Σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα1, ο γεωργικός τοµέας θα πρέπει να αυξήσει την παραγωγή προϊόντων βελτιωµένης ποιότητας, µε χρήση λιγότερης γης, σε µικρότερη καλλιεργητική περίοδο, µε οικονοµία ενέργειας και νερού και όλα αυτά ανταγωνιστικά και βιώσιµα -διαθέτοντας ελάχιστα απορρίµµατα και απόβλητα στο περιβάλλον. Η επέκταση της καλλιεργητικής περιόδου, η οικονοµία νερού και η αύξηση της απόδοσης ανά στρέµµα γης είναι και θα παραµείνουν οι κύριοι µοχλοί εφαρµογής προστατευµένης καλλιέργειας µέσα σε θερµοκήπια. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η BASF, η κορυφαία χηµική εταιρεία στον κόσµο, αποτελεί παράλληλα βασικό προµηθευτή πρόσθετων για πλαστικά φύλλα θερµοκηπίων
Εξελίξεις στην τεχνολογία των φύλλων θερμοκηπίωνΣήµερα παγκοσµίως η κυρίαρχη κατασκευή είναι απλά µεταλλικά ή ξύλινα πλαίσια καλυπτόµενα από φιλµ πολυαιθυλενίου (PE)2. H λύση αυτή, η οποία συνδυάζει συνολικά χαµηλό κόστος µε µέγιστη ευελιξία, περιείχε ένα εµπόδιο που έπρεπε να ξεπεραστεί και αυτό δεν ήταν άλλο από την µικρή έως ανύπαρκτη ανθεκτικότητα του πολυµερούς (PE) στην ηλιακή ακτινοβολία. Αυτό αντιµετωπίστηκε µε χρήση φωτοσταθεροποιητών. Οι φωτοσταθεροποιητές προστατεύουν το πλαστικό απέναντι στον µεγαλύτερο εχθρό: Τη γήρανση από την έντονη υπεριώδη (UV) ακτινοβολία του ήλιου αλλά και από τη θερµότητα που δηµιουργείται στα σηµεία επαφής του φιλµ µε το µεταλλικό πλαίσιο.
Στην πράξη, από τη φύση τους, τα πλαστικά φύλλα γίνονται εξαιρετικά εύθραυστα και θαµπά µετά από µόλις λίγες εβδοµάδες έκθεσης στον ήλιο, ένα φαινόµενο το οποίο επιβαρύνεται περαιτέρω -δραµατικά µάλιστα- µε τη χρήση ορισµένων φυτοφαρµάκων. Εκτός, βέβαια, αν προστατεύονται από φωτοσταθεροποιητές
Εκτός από τους απορροφητές υπεριώδους ακτινοβολίας (UVA), που στην πράξη φιλτράρουν άµεσα µέρος της επιβλαβούς ακτινοβολίας του ηλίου, ειδικές χηµικές ενώσεις της κατηγορίας των στερικά εµποδισµένων αµινών (HALS) είναι σηµαντικές και βρίσκουν ευρεία εφαρµογή στην προστασία των πλαστικών φύλλων.
Οι ενώσεις αυτές επιβραδύνουν όχι µόνο την γήρανση του πλαστικού λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας αλλά και τη διάσπαση του υλικού από τη θερµότητα και τα φυτοφάρµακα, η οποία διάσπαση οδηγεί στο σχηµατισµό ελευθέρων ριζών που είναι εξαιρετικά αντιδραστικά µόρια τα οποία προοδευτικά καταστρέφουν τη δοµή του πολυαιθυλενίου µέσω αλυσιδωτών αντιδράσεων.
Οι φωτοσταθεροποιητές τύπου HALS δρουν µε τρόπο παρόµοιο µε αυτόν που το ανθρώπινο σώµα προστατεύεται µε αντιοξειδωτικά όπως η βιταµίνη C εναντίων των ελευθέρων ριζών: Εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες καθιστώντας τες αβλαβείς.
Για πόσο καιρό διαρκεί αυτή η προστατευτική δράση; Με το ήδη καθιερωµένο στην αγορά Tinuvin® NOR 371 της BASF τα φύλλα θερµοκηπίου διαρκούν τουλάχιστον 3-4 χρόνια, και µε το νέο µέλος της σειράς -το Tinuvin XT® 200 - τα φύλλα διαρκούν τουλάχιστον δύο χρόνια. «Σε πολλές περιπτώσεις η µεγαλύτερη διάρκεια ζωής του φιλµ δεν χρειάζεται έτσι και αλλιώς» εξηγεί ο Davide Alvici από το Ερευνητικό Κέντρο της BASF στην Μπολόνια «για παράδειγµα όταν η απόθεση σκόνης πάνω στο φύλλο µπλοκάρει ένα µεγάλο µέρος της ακτινοβολίας µετά από µόνο µία ή δύο σεζόν».
