Η υπηρεσία επικαλούμενη της αρχές της Ιταλίας, δίνει οδηγίες στους εμπλεκόμενους με την παραγωγή, διακίνηση και διαχείριση φυτών (φυτώρια, σημεία πώλησης καλλωπιστικών φυτών και πολλαπλασιαστικού υλικού, ελαιοπαραγωγών, αγροτικών συνεταιρισμών, γεωπόνων και τεχνολόγων γεωπονίας του δημοσίου και ιδιωτών, Δήμων και εργολάβων δημοσίων κηποτεχνικών έργων, καθώς και τους παραγωγούς) για τους κινδύνους που εγκυμονούνται για τις τοπικές καλλιέργειες (ελιές, αμπέλια, πυρηνόκαρπα και εσπεριδοειδή) από ενδεχόμενη είσοδο και εξάπλωση του επιβλαβούς οργανισμού Xylella fastidiosa (φυτοπαθογόνο βακτήριο) στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Κρήτη.
Η φυτοϋγειονομική υπηρεσία της Ιταλίας ενημέρωσε εγγράφως την Επιτροπή της Ε.Ε και τα κράτη μέλη σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί στην Ιταλία σχετικά με τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας Xylella fastidiosa. Ο παραπάνω επιβλαβής οργανισμός εμφανίστηκε στην Ιταλία το 2013
Τα σημαντικότερα σημεία της Ιταλικής Ενημέρωσης έχουν ως εξής:
• Στη περιοχή της Apulia που έχει κηρυχθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης
• Υπάρχει προοδευτική εξάπλωση της ασθένειας προς το βορειότερο κομμάτι της Ιταλίας.
• Καθώς επίσης σε δενδρύλλιο ελιάς, σε εταιρεία εμπορίας φυτών (garden center) στην Περιφέρεια Liguria, Δήμος Pietra Ligure, της Βόρειας Ιταλίας.
Στη Νότια Ιταλία έχουν αναφερθεί σοβαρά κρούσματα του επιβλαβούς οργανισμού Xylella fastidiosa με επιβεβαιωμένη παρουσία σε αρκετά φυτικά είδη μεταξύ των οποίων η ελιά, η αμυγδαλιά, η πικροδάφνη, η δρυς, το δενδρολίβανο, η μυρτιά, εσπεριδοειδή και ο ράμνος με συμπτώματα μαρασμού, νέκρωσης (καψάλισμα) και ξήρανσης του φυλλώματος, ακολουθούμενα τελικά από την πλήρη νέκρωση του φυτού.
Στην Ελλάδα δεν έχει γνωστοποιηθεί μέχρι σήμερα καταγραφή του συγκεκριμένου παθογόνου.
Η ΔΑΟΚ Χανίων τονίζει στη σχετική ανακοίνωσή της: «Παρακαλούμε τους διακινητές να μας γνωστοποιείτε άμεσα τυχόν εισαγωγές φυτών (απαραίπητη προϋπόθεση το φυτοϋγειονομικό διαβατήριο) από τις περιοχές αυτές και από το συγκεκριμένο φυτώριο.
Η λίστα των φυτών ξενιστών του επιβλαβούς οργανισμού μπορεί να ανευρεθεί στον δικτυακό τόπο του ΜΦΙ (www.bpi.gr) καθώς και στον δικτυακό τόπο της EFSA (www.efsa.europa.eu/it/efsajournal/doc/3989.pdf).
Επίσης εισαγωγείς και διακινητές των φυτών ξενιστών του παραπάνω επιβλαβούς οργανισμού θα πρέπει να είναι προσεκτικοί όσον αφορά την ύπαρξη και συνοδεία φυτοϋγειονομικού διαβατηρίου φυτών από Ολλανδία.
Με βάση την με αρ.2014/497/ΕΕ Εκτελεστική Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιβάλλονται όροι και προϋποθέσεις για την εισαγωγή φυτών-ξενιστών προς φύτευση από τρίτες χώρες προς την Ε.Ε. καθώς και για τη διακίνηση τους εντός Ε.Ε.
Παράλληλα επισημαίνονται τα μέτρα (φυτοϋγειονομικές απαιτήσεις) που πρέπει να λαμβάνονται για την πρόληψη της εξάπλωσής του στην Ε. Ε.
Συγκεκριμένα φυτά που προορίζονται για φύτευση, εκτός των σπόρων προς σπορά, των ειδών Olea, Prunus, Catharanthus, Nerium, Vinca, Malva, Portulaca, Quercus και Sorghum που προέρχονται από τρίτες χώρες, στις οποίες είναι γνωστή η παρουσία του Xylella fastidiosa, επιτρέπεται να εισάγονται στην Ένωση μόνο εάν συνοδεύονται από πιστοποιητικό φυτοϋγείας.
Ακόμα οποιαδήποτε από τα παραπάνω φυτά διακινούνται εντός της Ε.Ε. ως φυτά προς φύτευση και έχουν προέλευση την Απουλία της Ιταλίας, απαιτείται να συνοδεύονται οπωσδήποτε από φυτοϋγειονομικό διαβατήριο.
