείς για να µην απορριφθούν από το Συµβούλιο της Επικρατείας. Κάθε φορά που το ΣτΕ έβγαζε αποφάσεις κατά της εκτροπής, οι εργασίες σταµατούσαν, το έργο επανασχεδιαζόταν, νέες µελέτες υποβάλλονταν και οι εργασίες ξανάρχιζαν, για να σταµατήσουν ξανά µε την επόµενη καταδικαστική απόφαση. Το ΣτΕ αποφάσισε κατά της εκτροπής έξι φορές
Σήµερα ελάχιστοι πιστεύουν ότι το έργο κάποτε θα ολοκληρωθεί και πλέον ακόµα λιγότεροι θεωρούν ότι στην Ελλάδα του 2020 παρέχει χρησιµότητα. Το µόνο που έχει µείνει να το θυµίζει είναι µια σειρά από ηµιτέλη έργα στην Πίνδο, όπως το µισοχτισµένο φράγµα της Συκιάς, η γιγάντια µισοτελειωµένη σήραγγα του Πευκόφυτου αλλά και το σχεδόν ολοκληρωµένο φράγµα της Μεσοχώρας
Στοιχειώμενο το φράγµα της Μεσοχώρα
Σήµερα το φράγµα της Μεσοχώρας στέκει εγκαταλειµµένο καταµεσής στην κοίτη του Αχελώου, έρηµο, µε υλικά επένδυσης ξεχασµένα δίπλα του. Μια σήραγγα που ξεκινά από το φράγµα επρόκειτο να µεταφέρει το νερό του Αχελώου µε µεγάλη ταχύτητα σχεδόν 8 χλµ. πιο µακριά, στο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γλύστρα, το οποίο επίσης στέκει εγκαταλειµµένο, γεµάτο µε τις γιγάντιες τουρµπίνες στο πέµπτο υπόγειο, τα κάποτε σύγχρονα µηχανήµατα, τον πίνακα ελέγχου, ακριβό εξοπλισµό που αγοράστηκε πριν από πολλά χρόνια. Το φράγµα και το εργοστάσιο συνδέονται µε ένα δρόµο 39 χλµ., τον οποίο κατασκεύασε η ∆ΕΗ µε κόστος 30 εκατ. ευρώ. Είναι ένας δρόµος µόνιµα άδειος από αυτοκίνητα. Η όλη περιοχή έχει την απόκοσµη αύρα των τοποθεσιών που έχουν εγκαταλειφθεί, που έχουν αφεθεί έρµαια της φύσης για πολλά χρόνια.
Οι συνέπειες της εγκατάλειψης
Το φράγµα της Μεσοχώρας φτιάχτηκε για έναν αρχικό σκοπό τον οποίο ποτέ δεν πρόκειται να εκπληρώσει. Καταρχήν η ∆ΕΗ υπολογίζει ότι έχει δαπανήσει σχεδόν 500 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του φράγµατος µέχρι σήµερα (σε σηµερινά ποσά), ένα κόστος που όσο το έργο παραµένει κλειστό, δεν αποσβένεται. «Η καθυστέρηση της λειτουργίας του φράγµατος σηµαίνει απώλεια παραγωγής και εσόδων της τάξης των 25-30 εκατ. ευρώ το χρόνο», επισηµαίνει ο επικεφαλής της ∆ιεύθυνσης υδροηλεκτρικής παραγωγής της ∆ΕΗ Γιάννης Αργυράκης.
Εξάλλου, η λειτουργία του φράγµατος θα δηµιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, ενώ η δηµιουργία της λίµνης θα µπορούσε θεωρητικά να φέρει δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης στην περιοχή, όπως έχει συµβεί σε κάποιες άλλες τεχνητές λίµνες στην Ελλάδα (αλλά, βεβαίως, όχι σε όλες)
Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει µε την ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγει το φράγµα. Όσο το φράγµα δεν λειτουργεί, έχουµε απώλεια εσόδων από πράσινη καθαρή ενέργεια, η υποκατάσταση της οποίας γίνεται από ορυκτά καύσιµα, τα οποία µάλιστα εκπέµπουν χιλιάδες τόνους διοξειδίου ετησίως, και για τα οποία η ∆ΕΗ πληρώνει δικαιώµατα εκποµπών», πρόσθεσε ο κ. Αργυράκης.
