Η γεωργία ζητά μόχλευση άνω των 2 δις

Της Κατερίνας Μπατζελή *

Η σηµερινή κρίση αρχίζει να δηµιουργεί νέου τύπου διαρθρωτικά προβλήµατα στον γεωργικό τοµέα τα οποία δεν επιλύονται µε ηµίµετρα και παροχολογίες.

Απαιτούνται πολιτικές µεγάλης πνοής. Οι παρεµβάσεις πρέπει να είναι στοχευµένες και να αλλάζουν τις δοµές της αγροτικής οικονοµίας. Με:

-Ανατροπές στη δοµή της αγοράς.

- Οριοθέτηση του ρόλου του κράτους αλλά και της ίδιας της πολιτείας.

-∆ηµιουργία νέων όρων προσβασιµότητας στις ευκαιρίες απασχόλησης και επενδύσεων, στη ρευστότητα, τη λειτουργία της αγοράς, στις δοµές και τις προϋποθέσεις των νέων χρηµατοπιστωτικών µέσων και εγγυήσεων, στη συγκρότηση συνεργειών παραγωγικών, επιχειρηµατικών και χρηµατοδοτικών.

-Ενίσχυση των µηχανισµών διασφάλισης των εισοδηµάτων από τις έντονες διακυµάνσεις των αγορών και των κλιµατικών αλλαγών.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν ήδη αρχίσει διαβουλεύσεις που σταδιακά θα αλλάξουν συνολικά τον τρόπο χρηµατοδότησης των παραγωγικών τοµέων, των επενδυτικών και αναπτυξιακών προγραµµάτων, της ενεργούς συµµετοχής του τραπεζικού συστήµατος και των νέων ευρωπαϊκών και εθνικών funds που αποσκοπούν στην µόχλευση της ευρωπαϊκής οικονοµίας. Ο Κοινοτικός Προϋπολογισµός βρίσκεται αντιµέτωπος µε µία σηµαντική µείωση των πόρων του (Π∆Π) και της ανακατανοµής των πόρων µεταξύ των πολιτικών προτεραιοτήτων της ΕΕ. Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) για να συνεχίσει να είναι συνδεδεµένη µε τις εξελίξεις που δροµολογούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες εξελίξεις δεν διαφαίνονται εύκολες και ενιαίες, πρέπει σε εθνικό επίπεδο να συµφωνηθούν ορισµένες νέες αρχές και πολιτικές, βάση των οποίων θα γίνονται εκ µέρους της χώρας µας και οι διαπραγµατεύσεις  για την ευρωπαϊκή και εθνική αγροτική πολιτική.

Ας περιγράψουµε την ελληνική πραγµατικότητα στον αγροτικό τοµέα:

1.Η δηµοσιονοµική και τραπεζική πορεία της χώρας  έχει επηρεάσει την παραγωγική εξέλιξη του κλάδου και την εισοδηµατική κατάσταση των απασχολουµένων στον κλάδο-στον παραγωγικό, εµπορικό µεταποιητικό τοµέα.

2. Οι µικρές εκµεταλλεύσεις αποχωρούν από την γεωργία, η υπερχρέωση των αγροτών διευρύνεται, αλλάζει σταδιακά ή διαµορφώνονται συνθήκες για µεταφορά της αγροτικής γης σε µεγάλες εταιρείες αλλάζοντας έτσι το ιδιοκτησιακό καθεστώς, ενώ δεν υπάρχει ασφάλιση του αγροτικού εισοδήµατος από κρίσεις των αγορών-εθνικών και διεθνών-ή από περιβαλλοντικές αλλαγές πέρα εκείνο  του ΕΛΓΑ και των περιορισµένων καλύψεων από τα ΠΣΕΑ.

3. Μέχρι το 2020 αναµένεται να υπάρχει µεγάλη ζήτηση από τους αγρότες και τον τοµέα µεταποίησης για δανεισµό, µε µικροπιστώσεις, µε βραχυπρόθεσµα δάνεια και µε µεσοπρόθεσµα δάνεια. Το επενδυτικό κενό ύψους 1,9-2,2 δις. ευρώ που θα παρουσιασθεί στον αγροτικό τοµέα πρέπει να καλυφθεί µέχρι το 2020 από το τραπεζικό σύστηµα και την µόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων, για επενδύσεις και κεφάλαιο κίνησης των αγροτών.

