Όλοι ξέρουμε ότι είναι δύσκολο να είσαι σήμερα Έλληνας και ακόμη δυσκολότερο να είσαι Έλληνας Αγρότης. Όμως το να είσαι Έλληνας Νέος Αγρότης είναι πραγματικά τραγικό, ιδιαίτερα αν μελετήσει κανείς την εξέλιξη των στοιχείων που είναι διαθέσιμα για τα τελευταία χρόνια.
Από το 1995 το πραγματικό εισόδημα της αγροτικής οικογένειας μειώνεται συνεχώς, και με βάση υπολογισμών το 100 για το 2005, ήταν 140 το 1995 ενώ το 2011 έπεσε στο 75 περίπου και ταυτόχρονα στην Ε.Ε. αυξήθηκε!
Παρόλο που οι τιμές των αγροτικών προϊόντων αυξήθηκαν την τελευταία δεκαετία, αυξήθηκαν επίσης, και μάλιστα υπερβολικά δυσανάλογα, οι τιμές των λιπασμάτων και της ενέργειας. Έτσι επιβαρύνονται οικονομικά η παραγωγική διαδικασία και οι ίδιοι οι αγρότες.
Η τιμή για ένα αγροτικό προϊόν στο ράφι διαμορφώνεται από το κόστος των εισροών, το κόστος των μετασυλλεκτικών εργασιών, όπως είναι η συσκευασία ή η μεταφορά, και φυσικά το κόστος για την εργασία του αγρότη.
Το 1960 από την τιμή του καταναλωτή για ένα αγροτικό προϊόν οι εισροές απορροφούσαν το 10% της τιμής, ο αγρότης έπαιρνε το 60% και οι μετασυλλεκτικές εργασίες το 30%. Το 2010 από το ίδιο αγροτικό προϊόν στο ράφι, οι εισροές κοστίζουν το 20%, ο αγρότης εισπράττει μόνο το 10% και οι μετασυλλεκτικές δραστηριότητες το 70%.
Στην Ελλάδα η ψαλίδα μεταξύ της τιμής που πληρώνει ο καταναλωτής και της τιμής του παραγωγού είναι 5-8 φορές πάνω, ενώ στο Βέλγιο είναι 2,25 φορές.
Η μόνη υπάρχουσα λειτουργούσα οργανική κοινωνία είναι η αγροτική κοινωνία και το αποτελεσματικότερο εργαλείο διαχείρισης της είναι η κοινωνική οικονομία. Στον αστικό χώρο επικρατεί ο ορθολογισμός και η οικονομία της αγοράς. Η επιβολή μορφών της οικονομίας της αγοράς όμως στην αγροτική κοινωνία δημιουργεί ανωμαλίες και δυσαρμονίες, εις βάρος των μελών της αγροτικής κοινωνίας, των αγροτών.
Οι αγρότες, αν και είναι οι δημιουργοί πραγματικού πλούτου, αναζητούν εναγωνίως την αναλογούσα προσοχή της εκτελεστικής και βουλευτικής εξουσίας. Βλέπουν, ωστόσο, όλο το ενδιαφέρον να απορροφούν οι προσκείμενοι στα ΜΜΕ και οι αστοί διαχειριστές της υπεραξίας του πλούτου, που οι ίδιοι παράγουν.
Χωρίς επαγγελματική στήριξη
Η Ελλάδα είναι μια κατεξοχήν αγροτική χώρα, κατά 75% ορεινή και ημιορεινή, με μεγάλη ποικιλομορφία ανάγλυφου του εδάφους, που αυξάνει το κόστος εκμετάλλευσης. Ο μέσος κλήρος όμως είναι 47 στρέμματα τη στιγμή που στην ΕΕ ο μέσος όρος είναι στα 2.000 στρέμματα.
Ο αγρότης εφόσον αποφασίσει να δραστηριοποιηθεί επαγγελματικά στη χώρα μας, έχει να αντιμετωπίσει υπερβολικά μεγάλους κινδύνους. Και στο δύσκολο έργο του δεν έχει ουσιαστική βοήθεια αφού τον αγροτικό χώρο χαρακτηρίζουν οι ανεπάρκειες στην αγροτική έρευνα και τις γεωργικές εφαρμογές, ενώ ο αγρότης δεν έχει επαρκή αγροτική επαγγελματική κατάρτιση, ούτε προβλέπεται άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Επιπλέον, ο αγρότης στη Ελλάδα δεν έχει καμιά συστηματική επιχειρηματική υποστήριξη για εκθέσεις, αποστολές, επισκέψεις, ανταλλαγές, δικτυώσεις, συλλογικότητες, δημοπρατήρια ή μεταφορά τεχνογνωσίας.