Σήµερα, φορείς της Θεσσαλίας καλούν την κυβέρνηση να προχωρήσει στην περιβαλλοντική αδειοδότηση του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας. Μάλιστα σε ανακοίνωσή τους αναφέρουν ότι «οικολογικές οργανώσεις, στελέχη του κυβερνώντος κόµµατος και άλλοι εκ πεποιθήσεως πολέµιοι ξαναχτύπησαν στοχεύοντας, αφενός να µην εκδοθεί η ΑΕΠΟ του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας, αφετέρου να εγκαταλειφθούν τα έργα Άνω Αχελώου όπως πάντα επιδιώκουν».
Τέλος, τονίζουν ότι «πρόκειται για ένα σηµαντικό πολιτικό επίδικο που δηµιουργούν οι χειρισµοί των αρµοδίων κυβερνητικών παραγόντων, οι οποίοι είναι εντεταλµένοι να ενεργοποιήσουν και όχι να εγκαταλείψουν το δηµοκρατικά επιλεγµένο και ολοκληρωµένο ΥΗΕ Μεσοχώρας, που κατασκευάστηκε µε χρήµατα του ελληνικού λαού για να του προσφέρει πολύτιµη «πράσινη» ενέργεια»
Θύµα η Γέφυρα Κοράκου
Η θρυλική Γέφυρα Κοράκου ήταν το µεγαλύτερο µονότοξο γιοφύρι των Βαλκανίων. Έζησε για 435 χρόνια αντέχοντας σε σεισµούς και τις µανιασµένες κατεβασιές του Αχελώου µέχρι που έπεσε κι αυτή θύµα του Εµφυλίου. Είχε άνοιγµα 48 µέτρα και ύψος 26 µέτρα. Κτίστηκε το 1515 η περίφηµη µονότοξη πέτρινη καµάρα « Η Γέφυρα του Κοράκου» ή «το Κορακογιοφύρι » ή ποιητικά «του Κόρακα το διόφυρο» ή «του Άσπρου το γιοφύρι»
Στήριξη Ταγιάνι
Τη στήριξή του στην ανάπλαση και την ανακατασκευή της ιστορικής γέφυρας Κοράκου και τις αναπτυξιακές προοπτικές της Κοιλάδας του Αχελώου εξέφρασε πρόσφατα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Αντόνιο Ταγιάνι, µε αφορµή τα 502 χρόνια από την κατασκευή και τα 68 από την ανατίναξή της.
Οριοθετεί Θεσσαλία µε Ήπειρο
Ο ποταµός Αχελώος πηγάζει σε υψόµετρο 2.000 µ. από τις νότιες πλαγιές του όρους Λάκµος (Περιστέρι) στην οροσειρά της Πίνδου στο Μέτσοβο. Οριοθετεί την Ήπειρο από τη Θεσσαλία και διασχίζοντας τους ορεινούς όγκους της νότιας Πίνδου και της δυτικής Ρούµελης εκβάλλει στα νότια των Eχινάδων νήσων στο Ιόνιο πέλαγος
Αναλυτικό ρεπορτάζ του περιοδικού «Αγρόκτημα» που κυκλοφορεί το Σάββατο 29 Ιουλίου με την Agrenda
Ακόµα ανενεργό το φράγµα Μεσοχώρας
Ένας από τους λόγους για τους οποίους το φράγµα της Μεσοχώρας είναι ακόµη ανενεργό είναι το ότι αποτέλεσε µέρος της πολυθρύλητης εκτροπής του Αχελώου, µε σκοπό τη µεταφορά νερού από τον Αχελώο ποταµό στη λεκάνη του Πηνειού για να καλύψει τις αρδευτικές ανάγκες του θεσσαλικού κάµπου. Η κατασκευή των επιµέρους έργων της εκτροπής ξεκίνησε το 1986, µε προϋπολογισµό περί τα 1,5 δισ. ευρώ (σε σηµερινές τιµές) και περιελάµβανε µεταξύ άλλων την κατασκευή τεσσάρων φραγµάτων και µιας γιγάντιας σήραγγας.