Σε κάθε περίπτωση, οφείλετε να ενημερώνετε τους φυτοϋγειονομικούς ελεγκτές της υπηρεσίας μας για οποιαδήποτε ασυνήθιστη εμφάνιση συμπτωμάτων ή κάθε άλλης ανωμαλίας που αφορά τα φυτά ξενιστές του Xylella fastidiosa.
Παθογόνο αίτιο
Το Xylella fastidiosa είναι αερόβιο βακτήριο, που αναπτύσσεται στα ξυλώδη αγγεία των φυτών ξενιστών του. Οι αναπτυσσόμενοι πληθυσμοί του βακτηρίου περιορίζουν την μετακίνηση του νερού στον ξυλώδη ιστό και η ανάπτυξη των συμπτωμάτων σχετίζεται με υψηλό ποσοστό φραγμένων αγγείων.
Το Xylella fastidiosa μολύνει μεγάλο αριθμό ειδών φυτών που μπορεί να μην είναι συμπτωματικά και να λειτουργούν έτσι ως πηγές μολύσματος για τα έντομα φορείς του».
Συμπτώματα
Δημιουργεί φράξιμο και διακοπή της συνέχειας του αγγειακού ιστού στα προσβεβλημένα φυτά, με συνέπεια την εκδήλωση συμπτωμάτων που σχετίζονται με εκείνα μιας κλασσικής αδροβακτηρίωσης όπως: χλώρωση, μάρανση, περίκαυμα, «καψάλισμα», «τσουρούφλισμα» και νέκρωση φύλλων, ξήρανση κλαδίσκων και κλάδων και γενικότερη καχεξία με μείωση της παραγωγικότητας και σταδιακά ξήρανση ολόκληρου του ελαιόδεντρου. Τα συμπτώματα αυτά συχνά συνδέονται ή συγχέονται με την έλλειψη νερού - ξηρασία, με την παρουσία άλλων φυτοπαθογόνων (Verticillium, Fomitiporia, Phoma κ.ά.) αλλά και με την τοξικότητα από άλατα ή τις ζημιές από ζιζανιοκτόνα. Η ένταση των συμπτωμάτων και η εμφάνιση της ασθένειας με μορφή επιδημίας, μπορεί να επηρεάζεται από τον ξενιστή, την ποικιλία, το έντομο-φορέα και πιθανά την ηλικία του δένδρου και τις συνθήκες περιβάλλοντος.
Η χημική αντιμετώπιση του βακτηρίου είναι αδύνατη. Η προσπάθεια των «αμόλυντων χωρών» εστιάζεται στην αποφυγή εισόδου του παθογόνου με την εφαρμογή αυστηρών μέτρων καραντίνας, φυτοϋγειονομικού ελέγχου και επισκοπήσεων (surveys) στις εγκαταστημένες καλλιέργειες. Στις χώρες που ενδημεί επιδιώκεται η χρησιμοποίηση ανθεκτικών ποικιλιών, καλλιεργητικών μέτρων και υγιεινής και η χημική και βιολογική αντιμετώπιση των εντόμων φορέων. Όμως δεδομένου ότι από τη μια μεριά το παθογόνο έχει μεγάλο εύρος ξενιστών, πολυάριθμους φορείς και μπορεί να επιβιώνει σε λανθάνουσα κατάσταση σε ασυμπωματικούς ξενιστές και από την άλλη μεριά ο σύγχρονος τρόπος διακίνησης του φυτικού υλικού σε παγκόσμιο επίπεδο είναι παράγοντες που καθιστούν αδύνατη την αποφυγή εισαγωγής νέων παθογόνων σε περιβάλλοντα που ευνοούν την ανάπτυξη, εγκατάσταση και τον πολλαπλασιασμό τους. Είναι σίγουρο ότι η επιβεβαίωση της εισόδου του παθογόνου στην ευρωπαϊκή ήπειρο πιθανά θα αλλάξει το τοπίο, για σημαντικές καλλιέργειες (αμπέλι, πυρηνόκαρπα, εσπεριδοειδή) αλλά και ιδιαίτερα για την ελαιοκαλλιέργεια.
Ξενιστές
Το βακτήριο έχει πολλούς ξενιστές. Ο κυριότερος ξενιστής του είναι η άμπελος στην οποία προκαλεί την ασθένεια του Pierce, τα εσπεριδοειδή, η αμυγδαλιά, η μηδική, η ροδακινιά, η βερικοκιά, η δαμασκηνιά, διάφορα ζιζάνια όπως ο βέλιουρας και άλλα. Ωστόσο, στον μακρύ κατάλογο των ξενιστών του προστίθεται πλέον και η ελιά αφού εκτεταμένες περιοχές με ελαιώνες στην Απουλία έχουν προσβληθεί από το παθογόνο.
