Αυτό τονίστηκε σε ημερίδες που διοργανώθηκαν προ ημερών στη Βέροια και το Κιλκίς από το Παράρτημα της Κ. Μακεδονίας του ΓΕΩΤΕΕ και τοπικούς φορείς, με τους εισηγητές να επιχειρούν να παίξουν ρόλο σηματωρού στο ακροατήριο, προκειμένου να βοηθήσουν τους τυχόν ενδιαφερόμενους να αποφύγουν παγίδες και κακοτοπιές.
Στο πλαίσιο αυτό τονίστηκε η ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι συγκεκριμένες καλλιέργειες ως συμπληρωματικές παραδοσιακών και να προχωρήσει ένα μοντέλο συνύπαρξης, όπου θα υπάρχει σχέδιο και οργάνωση ως προς την επιλογή του είδους, ποιότητα παραγωγής, και καθετοποίηση για να αξιοποιείται η υψηλή προστιθέμενη αξία από τον παραγωγό.
Παρά το γεγονός ότι η λίστα των προτεινόμενων εδώδιμων, αρωματικών, φαρμακευτικών και δασοπονικών ειδών για φυτεύσεις σε αγροκτήματα της Ελλάδας, περιλαμβάνει πάνω από 40 διαφορετικές εναλλακτικές επιλογές, ιδιαίτερο βάρος από τους εισηγητές δόθηκε στην Αρώνια, την Κρανιά, τα Μύρτιλα, το Ιπποφαές κι η Φελλοφόρος Δρυς. Αναφορά έγινε επίσης στη Ροδιά, τα Μανιτάρια, τη Στέβια, αλλά και φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά, όπως επίσης και λαχανευόμενα είδη και όσπρια.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με εργασία των τακτικών ερευνητών της γενικής διεύθυνσης αγροτικής έρευνας του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών κ. κ. Ι. Σπανό και Π. Πλατή προκύπτουν για την αρώνια τα εξής:
Η Αρώνια στην Ελλάδα ωριμάζει στο τέλος Αυγούστου – αρχές Σεπτεμβρίου. Το κόστος καλλιέργειας είναι χαμηλό (σ. σ. τιμές γυμνόριζων φυταρίων 2-4 ευρώ, ανάλογα την ηλικία) και με την προμήθεια φυτών, τη διάνοιξη λάκκων, τη φύτευση, τη λίπανση, την άρδευση, το κλάδεμα και άλλα απρόβλεπτα, εκτιμάται σε 8,70 ευρώ. Η φυτεία διαρκεί έως 100 έτη και αποδίδει εισόδημα από τα 2-3 έτη και μετά. Θεωρείται βιολογική καλλιέργεια και δεν χρειάζονται ραντίσματα, ενώ δεν έχουν αναφερθεί καταστροφικές ασθένειες από μύκητες ή έντομα.
Η παραγωγή ανά στρέμμα (έξι έτη μετά τη φύτευση), με 150 φυτά στο στρέμμα επί 10 κιλά το φυτό και 5 ευρώ το κιλό, δίνει εισόδημα 7.500 ευρώ. Οι διεθνείς τιμές του προϊόντος για τη σταφίδα είναι κατά μέσο όρο στα 20 ευρώ, για χυμό στα 7-8 ευρώ ανά κιλό, ως νωπό καρπό στα 4-6 ευρώ το κιλό, ως κατεψυγμένο μεταξύ 5-7 ευρώ το κιλό και για κρασί από αρώνια μεταξύ 20-40 ευρώ το λίτρο.