Ας τολµήσουµε καινοτόµες και αποτελεσµατικές πολιτικές

Είναι σκόπιµο να συζητηθούν ορισµένες νέες πολιτικές που µπορεί να φοβίζουν αρχικά µε το άκουσµα τους αλλά στην υλοποίηση τους µπορούν να αντιµετωπίσουν τα σηµερινά προβλήµατα του αγροτικού κόσµου-που αν δεν επιλυθούν αποφασιστικά θα δηµιουργήσουν δοµικά και νέα διαθρωτικά προβλήµατα στην αγροτική οικονοµία- και να τον προετοιµάσουν για ένα δυναµικό µέλλον. Ειδικότερα θα µπορούσε οι εθνικοί πόροι του Ταµείου Αγροτικής Ανάπτυξης σχετικά µε τις επενδύσεις στις υποδοµές, µεγάλα αρδευτικά έργα, οδικά έργα κλπ είναι σκόπιµο να  µεταφερθούν στο Περιφερειακό Ταµείο ώστε να διαχειρίζονται από τις Περιφέρειες σε συνεργασία µε τις αρµόδιες κεντρικές υπηρεσίες οι οποίες θα εγκρίνουν και τον σχεδιασµό τους. 

Οι κοινοτικοί πόροι οι οποίοι θα δεσµευόταν στην νέα προγραµµατική περίοδο 2020 στα µέτρα του Ταµείου Αγροτικής Ανάπτυξης, να  παραµένουν διαθέσιµοι για την αγροτική οικονοµία και µπορεί να διανέµονται µεταξύ των άλλων, σε µέτρα στήριξης της ρευστότητας ,της βιωσιµότητας και εξωστρέφειας της αγροτικής οικονοµίας και των κλάδων της.

Ο διαχωρισµός των επενδυτικών δράσεων και προγραµµάτων από το Ταµείο Αγροτικής Ανάπτυξης και κατά κύριο λόγο εκείνων της µεταποίησης και των υποδοµών θα διασφαλίσει περισσότερους διαθέσιµους πόρους για τον αγροτικό τοµέα, θα απλοποιήσει διαδικασίες, θα ενοποιήσει  διοικητικές υπηρεσίες ενώ  θα αποκεντρώσει µε αποτελεσµατικό τρόπο τις αναπτυξιακές πολιτικές.

i) Νέα χρηµατοδοτικά  & ασφαλιστικά προϊόντα

Πρόταση:

Συγκρότηση:

1. Ταµείου-πυλώνα ο οποίος θα χρηµατοδοτεί την βασική ενιαία ενίσχυση λαµβάνοντας υπόψη την µεταβατική περίοδο µέχρι το 2019.

2. Ταµείου-πυλώνα που θα χρηµατοδοτεί την εγκατάσταση νέων παραγωγών και µονάδων τους βάση επιχειρηµατικών σχεδίων ,σχέδια βελτίωσης που θα αποσκοπούν στην βελτίωση της ενεργειακής επάρκειας, της άρδευσης ,των  συνεργειών µε την εφαρµογή νέων τεχνολογιών και πρακτικές µείωσης του κόστους παραγωγής και εισροών. Σε αυτό τον πυλώνα θα µπορούσε να συµπεριληφθεί και η χρηµατοδότηση συµπληρωµατικών γεωργοπεριβαλλοντικών µέτρων και πρακτικών που ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και αναγνωρισιµότητα των προϊόντων. Ο πυλώνας αυτός θα µπορούσε να ενισχυθεί και από τη µόχλευση ιδιωτικών πόρων.

3. Ταµείου-πυλώνα που συµπληρωµατικά και µε µόχλευση ιδιωτικών πόρων θα χρηµατοδοτεί κεφάλαια  κίνησης µε µία διαβάθµιση ανάλογα µε το µέγεθος της εκµετάλλευσης και επιχείρησης.

4. Ταµείου-πυλώνα που θα ασφαλίζει και µε µόχλευση ιδιωτικών πόρων-επιχειρηµατικών, τραπεζικών, ασφαλιστικών εταιρειών και άλλων κεφαλαιακών ταµείων-το αγροτικό εισόδηµα από τις διακυµάνσεις των αγορών και των εισροών παραγωγής, βάση τουλάχιστον των κοινοτικών ελαχίστων κριτηρίων. Τα Ταµεία αλληλοβοήθειας σε γεωργικούς τοµείς που ήδη έχουν λειτουργήσει σύµφωνα µε τις Κοινές Οργανώσεις Αγορών (ΚΟΑ)θα µπορούν να ενσωµατωθούν στο πυλώνα αυτό. Η πολιτική ασφάλισης εισοδήµατος είναι διαφορετική εκείνης που προκύπτει από τον  τύπο συµφωνιών της συµβολαϊακής γεωργίας. Ο ρόλος των συνεταιριστικών, των διεπαγγελµατικών οργανώσεων αλλά και των οµάδων παραγωγών όπου η συλλογική τους δράση διασφαλίζει και καλύτερους όρους επιχειρηµατικών συµβολαίων και εµπορικής διακίνησης,   θα µπορούσε να είναι σηµαντικός στα οµαδικά ασφαλιστικά συµβόλαια.