Φορείς
Το Xylella fastidiosa μεταδίδεται με μυζητικά έντομα που τρέφονται με τον χυμό των ξυλωδών αγγείων. Οι φορείς του βακτηρίου ανήκουν σε δύο οικογένειες των Ημιπτέρων (Cicadellidae και Cercopidae) που κοινώς αποκαλούνται «τζιτζικάκια». Η μετάδοση γίνεται ταχύτατα, ύστερα από δύο ωρών διατροφή του εντόμου σε μολυσμένο φυτό, χωρίς να μεσολαβεί κάποια περίοδος επώασης στον φορέα και το έντομο παραμένει μολυσματικό σε όλη την διάρκεια της ζωής του. Το βακτήριο δεν μεταδίδεται στους απογόνους του εντόμου.
Η μεταφορά του παθογόνου σε μεγάλες αποστάσεις γίνεται με μολυσμένο πολλαπλασιαστικό υλικό (φυτά προς φύτευση).
Οι κυριότεροι τρόποι να εισαχθεί το παθογόνο σε μια περιοχή είναι με τα φυτά προς φύτευση και τα έντομα φορείς, συμπεριλαμβανομένων και των εντόμων φορέων που μπορεί να μεταφερθούν πάνω στα φυτά. Σημειώνεται ότι η εισαγωγή αμπέλου και εσπεριδοειδών από τρίτες χώρες απαγορεύεται από τη φυτοϋγειονομική νομοθεσία. Ωστόσο το παθογόνο έχει και άλλα φυτά ξενιστές και πολλά από αυτά, κυρίως ανθοκομικά, εισάγονται στην ΕΕ σε μεγάλες ποσότητες και υπό συνθήκες, που ευνοούν την επιβίωση του παθογόνου ή των εντόμων φορέων του.
Στην Ιταλία δεν έχει διαπιστωθεί ακόμη η εμπλοκή κάποιου εντόμου φορέα στην πρόσφατη εμφάνιση της ασθένειας στα ελαιόδεντρα. Θεωρείται πάντως ότι όλα τα μυζητικού τύπου έντομα που διατρέφονται κυρίως από τον χυμό των αγγείων του ξύλου είναι πιθανόν φορείς του βακτηρίου.
Στην Ιταλία έρευνες έδειξαν ότι τα συμπτωματικά ελαιόδεντρα είχαν προσβληθεί από ένα σύμπλοκο παθογόνων το οποίο περιλαμβάνει το βακτήριο X. fastidiosa, διάφορα είδη μυ-κήτων που ανήκουν στα γένη Phaeoacremonium και Phaemoniella, και το λεπιδόπτερο Zeuzera pyrina. Η ασθένεια ονομάστηκε «Σύμπλοκο της ταχείας αποξήρανσης της ελιάς».
Η ασθένεια παρατηρείται σε περιοχές με ήπιο χειμώνα και προκαλεί μεγαλύτερες ζημιές σε θερμά παρά σε ψυχρά κλίματα.
Λόγω της σοβαρότητας του παθογόνου και της σημασίας της καλλιέργειας των φυτών ξενιστών στη χώρα μας, υπενθυμίζουμε στους υπόχρεους να ενημερώνουν την Υπηρεσία μας.
• Κατά την εισαγωγή φυτών προς φύτευση στη χώρα μας, από χώρες στις οποίες έ-χει γνωστοποιηθεί η παρουσία του, προκειμένου να διενεργηθούν οι επίσημοι έλεγχοι.
• Στην περίπτωση που διαπιστώσουν ύποπτα συμπτώματα (σε φυτά προς φύτευση στα φυτώρια και κατά τη διακίνησή τους, καθώς επίσης και στους οπωρώνες) όπως αναφέρθηκαν παραπάνω.
Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με την ισχύουσα φυτοϋγειονομική νομοθεσία (Π.Δ. 365/2002-ΦΕΚ 307Α) οι υπόχρεοι οφείλουν να γνωστοποιούν στην αρμόδια αρχή (Δ/νση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής) οποιαδήποτε ασυνήθιστη εμφάνιση επιβλαβών οργανισμών ή συμπτωμάτων ή κάθε άλλη ανωμαλία που αφορά τα φυτά.
Η ΔΑΟΚ Χανίων θα ενημερώνει με νεότερες και έγκαιρες ανακοινώσεις για τις εξελίξεις όσον αφορά σε θέματα του εν λόγω βακτηρίου.
Για την ενημέρωσή σας σχετικά με το Xylella fastidiosa (περιγραφή, συμπτώματα, έγχρωμες εικόνες), μπορείτε να επισκέπτεστε την ιστοσελίδα του επίσημου εργαστηρίου φυτοϋγειονομικών ελέγχων του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου (www.bpi.gr).
Οι ενδιαφερόμενοι για οποιαδήποτε πληροφορία μπορούν να απευθύνονται στη ΔΑΟΚ ΠΕ Χανίων, Τμήμα Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου στα τηλέφωνα 28213-46540-543.