Τα τελευταία χρόνια, επίσης, οι απρόβλεπτοι κίνδυνοι με τις κλιματικές αλλαγές και τις ανεπαρκώς ελεγμένες επιδημιολογικά ποικιλίες έχουν αυξήσει τους επιχειρηματικούς αγροτικούς κινδύνους σε επίπεδο δημοσίου συμφέροντος, χωρίς μέχρι σήμερα η πολιτεία να έχει αναλάβει τις ευθύνες της.
Ύπαιθρος 2020 και αναδιάρθρωση του φορολογικού
Η ανάπτυξη της Ελλάδας περνάει μέσα από τη γεωργία
Ένα σχέδιο για την ανάπτυξη της Ελλάδας με προτάσεις για δίκαιο, έντιμο και λειτουργικό φορολογικό σύστημα για τους επαγγελματίες αγρότες έχει συντάξει η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών-ΠΕΝΑ.
Το πόρισμα αυτό για τη φορολόγηση των αγροτών συνυπέγραψαν η Εταιρεία Αγροτικής Οικονομίας-ΕΤΑΓΡΟ και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος-ΓΕΩΤΕΕ, ενώ αποτέλεσε τη διατύπωση καθηγητών των πέντε Ελληνικών Πανεπιστημίων που έχουν Τμήματα Αγροτικής Οικονομίας.
Το βασικό μήνυμα του πορίσματος συνοψίζεται στη διατύπωση πως οποιαδήποτε βελτίωση στην φορολογία θα πρέπει να μην είναι απλά φοροεισπρακτικού χαρακτήρα, αλλα να λειτουργεί αναπτυξιακά και ως ενισχυτικός πολλαπλασιαστής στην υποστήριξη της αγροτικής επιχειρηματικότητας.
Στην ανάπτυξη του αγροτικού κόσμου της Ελλάδας στοχεύει και η πρόταση που έχει συντάξει και πάλι η ΠΕΝΑ. Η Ύπαιθρος 2020 αποτελεί ένα κείμενο με 16 σημεία άμεσης δράσης, τα οποία διατυπώθηκαν έπειτα από επεξεργασία με τον Σύλλογο Γεωπόνων Μακεδονίας-Θράκης και το Παράρτημα του ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας. Η πρόταση Ύπαιθρος παραδόθηκε στην κοινωνία στις 4 Σεπτεμβρίου 2012 και αποτελεί εργαλείο προσανατολισμού δραστηριοτήτων και επιλογών.
Ουσιαστικά αφορά στην δημιουργία μιας νέας γενιάς αγροτών με οργανωμένη συλλογική δράση σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και με την μεγαλύτερη δυνατή αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να προσφέρει αγροτικά προϊόντα πιστοποιημένων προδιαγραφών και ανταγωνιστικού κόστους, τα οποία θα προσδιορίζουν, ανά μονάδα προϊόντος την μικρότερη συνολική περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Ο πρωτογενής τομέας παράγει 7,5 δισ. ευρώ ετησίως και το αποτέλεσμα είναι να φτάνει μόνο το 7,4% στην αγροτική οικογένεια
Σε επτά χρόνια το αγροτικό εισόδημα έπεσε κατά 25%
Η διαμόρφωση ενός υγιούς, ειλικρινούς και εφαρμόσιμου συμβολαίου μεταξύ αγροτών και καταναλωτών μπορεί να είναι το ζητούμενο, ωστόσο οι συνθήκες και ο τρόπος που ασκείται το επάγγελμα του αγρότη, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Χαρακτηριστική είναι άλλωστε η τάση πολλών Ελλήνων να στρέφονται στο αγροτικό επάγγελμα με μόνο κίνητρο την οικονομική στήριξη και τη δικαιολόγηση των επιδοτήσεων.