Στον αρχικό σχεδιασµό, το ύψους 150 µέτρων φράγµα της Μεσοχώρας και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της Γλύστρας αποτελούσαν «έργα κεφαλής». Το φράγµα θα δηµιουργούσε έναν ταµιευτήρα µεγέθους 7,8 τ. χλµ., του οποίου το νερό θα διοχετευόταν πρώτα προς το εργοστάσιο της Γλύστρας για την παραγωγή καθαρής υδροηλεκτρικής ενέργειας και θα συνέχιζε προς το επόµενο φράγµα της Συκιάς. Εκεί θα σχηµατιζόταν ένας δεύτερος, µεγαλύτερος ταµιευτήρας, από όπου µέρος των νερών θα διοχετευόταν µέσω άλλης σήραγγας 17,4 χλµ. στην άλλη πλευρά της Πίνδου, στον θεσσαλικό κάµπο. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε πως η λεκάνη του Αχελώου θα µετέφερε στον Πηνειό περίπου 1,2 δις κυβικά µέτρα νερού το χρόνο
Ωστόσο, το έργο αντιµετώπισε γρήγορα προβλήµατα. Οι ενστάσεις ήταν πολλές, τόσο για τη σκοπιµότητά του όσο και για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του. Τα τελευταία τριάντα χρόνια οικολογικές οργανώσεις αλλά και πολίτες των χωριών που βρίσκονταν στις όχθες του Αχελώου προσέφυγαν έξι φορές στα δικαστήρια για να εµποδίσουν την κατασκευή του έργου. Ευθύνη φέρουν τόσο το κράτος όσο και η ∆ΕΗ, που κατασκεύαζε τα επιµέρους έργα, για τα οποία δεν είχε εξασφαλιστεί πέραν πάσης αµφιβολίας ότι ο σχεδιασµός και οι µελέτες του θα ήταν επαρκείς για να µην απορριφθούν από το Συµβούλιο της Επικρατείας. Κάθε φορά που το ΣτΕ έβγαζε αποφάσεις κατά της εκτροπής, οι εργασίες σταµατούσαν, το έργο επανασχεδιαζόταν, νέες µελέτες υποβάλλονταν και οι εργασίες ξανάρχιζαν, για να σταµατήσουν ξανά µε την επόµενη καταδικαστική απόφαση. Το ΣτΕ αποφάσισε κατά της εκτροπής έξι φορές
Σήµερα ελάχιστοι πιστεύουν ότι το έργο κάποτε θα ολοκληρωθεί και πλέον ακόµα λιγότεροι θεωρούν ότι στην Ελλάδα του 2020 παρέχει χρησιµότητα. Το µόνο που έχει µείνει να το θυµίζει είναι µια σειρά από ηµιτέλη έργα στην Πίνδο, όπως το µισοχτισµένο φράγµα της Συκιάς, η γιγάντια µισοτελειωµένη σήραγγα του Πευκόφυτου αλλά και το σχεδόν ολοκληρωµένο φράγµα της Μεσοχώρας
Στοιχειώμενο το φράγµα της Μεσοχώρα
Σήµερα το φράγµα της Μεσοχώρας στέκει εγκαταλειµµένο καταµεσής στην κοίτη του Αχελώου, έρηµο, µε υλικά επένδυσης ξεχασµένα δίπλα του. Μια σήραγγα που ξεκινά από το φράγµα επρόκειτο να µεταφέρει το νερό του Αχελώου µε µεγάλη ταχύτητα σχεδόν 8 χλµ. πιο µακριά, στο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη Γλύστρα, το οποίο επίσης στέκει εγκαταλειµµένο, γεµάτο µε τις γιγάντιες τουρµπίνες στο πέµπτο υπόγειο, τα κάποτε σύγχρονα µηχανήµατα, τον πίνακα ελέγχου, ακριβό εξοπλισµό που αγοράστηκε πριν από πολλά χρόνια. Το φράγµα και το εργοστάσιο συνδέονται µε ένα δρόµο 39 χλµ., τον οποίο κατασκεύασε η ∆ΕΗ µε κόστος 30 εκατ. ευρώ. Είναι ένας δρόµος µόνιµα άδειος από αυτοκίνητα. Η όλη περιοχή έχει την απόκοσµη αύρα των τοποθεσιών που έχουν εγκαταλειφθεί, που έχουν αφεθεί έρµαια της φύσης για πολλά χρόνια.