Πιάνουν τιμή τα κράνα
Η κρανιά απαντάται σε όλες σχεδόν τις ημιορεινές και ορεινές περιοχές της χώρας. Το φυτό ανθίζει στα τέλη του χειμώνα και η συλλογή του καρπού γίνεται χειρωνακτικά ή με δίχτυα, προκειμένου να καταναλωθεί είτε νωπός, είτε μετά από ψύξη για προϊόντα μεταποίησης όπως ποτά, γλυκά, μαρμελάδες κλπ. Ευδοκιμεί σχεδόν σε όλα τα εδάφη, αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες και παγετούς (-30 βαθμούς Κελσίου), απαιτεί ημίσκια περιβάλλοντα και είναι είδος ανθεκτικό σε ασθένειες. Ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με μοσχεύματα ή παραφυάδες και πιο δύσκολα από καρπούς. Η παραγωγή κυμαίνεται από 1.000 έως και 2.000 κιλά το στρέμμα, ανάλογα το κλίμα και το έδαφος, την ηλικία και το φυτευτικό σύνδεσμο (4χ4 μ ή 5χ5 μ.). Το όφελος των καλλιεργητών υπολογίζεται από 2.000 έως 5.000 ευρώ το στρέμμα, ανάλογα με την τιμή (σήμερα στα 3-7 ευρώ/κιλό), την ηλικία και την ποικιλία της φυτείας. Το λικέρ των κράνων πωλείται σε υψηλές τιμές που κινούνται μεταξύ 5- 100 ευρώ το λίτρο.
Μύρτιλα
Τα μύρτιλα μπορούν να καλλιεργηθούν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας από την Κρήτη έως τον Έβρο. Απαιτούν ελαφρά εδάφη και όξινα και ανάλογες κλιματικές συνθήκες με την Αρώνια. Αντέχουν σε χαμηλές θερμοκρασίες (-30 βαθμούς) όμως επηρεάζονται από τις υψηλές (πάνω από 41 βαθμούς Κελσίου). Οι καλλιεργητικές φροντίδες και οι χρήσεις των καρπών και των ανθέων των Μύρτιλων είναι περίπου ίδιες με την Αρώνια.
Στη ζυγαριά τα υπέρ και τα κατά των εναλλακτικών φυτών
Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας σειράς άλλων εναλλακτικών καλλιεργειών, ανάλυσε η Άννα Φουλίδη, προϊσταμένη του τμήματος Πυρηνοκάρπων-Μηλοειδών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.
Μανιτάρι
Η ποικιλία Pleurotus αποτελεί ευκολότερη καλλιέργεια, με μικρότερο κόστος κατασκευής των απαιτούμενων θαλάμων, σε αντίθεση με την Agaricus η οποία, ωστόσο, έχει μεγαλύτερη παραγωγική δυναμικότητα. Στα θετικά σημεία των μανιταριών είναι ότι έχουν υψηλή διατροφική αξία, εξασφαλίζουν ικανοποιητικό εισόδημα, τα ποιοτικά δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα διάθεσης και αξιοποιούνται μικρά αγροτεμάχια κλπ. Αντίθετα, μειονέκτημα είναι ο μικρός χρόνος συντήρησης του νωπού προϊόντος, το υψηλό κόστος κατασκευής και εξοπλισμού και η μεγάλη ευαισθησία σε ασθένειες.
Τρούφα
Στα θετικά της ότι είναι εξαιρετικό γαστρονομικό προϊόν, βιολογική καλλιέργεια, με ικανοποιητικό εισόδημα, ελάχιστο κόστος καλλιέργειας, λίγες φροντίδες, δεν θέλει ακριβό μηχανολογικό εξοπλισμό, αξιοποιεί ορεινά αγροτεμάχια και μεταποιείται σε πλήθος προϊόντων. Στα αρνητικά του η έναρξη καρποφορίας μετά από αρκετά χρόνια, το υψηλό κόστος περίφραξης, η μικρή ζήτηση από τους Έλληνες καταναλωτές, το υψηλό κόστος κτήσης εκπαιδευμένου σκύλου, ελάχιστος χρόνος συντήρησης νωπού προϊόντος.
Στέβια
Πλεονέκτημα για την καλλιέργεια είναι η καλή προσαρμογή στις εδαφικές και τις κλιματικές συνθήκες πολλών περιοχών, είναι οικονομικά βιώσιμη και η χρήση γλυκοζιτών στεβιόλης εγκρίθηκε ως γλυκαντικό σε 31 κατηγορίες τροφίμων. Σοβαρό μειονέκτημα είναι ότι δεν υπάρχει στην Ελλάδα μονάδα επεξεργασίας, ούτε και δυνατότητα χρηματοδότησης.
