Η ημερίδα είχε θέμα «Ορεινές περιοχές και αγροτική ανάπτυξη» και διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Απανταχού Γαρδικιωτών Ομιλαίων Φθιώτιδας.
Ο κ. Μπεόπουλος τόνισε –μεταξύ άλλων- ότι «από το 1975 η Ε.Ε αναγνωρίζοντας τα ιδιαίτερα προβλήματα των ορεινών περιοχών, με οδηγία προτείνει κατ’ αρχήν τον ορισμό τους με βάση το υψόμετρο και τις κλίσεις των εδαφών και την θεσμοθέτηση αποζημιώσεων, αντισταθμιστικών ενισχύσεων και επιδοτήσεων επενδύσεων, για την συνέχιση της παραγωγικής αξιοποίησής τους.
Όμως η πολιτική αυτή για τις ορεινές περιοχές, σιγά-σιγά ατονεί καθόσον άρχισαν να περιλαμβάνονται, με τα σχετικά «ωφελήματα», και άλλες μειονεκτούσες μη ορεινές περιοχές.
Η εγκατάλειψη των ορεινών περιοχών, έχει συνδεθεί με περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν και τελικά οδηγούν στην υποβάθμισή τους. Παράδειγμα, η μείωση της βόσκησης αλλά και η εγκατάλειψη καλλιεργούμενων μικροεκτάσεων ανάμεσα στα δάση, είναι βασική αιτία για την μεγάλη εξάπλωση δασικών πυρκαγιών τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας. Αυτό οδήγησε στην επιδότηση βόσκησης των αντιπυρικών ζωνών.
Η τελευταία αναθεώρηση της ΚΑΠ έγινε φέτος και θα ισχύσει από το 2015 έως το 2020. Η λογική της είναι να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα των χωρών-μελών πιο δίκαια και πιο φιλοπεριβαλλοντικά.
Δίκαια ανάμεσα στις χώρες, (μπήκαν νέες χώρες και γι αυτό οι ενισχύσεις της Ελλάδας θα μειωθούν κατά 10%), αλλά και στο εσωτερικό της χώρας όπου υπήρχε άνιση κατανομή των ενισχύσεων μεταξύ των διαφόρων περιφερειών και νομών. Η λύση που δίνεται είναι ο χωρισμός κάθε χώρας σε περιφέρειες με κοινά χαρακτηριστικά (περιβάλλον, δραστηριότητες κλπ) και η ισοκατανομή των ενισχύσεων εντός της κάθε περιφέρειας.
Οι περιφέρειες πρέπει να οριστούν μέχρι 1η Αυγούστου 2014 από κάθε χώρα. Στην χώρα μας δεν υπάρχει επίσημη πληροφόρηση και δεν έχουν γίνει γνωστά ούτε με ποια κριτήρια ούτε πόσες περιφέρειες θα οριστούν και υπάρχει μια αβεβαιότητα.
Σύμφωνα με την αναθεωρημένη ΚΑΠ, η γεωργία-κτηνοτροφία στις ορεινές περιοχές, προστατεύει το περιβάλλον και γι αυτό πρέπει να ενισχύεται.
Γι’ αυτό το μόνο σίγουρο είναι ότι οι ορεινές περιοχές πληρούν τους όρους για την είσπραξη της πράσινης ενίσχυσης που καθιερώνεται με την νέα ΚΑΠ (το 30% της βασικής), με όρους, τη διατήρηση βοσκοτόπων και παραδοσιακών προϊόντων, περιοχών οικολογικού ενδιαφέροντος κλπ. Το ίδιο ισχύει και για τις περισσότερες μικρές ελληνικές εκμεταλλεύσεις των 40 στρεμμάτων, εφόσον εναλλάσσουν-διαφοροποιούν τις καλλιέργειές τους.
Επίσης πρέπει να οριστεί από το κράτος, ο «ενεργός αγρότης» ο οποίος θα δικαιούται ενίσχυση 24.000 (;) € το χρόνο, ποσό που στις ορεινές περιοχές θα αυξάνεται κατά 5%.
Εν κατακλείδι, απαιτείται μεταρρύθμιση-αναθεώρηση και ενίσχυση της Αγροτικής πολιτικής της χώρας μας, με πρόβλεψη των συνδέσμων που θα ενημερώνουν τους αγρότες και τους κατοίκους, ώστε να αξιοποιούν κάθε κοινοτικό πόρο».