Έτσι, συνθήκες όπως η νόθευση της εκπροσώπησης των αγροτών, η τήρηση «Μητρώου Αγροτών» στο οποίο εγγράφονται και απασχολούμενοι με εισόδημα μόνο κατά 35% από αγροτικά επαγγέλματα αλλά και οι συνταξιούχοι αγρότες, το γεογονός πως υπάρχουν 1.200.000 επαγγελματίες αγρότες αλλά και ετεροεπαγγελματίες παραγωγοί με εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα, το γεγονός πως 850.000 άτομα εισπράττουν ενιαία ενίσχυση από την ΚΓΠ της ΕΕ, ή το γεγονός πως 500.000 περίπου δηλώνουν «αγρότες 35%», με εκτιμώμενους 320.000 να είναι «κατά κύριο επάγγελμα αγρότες» άνω των 65 ετών και με μόνο 180.000 αγρότες κάτω των 65 ετών, αποδεικνύουν πως η παρούσα κατάσταση δεν βοηθά στο «χτίσιμο» μιας καλής σχέσης μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή. Και αυτό με τη σειρά του απομακρύνει το ενδεχόμενο να αναπτυχθεί ο τόπος.
Προς την ίδια κατεύθυνση οδηγεί και ο με νομοθετικές διατάξεις αποκλεισμός των αγροτών από την δυνατότητα μεταποίησης και εμπορίας των παραγόμενων από αυτούς αγροτικών προϊόντων.
Οι Αγορές Αγροτών-Farmers Market, η δυνατότητα απ’ ευθείας νόμιμων πωλήσεων από το χωράφι και τα Δημοπρατήρια είναι λίγα από τα απαραίτητα μέτρα που χρονίζουν απαράδεκτα.
Οι σημαίες του «κόστους παραγωγής» συχνά αποπροσανατολίζουν και βάζουν στο απυρόβλητο τους πραγματικούς δημιουργούς των προβλημάτων που είναι κυρίως οι μεσάζοντες «της ψαλίδας 5-8» και η «παράδοση», και όχι η πώληση, του εκάστοτε προϊόντος στους χονδρέμπορες για την εμπορία του, χωρίς τον έλεγχο ή συμμετοχή των αγροτών.
Είναι αποπροσανατολιστική, επίσης, η εστίαση της προσοχής των αγροτών μόνο στα αγροτικά προϊόντα, και όχι στην σημαντικότατη συμβολή της αγροτικής δραστηριότητας στην παροχή δωρεάν δημόσιων αγαθών στον άνθρωπο, όπως είναι το οξυγόνο, το νερό και το φυσικό περιβάλλον.
Απαραίτητη η ρευστότητα
Ο αγροτικός τομέας παράγει 7,5 δις. ευρώ ετησίως και το αποτέλεσμα είναι να φτάνει μόνο το 7,4% στα χέρια της αγροτικής οικογένειας. Και από αυτά πρέπει να πληρωθεί η χρήση γης, να υπολογισθούν τα μεροκάματα της οικογένειας και να γίνουν οι αποσβέσεις του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού.
Προφανώς δεν υπάρχει φοροδοτική ικανότητα στο αγροτικό παραγωγικό σύστημα, αλλά ανάγκη μεταφοράς χρημάτων από τους άλλους τομείς, όπως γίνεται στις ΗΠΑ με τον Farm Bill.
Η αγροτική κοινωνία εξωθήθηκε σιγά-σιγά και έμεινε ακάλυπτη στο τραπεζικό σύστημα της οικονομίας της αγοράς. Η κακοδιοικούμενη ΑΤΕ και εξυπηρετούσα μόνο κατα 15% αγρότες εντάχθηκε στην οικονομία της αγοράς. Η αγροτική κοινωνία χρειάζεται ένα διαφορετικό χρηματοπιστωτικό εργαλείο της κοινωνικής οικονομίας, ή έστω σύμπραξη αγοράς και κοινωνίας.
Η συμβιβαστική πρόοδος, από την άλλη, στην ΚΓΠ 2014-2020 της 25 Ιανουαρίου 2013 αδικεί τον επαγγελματία Νέο Αγρότη μετακινώντας τις όποιες θετικές ενδείξεις στο βάθος του 2020. Την ίδια ώρα που κάποιοι μοιράζουν ευκαιριακά «5 στρέμματα» σε αστούς για να βαφτιστούν «επαγγελματίες νέοι αγρότες», εξωθούνται οι Νέοι Αγρότες επικίνδυνα προς την έξοδο από το αγροτικό επάγγελμα. Πρέπει να ενισχυθεί με κάθε διαθέσιμο μέσο ο 2ος πυλώνας της ΚΓΠ.