Όσπρια
Κουκί, ρεβύθι, φακή, λαθούρι, φασόλια: Στα υπέρ η ελλειμματική παραγωγή στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. και η αυξημένη κατανάλωση, όπως και η αξιοποίηση ελληνικών ποικιλιών που είναι άριστα προσαρμοσμένες στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας. Αρνητικό οι χαμηλές τιμές παραγωγού σε σχέση με τη λιανική.
Λαχανευόμενα είδη
Ζοχός, γαλατσίδα, αλμύρα, σταμναγκάθι, κάππαρη: Παρουσιάζουν υψηλή θρεπτική αξία, προσαρμογή σε αντίξοες κλιματικές συνθήκες, προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση, έχουν μεγάλη ανθεκτικότητα σε εχθρούς και ασθένειες και υπάρχει αυξημένη ζήτηση από τους καταναλωτές. Δεν έγινε αναφορά σε αρνητικά. Γενικά, πάντως, τονίστηκαν ως προβλήματα η επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας, η προμήθεια πιστοποιημένου πολλαπλασιαστικού υλικού, η περιορισμένη εφαρμοσμένη έρευνα στην Ελλάδα, οι περιορισμένες δυνατότητες μεταποίησης κ.λπ.
Φελλοφόρος Δρυς
Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν φυσικές συστάδες της Φελλοφόρου Δρυός αν κι πολλές περιοχές έχουν ευνοϊκές συνθήκες. Κατάλληλες είναι οι παραθαλάσσιες κι ημιορεινές περιοχές.
Απαιτούν θερμοκρασία από -15 βαθμούς έως 45 βαθμούς Κελσίου, ετήσιο ύψος βροχής 500 – 800 mm, χαλαρά, σχιστολιθικά, πυριτικά εδάφη και υψόμετρο έως 700 μέτρα. Στη χώρα υπάρχουν μόνο πειραματικές φυτείες στην Ιερισσό Χαλκιδικής και στα Βρασνά Θεσσαλονίκης.
Παντός καιρού το ιπποφαές που δίνει υψηλές αποδόσεις
Ιπποφαές
Το Ιπποφαές ζει από 30 - 80 έτη και στην Ελλάδα άρχισε να καλλιεργείται συστηματικά πριν περίπου δύο χρόνια.
Η περίοδος ανθοφορίας είναι τον Απρίλιο ή το Μάιο, ενώ ωριμάζει το φθινόπωρο και η παραγωγή του ξεκινά από το τρίτο έτος και σταδιακά αυξάνει.
Έδαφος
Η καλλιέργεια ιπποφαούς είναι κατάλληλη σε περιοχές με μεγάλη ηλιοφάνεια, σε ποτιστικά, γόνιμα, ελαφριάς μηχανικής σύστασης εδάφη με οξύτητα 6-7,5. Μάλιστα, το συγκεκριμένο φυτό επιδεικνύει εξαιρετική αντοχή σε ακραίες καιρικές συνθήκες καθώς αντέχει σε παγετούς (-40 βαθμούς) και σε υψηλές θερμοκρασίες (έως +42 βαθμούς).
Έσοδα και ποικιλίες
Πρέπει να ποτίζεται το καλοκαίρι και ιδιαίτερα στα πρώτα τρία έτη από τη φύτευση. Πλέον κατάλληλες ποικιλίες για την Ελλάδα είναι οι Alei, Tsiouiskagia, Moriatska, Doubovtsianka και Dar Katounia. Το έσοδο για τον παραγωγό, με 150 φυτά ανά στρέμμα, ηλικίας από 6-10 έτη, με μέση απόδοση 10 κιλά το φυτό και 4 ευρώ το κιλό του προϊόντος, ανέρχεται σε 6.000 ευρώ.
Αγορά
Στις διεθνείς τιμές του προϊόντος, η σταφίδα κυμαίνεται από 30-40 ευρώ το κιλό, ο χυμός 30-60 ευρώ το λίτρο, σε μορφή νωπών καρπών από 8-10 ευρώ το κιλό και κατεψυγμένη από 6-8 ευρώ το κιλό, ενώ ως έλαιο μεταξύ 100 – 150 ευρώ το λίτρο.