Οι συνέπειες της εγκατάλειψης
Το φράγµα της Μεσοχώρας φτιάχτηκε για έναν αρχικό σκοπό τον οποίο ποτέ δεν πρόκειται να εκπληρώσει. Καταρχήν η ∆ΕΗ υπολογίζει ότι έχει δαπανήσει σχεδόν 500 εκατ. ευρώ για την κατασκευή του φράγµατος µέχρι σήµερα (σε σηµερινά ποσά), ένα κόστος που όσο το έργο παραµένει κλειστό, δεν αποσβένεται. «Η καθυστέρηση της λειτουργίας του φράγµατος σηµαίνει απώλεια παραγωγής και εσόδων της τάξης των 25-30 εκατ. ευρώ το χρόνο», επισηµαίνει ο επικεφαλής της ∆ιεύθυνσης υδροηλεκτρικής παραγωγής της ∆ΕΗ Γιάννης Αργυράκης.
Εξάλλου, η λειτουργία του φράγµατος θα δηµιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, ενώ η δηµιουργία της λίµνης θα µπορούσε θεωρητικά να φέρει δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης στην περιοχή, όπως έχει συµβεί σε κάποιες άλλες τεχνητές λίµνες στην Ελλάδα (αλλά, βεβαίως, όχι σε όλες)
Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει µε την ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγει το φράγµα. Όσο το φράγµα δεν λειτουργεί, έχουµε απώλεια εσόδων από πράσινη καθαρή ενέργεια, η υποκατάσταση της οποίας γίνεται από ορυκτά καύσιµα, τα οποία µάλιστα εκπέµπουν χιλιάδες τόνους διοξειδίου ετησίως, και για τα οποία η ∆ΕΗ πληρώνει δικαιώµατα εκποµπών», πρόσθεσε ο κ. Αργυράκης.
Σήµερα, φορείς της Θεσσαλίας καλούν την κυβέρνηση να προχωρήσει στην περιβαλλοντική αδειοδότηση του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας. Μάλιστα σε ανακοίνωσή τους αναφέρουν ότι «οικολογικές οργανώσεις, στελέχη του κυβερνώντος κόµµατος και άλλοι εκ πεποιθήσεως πολέµιοι ξαναχτύπησαν στοχεύοντας, αφενός να µην εκδοθεί η ΑΕΠΟ του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας, αφετέρου να εγκαταλειφθούν τα έργα Άνω Αχελώου όπως πάντα επιδιώκουν».
Τέλος, τονίζουν ότι «πρόκειται για ένα σηµαντικό πολιτικό επίδικο που δηµιουργούν οι χειρισµοί των αρµοδίων κυβερνητικών παραγόντων, οι οποίοι είναι εντεταλµένοι να ενεργοποιήσουν και όχι να εγκαταλείψουν το δηµοκρατικά επιλεγµένο και ολοκληρωµένο ΥΗΕ Μεσοχώρας, που κατασκευάστηκε µε χρήµατα του ελληνικού λαού για να του προσφέρει πολύτιµη «πράσινη» ενέργεια»
Θύµα η Γέφυρα Κοράκου
Η θρυλική Γέφυρα Κοράκου ήταν το µεγαλύτερο µονότοξο γιοφύρι των Βαλκανίων. Έζησε για 435 χρόνια αντέχοντας σε σεισµούς και τις µανιασµένες κατεβασιές του Αχελώου µέχρι που έπεσε κι αυτή θύµα του Εµφυλίου. Είχε άνοιγµα 48 µέτρα και ύψος 26 µέτρα. Κτίστηκε το 1515 η περίφηµη µονότοξη πέτρινη καµάρα « Η Γέφυρα του Κοράκου» ή «το Κορακογιοφύρι » ή ποιητικά «του Κόρακα το διόφυρο» ή «του Άσπρου το γιοφύρι»
Τη στήριξή του στην ανάπλαση και την ανακατασκευή της ιστορικής γέφυρας Κοράκου και τις αναπτυξιακές προοπτικές της Κοιλάδας του Αχελώου εξέφρασε πρόσφατα ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Αντόνιο Ταγιάνι, µε αφορµή τα 502 χρόνια από την κατασκευή και τα 68 από την ανατίναξή της.
Οριοθετεί Θεσσαλία µε Ήπειρο
Ο ποταµός Αχελώος πηγάζει σε υψόµετρο 2.000 µ. από τις νότιες πλαγιές του όρους Λάκµος (Περιστέρι) στην οροσειρά της Πίνδου στο Μέτσοβο. Οριοθετεί την Ήπειρο από τη Θεσσαλία και διασχίζοντας τους ορεινούς όγκους της νότιας Πίνδου και της δυτικής Ρούµελης εκβάλλει στα νότια των Eχινάδων νήσων στο Ιόνιο πέλαγος