Αναγκαία η λήψη μέτρων
Ένα σύγχρονο πρόβλημα είναι η επισιτιστική ασφάλεια, και σε αυτό το πρόβλημα ο αγροτικός τομέας είναι ο μόνος που μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην αντιμετώπισή της. Χρειάζεται, όμως, ένα Εθνικό και Ευρωπαϊκό συμβόλαιο για τις προτεραιότητες δαπανών.
Ο πολλαπλασιαστής του ΑΕΠ της χώρας για τη γεωργία είναι 5 (όταν για τον Τουρισμό είναι 2) και αυτό σημαίνει ότι αν σταματήσει το καταγραφόμενο 4% του ΑΕΠ από τον πρωτογενή τομέα, τότε όλοι οι Έλληνες θα χάσουμε 20% του ΑΕΠ. Καθένα θα τον ενδιέφερε να εξασφαλίσει κατά προτεραιότητα το 20% της γεωργίας, ακολούθως το ενδιαφέρον θα ήταν για το 17% του τουρισμού και μετά όλα τα άλλα. Αυτή η σημαντικότητα, που περιγράφεται και στην μελέτη της ΜacKinsey με την επισήμανση ότι οι «ατμομηχανές» της ελληνικής οικονομίας είναι η γεωργία, η βιομηχανία τροφίμων και ο τουρισμός, δεν γίνεται αισθητή στην συμπεριφορά του κράτους. Και οι όποιες κινητοποιήσεις εμπεριέχουν την ανάγκη για επισήμανση αυτής της σημαντικότητας. Οι απομακρυσμένοι από τα κέντρα εξουσίας πραγματικοί αγρότες-παραγωγοί πλούτου, υφίστανται ισοπεδωτική εξομοίωση με τους καταναλωτές του πλούτου. Έτσι οι αγρότες αισθάνονται ότι ο λεκτικά «ενιαίος ΦΠΑ 23%» δρα αρνητικά και απαξιωτικά στον αγροτικό τομέα, όταν σε άλλους τομείς (τουρισμός) κατεβαίνει 6%, ή απουσιάζει τελείως ο φόρος στα πετρέλαια (ναυτιλία).
Οι αγρότες αισθάνονται ότι η «ενιαία φορολόγηση» των γαιών δρα αρνητικά και απαξιωτικά, όταν σε άλλους μειώνεται επιδεικτικά (Mall) ή αναγνωρίζονται ως σημαντικά για την επαγγελματική τους δράση (ξενοδοχεία) αλλά δεν αναγνωρίζονται ως εργαλεία δουλειάς τα αγροτεμάχια για την αγροτική επαγγελματική δράση, ούτε απαλλάσσονται από πρόσθετες φορολογήσεις τα εργαλεία της δουλειάς (τρακτέρ κλπ).
Η παραγωγή ενέργειας είναι εξ ορισμού κομμάτι του πρωτογενούς τομέα. Οι αγρότες εξ επαγγέλματος δεσμεύουν και αξιοποιούν την ενέργεια από τον ήλιο. Είναι ανακόλουθο το κόστος της ενέργειας να μην είναι σε προνομιακή χρήση για τους αγρότες, αλλά να παρεμβάλλονται τρίτοι αυξάνοντας απαράδεκτα τα κόστη.
Οι Νέοι Αγρότες τέλος είναι το 6% των αγροτών (κάτω των 35 ετών, EUROSTAT), ενώ οι άνω των 55 ετών αγρότες είναι το 65% των αγροτών. Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών-ΠΕΝΑ, όπως έχει πάγια στρατηγική, υποστηρίζει τις αποφάσεις της πλειοψηφίας του αγροτικού κόσμου και χαιρετίζει τις προσπάθειες να εκφρασθεί το αγροτικό κίνημα ενιαία, και όπως σε όλους τους χώρους, με ξεχωριστή πρόνοια για τους νέους αγρότες.