Τάση για το τοπικό
Με τη σειρά του, ο καθηγητής Γεώργιος Βλάχος ανέφερε ότι «Η μαζική γεωργία, προφανώς δεν προσιδιάζει στις ορεινές περιοχές με την μικρή παραγωγικότητα. Στα προϊόντα μεγάλης καλλιέργειας που γίνεται με σπόρους μεγάλων εταιρειών και έχουν τυποποιημένα ποιοτικά χαρακτηριστικά, το κριτήριο του καταναλωτή είναι η τελική τιμή.
Όμως υπάρχει η τάση ο κόσμος να ζητά το διαφορετικό, το γνήσιο τοπικό, το καθαρό και σ’ αυτό μπορούν να ανταποκριθούν τα προϊόντα των ορεινών περιοχών. Η αγορά αυτή πρέπει να μας ενδιαφέρει τόσο εγχώρια όσο και για εξαγωγές και μας συμφέρει.
Συγκεκριμένα τα ορεινά προϊόντα ενδιαφέρουν γιατί:
α) αξιοποιούν τα ορεινά βοσκοτόπια με την ιδιαίτερη χλωρίδα.
β) εκτρέφουν τις παραδοσιακές και βελτιωμένες φυλές ζώων που έχουν προσαρμοστεί στο ορεινό περιβάλλον.
γ) στις καλλιέργειες χρησιμοποιούνται κατά το πλείστον ντόπιοι σπόροι και γενικά γενετικό υλικό.
δ) οι εκμεταλλεύσεις είναι μικρού μεγέθους και η δουλειά του παραγωγού γίνεται με μεράκι.
ε) η επεξεργασία-μεταποίηση γίνεται σε μικρές τοπικές μονάδες (όχι με μεταφορά των προϊόντων σε μεγάλα εργοστάσια) και έτσι η τελική ποιότητα του προϊόντος διαφέρει από το μαζικά παραγόμενο, καθόσον ενσωματώνει την ατομική και παραδοσιακή μαστοριά (πχ. ορεινό τυρί, μαρμελάδες κλπ.).
Φήμη Ορεινών Προϊόντων
Βασικό είναι η συλλογική και συνυπεύθυνη στάση των ορεινών παραγωγών, για την απόκτηση και διατήρηση της ποιότητας και φήμης των προϊόντων τους, που τους καθιστούν ανταγωνιστικούς έναντι των μαζικά παραγόμενων.
Κανονισμός πιστοποίησης ορεινών γεωργικών προϊόντων
Τα ορεινά γεωργικά προϊόντα, εφόσον θέλουν να διαφέρουν στην αγορά, πρέπει να τηρούν καθορισμένες προδιαγραφές όσον αφορά τους φυσικούς πόρους που χρησιμοποιούν, την προστασία του περιβάλλοντος, τον τρόπο καλλιέργειας και την εκτροφή των ζώων. π.χ. περιορισμοί στη χρήση λιπασμάτων-φυτοφαρμάκων, οι ζωοτροφές πρέπει να προέρχονται κυρίως από αυτές τις ορεινές περιοχές, η μεταποίηση να γίνεται εκεί κλπ.
Χρειάζεται να συζητηθούν και να ορισθούν (δεν υπάρχουν) προδιαγραφές για κάθε συγκεκριμένο προϊόν και η ευθύνη αυτή βαραίνει κυρίως το κράτος (υπουργείο).
Τοπική γεωργία για άμεση πώληση
Μια διέξοδος για τα προϊόντα των ορεινών περιοχών, μπορεί να είναι η άμεση πώλησή τους σε καταναλωτές που συνήθως έρχονται στην περιοχή ως επισκέπτες (συνδυασμός με τουρισμό), ή σε τουριστικές-επισιτιστικές μονάδες της περιοχής, ή σε συμπατριώτες που ζουν σε μεγάλα αστικά κέντρα πχ. Αθήνα μέσω τοπικών συλλόγων ή οργανωμένου δικτύου. Σε μια τέτοια προσπάθεια ή και ακόμα αν στόχος είναι μεγάλες αγορές της πόλης ή του εξωτερικού, βοηθά περισσότερο αν υπάρχει συνεργασία και δικτύωση των παραγωγών του τόπου ή και άλλων γειτονικών περιοχών, όπως και μικροί παραγωγικοί συνεταιρισμοί πχ. γυναικών»
Τέλος, σύμφωνα με τον καθηγητή Αλέξανδρο Κουτσούρη, «υπάρχει τάση ζήτησης του διαφορετικού και στον τουρισμό. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού (όχι ο μαζικός ομογενοποιημένος τουρισμός-διασκέδαση) είναι μια στρατηγική που ενισχύει τις ορεινές περιοχές λόγω και της ζήτησης των τοπικών προϊόντων και που μπορεί να γίνει μια αλυσίδα στην ανάπτυξή τους.
