Ήταν, όµως, πραγµατικά επιτυχηµένες και αποτελεσµατικές οι αγροτικές µεταρρυθµίσεις του Βενιζέλου; Είναι γεγονός ότι αυξήθηκε η καλλιεργήσιµη γη, αλλά επήλθε µείωση του εισοδήµατος των κτηνοτρόφων. Η «ευαίσθητη οικονοµία» των ορεινών δέχθηκε πλήγµα εξαιτίας αυτού του γεγονότος και οι κάτοικοι αναγκάζονταν να στραφούν σε καλλιέργειες χαµηλής απόδοσης, ώστε να εξασφαλίσουν το εισόδηµά τους.
Επιπλέον, οι καλλιεργήσιµες εκτάσεις ήταν τελείως ακατάλληλες και είχαν χαµηλή απόδοση, µε συνέπεια την άσκηση πίεσης στους αγρότες, ενώ µειώθηκε η απόδοση των καλλιεργειών πανελλαδικά. Εποµένως, οι επαγγελθείσες αγροτικές µεταρρυθµίσεις δεν αποτέλεσαν τον παράγοντα που ώθησε ή δεν παρεµπόδισε, εντελώς, την οικονοµική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών της χώρας.
Τέλος, η απόκτηση ιδιόκτητης γης (από τα πρώην τσιφλίκια) µετέβαλε τις µέχρι τότε ισχύουσες δοµές της εγγείου ιδιοκτησίας, αλλά δεν ανανέωσε τις δοµές της αγροτικής παραγωγής προς µία κατεύθυνση, η οποία θα ευνοούσε την όποια «καπιταλιστική ανάπτυξη». Εκατό χρόνια µετά, θα ήταν σηµαντικό να ξέρουµε τουλάχιστον τι θέλουµε!
Γιάννης Πανάγος
Επιπλέον, οι καλλιεργήσιµες εκτάσεις ήταν τελείως ακατάλληλες και είχαν χαµηλή απόδοση, µε συνέπεια την άσκηση πίεσης στους αγρότες, ενώ µειώθηκε η απόδοση των καλλιεργειών πανελλαδικά. Εποµένως, οι επαγγελθείσες αγροτικές µεταρρυθµίσεις δεν αποτέλεσαν τον παράγοντα που ώθησε ή δεν παρεµπόδισε, εντελώς, την οικονοµική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών της χώρας.
Τέλος, η απόκτηση ιδιόκτητης γης (από τα πρώην τσιφλίκια) µετέβαλε τις µέχρι τότε ισχύουσες δοµές της εγγείου ιδιοκτησίας, αλλά δεν ανανέωσε τις δοµές της αγροτικής παραγωγής προς µία κατεύθυνση, η οποία θα ευνοούσε την όποια «καπιταλιστική ανάπτυξη». Εκατό χρόνια µετά, θα ήταν σηµαντικό να ξέρουµε τουλάχιστον τι θέλουµε!
Γιάννης Πανάγος