5. Ταµείο-πυλώνας ο ΕΛΓΑ όπου ως κύριος ασφαλιστικός φορέας αποζηµιώσεων έναντι κλιµατολογικών και περιβαλλοντικών αλλαγών θα µπορούσε να ενισχυθεί χρηµατοδοτικά µε την επιτρεπόµενη πλέον συµµετοχή δηµόσιων πόρων αλλά και ιδιωτικών πέρα της συµµετοχής των ασφαλισµένων αγροτών σε αυτόν. Ένα µέρος των πόρων που διατίθενται για γεωργοπεριβαλλοντικά µέτρα από τον  πυλώνα της αγροτικής ανάπτυξης  θα µπορούσε µετά από µελέτη να µεταφερθούν στον νέον ΕΛΓΑ. Να γίνει διεύρυνση κριτηρίων κάλυψης ασφαλιστικών κινδύνων  και να περιορισθεί η πρακτική των ΠΣΕΑ.

6.  Ένας άλλος µηχανισµός στήριξης του εισοδήµατος είναι αυτός της διασφάλισης των εξαγωγών. Είναι αναγκαία η  ανασυγκρότηση  ή και επέκταση των κινδύνων που καλύπτονται από τον Οργανισµό Ασφάλισης Εξαγωγικών Προϊόντων (ΟΑΕΠ) ή η συγκρότηση Ταµείου-πυλώνα ως µηχανισµού εγγυήσεων για την ασφάλιση των εξαγωγών από τους κινδύνους αγορών. Ο µηχανισµός αυτός θα µπορούσε να ενισχυθεί από πόρους του Ταµείου Αγροτικής ανάπτυξης, ιδιωτικών κεφαλαίων και νέων χρηµατοδοτικών εργαλείων τραπεζών.

ii) Πολιτική γης

Πρόταση:

Είναι σκόπιµο να εξετασθούν µέτρα όπως:

1. Να υπάρχει δέσµευση στην  νοµοθεσία περί µίσθωσης γης ότι θα περιλαµβάνει την υποχρέωση του µισθωτή να ασκεί γεωργικές δραστηριότητες ενώ να επιτρέπεται η εποπτεία των  τιµών της γεωργικής γης, των µισθωµάτων και των  συµβάσεων µίσθωσης.

2. Οι άµεσες ενισχύσεις θα µπορούσαν να συµβάλλουν σε µία πολιτική τιµών εφόσον  προσφέρουν καλύτερη σχέση ποιότητας/τιµής, δηλ. εάν ήταν καταβλητέες βάσει των περιβαλλοντικών και κοινωνικοοικονοµικών δηµόσιων αγαθών που παράγει µια γεωργική εκµετάλλευση και όχι µόνον βάσει της επιφάνειας γης που καλύπτει.

3.  Απαιτείται επανεξέταση του καθεστώτος των αναδασµών σε µία µάλιστα περίοδο που µειώνονται οι γεωργικέ εκµεταλλεύσεις. Οι γεωργικές γαίες που έχουν παραχωρηθεί από αναδασµό θα πρέπει να παραµένουν σε αγροτική χρήση και να µην αλλάζουν χρήση λόγο µεταβίβασης.

4. Είναι σηµαντικό να σχεδιαστούν και να γίνουν πιλοτικές εφαρµογές µεγάλης κλίµακας για την χρήση των δηµόσιων εκτάσεων µε την δηµιουργία συµπράξεων µεταξύ του ιδιωτικού, συνεταιριστικού και δηµόσιου τοµέα, όπως Σ∆ΙΤ για την σύσταση πάρκων στον γεωργικό και κτηνοτροφικό τοµέα.

5. Στο πλαίσιο της υπό αναθεώρηση ΚΑΠ και της εφαρµογής της σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να εισαχθούν ανώτατα όρια και να αναπροσαρµοστεί το καθεστώς των άµεσων ενισχύσεων κατά τρόπο ώστε να αυξηθεί το βάρος των πρώτων εκταρίων, και να ληφθούν µέτρα που να διευκολύνουν τις επενδύσεις και την εκταµίευση άµεσων ενισχύσεων για τις µικρές εκµεταλλεύσεις.

6. Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο να υποστηριχθούν όλες οι καινοτόµες δράσεις κοινής εκµετάλλευσης της γης που ευνοούν την εγκατάσταση νέων γεωργών και ειδικότερα µέσω επενδυτικών ταµείων θεµελιωµένων στην έννοια της αλληλεγγύης, που επιτρέπουν στους αποταµιευτές να επενδύσουν τα χρήµατά τους κατά τρόπο χρήσιµο για την κοινωνία βοηθώντας νέους οι οποίοι δεν έχουν επαρκείς πόρους στη διάθεσή τους για να αποκτήσουν γη και να ξεκινήσουν σταδιοδροµία ως γεωργοί.

* Πρώην υπουργού, βουλευτή, ευρωβουλευτή