Υπάρχει ανάγκη διάκρισης μεταξύ του αγροτουρισμού και αγροτικού τουρισμού ή τουρισμού ορεινών περιοχών εν προκειμένω.
Ο Αγροτουρισμός ασκείται από τους ίδιους τους αγρότες-κτηνοτρόφους ως συμπλήρωμα στο εισόδημά τους (πχ. με καταλύματα μέχρι 10 κλινών,).
Ο Αγροτικός τουρισμός ή ο ορεινός τουρισμός, ασκείται και από μη αγρότες ως κύρια επιχειρηματική δραστηριότητα.
Και στις δύο περιπτώσεις, οι επισκέπτες ζητούν και πληρώνουν το διαφορετικό. Αυτό ξεκινά με την προσφορά των ντόπιων προϊόντων όπως αυγά, τυρί, λαχανικά κλπ. και τοπική κουζίνα, μέχρι την συμμετοχή τους σε αγροτικές δραστηριότητες.
Ειδικά η διαμονή στις ορεινές περιοχές, πρέπει να συνδυάζεται με δραστηριότητες ορειβασίας, ορεινούς περιπάτους, ξενάγηση σε ιστορικούς-θρησκευτικούς τόπους, συμμετοχή σε τοπικές γιορτές-πανηγύρια κλπ.
Για το σκοπό αυτό χρειάζεται να γίνονται συγκεκριμένα προγράμματα περιπάτων, γνωριμίας με τη φύση, ξεναγήσεων κλπ. όπου ιδιαίτερο ρόλο παίζουν απομεινάρια της παλιάς ζωής στο χωριό, όπως παλιοί νερόμυλοι, γεφύρια, τοποθεσίες με μνήμες της ιστορίας της περιοχής που πρέπει να γίνεται προσπάθεια να διατηρούνται.
Έτσι ο ορεινός τουρισμός, μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για παραπέρα ενίσχυση της παραγωγής των ντόπιων προϊόντων που οι επισκέπτες έχουν δοκιμάσει και θα θέλουν να προμηθευθούν φεύγοντας (κάστανα, καρύδια, μέλι, τυρί κλπ), καθώς και για έργα τοπικής λαϊκής τέχνης (μινιατούρες νερόμυλου, αργαλειού, υφαντά, γκλίτσες κλπ).
Στις περιπτώσεις αυτές, συνήθως πιο πετυχημένες είναι οι επιχειρήσεις που γίνονται από μόνιμους κατοίκους. Χρειάζεται όμως σχεδιασμός και συνεργασία με πολλά χωριά για να εξασφαλίζεται η τροφοδότηση των τουριστικών επιχειρήσεων και των επισκεπτών με τοπικά προϊόντα. Στα ξενοδοχεία-εστιατόρια πρέπει να υπάρχουν τα τοπικά προϊόντα. Επίσης απαιτείται η συλλογική προβολή του τουριστικού προϊόντος και των δραστηριοτήτων. Και εδώ σε πολλές περιπτώσεις καταλυτικός υπήρξε ο ρόλος των τοπικών συνεταιρισμών γυναικών με σπιτικά προϊόντα που παράγουν (μαρμελάδες, τραχανά, χυλοπίτες, είδη λαϊκής τέχνης κλπ.).
Προγράμματα για μια τέτοια ανάπτυξη υπάρχουν (Παραδοσιακή κληρονομιά, Leader κλπ.)
Εδώ αναδεικνύεται ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που πρέπει να καλύψει τα κενά που έχει αφήσει η ουσιαστική αποδυνάμωση του πρώην Υπ. Γεωργίας, με Αναπτυξιακές πρωτοβουλίες για ομάδες κοντινών χωριών (παράδειγμα η Αναπτυξιακή της Λίμνης Πλαστήρα)».