Η τάση προς τις οικολογικές καλλιέργειες επιβάλλει αυξηµένες απαιτήσεις στα φύλλα διότι «Αν και οι θειούχες ενώσεις που είναι εγκεκριµένες για την καταπολέµηση των µυκήτων είναι οικολογικά ασφαλείς, χηµικά απενεργοποιούν άµεσα τους περισσότερους φωτοσταθεροποιητές και επιταχύνουν τη διάσπαση των φιλµ θερµοκηπίων» εξηγεί ο Alvici. «Αυτός είναι ο λόγος που η BASF προχώρησε στην ανάπτυξη αυτών των σταθεροποιητών για τα φύλλα θερµοκηπίων -µε βάση την τεχνολογία NOR- οι οποίοι είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί σε θειούχες ενώσεις και άλλα φυτοφάρµακα».
Η Ευρωπαϊκή αγορά των φύλλων θερμοκηπίωνΗ ευρωπαϊκή αγορά των γεωργικών πλαστικών φιλµ έχει βιώσει σταθερή ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία, υπερβαίνοντας τους 500.000 τόνους το 20131.
Η Ισπανία και η Ιταλία είναι οι µεγαλύτερες αγορές έχοντας αθροιστικά το 40% της ζήτησης χάρη στην εκτεταµένη προστατευµένη καλλιέργεια σε κηπευτικά όπου µεγάλες ποσότητες θερµοκηπιακών φύλλων και φύλλων εδαφοκάλυψης βρίσκουν εφαρµογή. Στην Ευρώπη η αγορά των φύλλων θερµοκηπίων (όπως και της εδαφοκάλυψης) είναι ώριµη όπου λόγω βελτίωσης των αντοχών, φύλλα µιας σεζόν αντικαθίστανται µε φύλλα που αντέχουν µέχρι 5 χρόνια3.
Ως εκ τούτου η αγορά αναµένεται να µειωθεί κατά την επόµενη πενταετία και όποια ανάκαµψη αναµένεται να έρθει από τα προϊόντα καινοτοµίας που δροµολογούνται στον τοµέα των πλαστικών φιλµ
Η Ελλάδα, µε περίπου 3% επί της συνολικής ζήτησης θερµοκηπιακών φύλλων στην Ευρώπη, παρά τις ευνοϊκές κλιµατολογικές συνθήκες για οικονοµοτεχνικά αποδοτική προστατευµένη καλλιέργεια, υπολείπεται σηµαντικά σε σχέση µε τα άλλα κράτη της Ευρώπης.
Από το ξέσπασµα δε της κρίσης το 2010 και µετά βλέπουµε µια αρνητική πορεία στην κατασκευή νέων θερµοκηπίων που πάντως το 2014 και 2015 φαίνεται ξεκάθαρα να αναστρέφεται καθώς και η πορεία των κηπευτικών στη χώρα µας παρουσιάζει θετικό πρόσηµο.
Κατά πολλούς δε τα αποτελέσµατα θα ήταν καλύτερα αν οι γεωργοί δεν είχαν αιφνιδιαστεί από τον τραπεζικό έλεγχο κεφαλαίων
Όµως παρά τη -συγκριτικά- περιορισµένη θερµοκηπιακή καλλιέργεια, πρέπει να τονίσουµε ότι στη χώρα µας παράγονται φύλλα θερµοκηπίων τα οποία είναι αναγνωρισµένα διεθνώς κυρίως λόγω της ανθεκτικότητας στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Η παραγωγή των γεωργικών φύλλων στην Ελλάδα είναι τοµέας καινοτόµος, έντονα εξαγωγικός και κερδοφόρος
Αξίζει να κάνουµε ειδική µνεία στα
Τα καλύτερα στον κόσμο «Στην BASF στηρίζουµε έµπρακτα την ελληνική οικονοµία και τον Έλληνα παραγωγό. Η συµβολή µας δεν σταµατά µόνο στα καινοτόµα προϊόντα φυτοπροστασίας αλλά πάµε και βήµατα πιο πέρα, προωθώντας τεχνολογικές λύσεις, υπηρεσίες και δράσεις που ενισχύουν την αγροτική ανάπτυξη της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό δηµιουργούµε συνέργειες µεταξύ
των διαφόρων τµηµάτων της εταιρείας για να προσφέρουµε ολοκληρωµένες λύσεις. Στόχος µας, είναι να ενηµερώσουµε τους Έλληνες παραγωγούς για όλες τις λύσεις που η BASF θέτει στη διάθεσή τους, ώστε να είναι πιο επιτυχηµένοι. Κάνουµε την αρχή µε τον τοµέα των προσθέτων για πλαστικά φύλλα θερµοκηπίων. Τα φύλλα αυτά θεωρούνται από τα καλύτερα και πιο ανθεκτικά στον κόσµο, αφού είναι κατασκευασµένα για να αντέχουν στις πιο απαιτητικές συνθήκες έντονης ηλιακής ακτινοβολίας και τους σφοδρούς ανέµους της Ελλάδος. Θα συνεχίσουµε την ενηµέρωση και µε άλλες καινοτόµες λύσεις της BASF που απευθύνονται στον αγροτικό τοµέα.
Βασίλης Γούναρης, ∆ιευθύνων Σύµβουλος, BASF Ελλάς ΑΒΕΕ
1 (Applied Market Information, Bristol/UK; www.amiplastics.com/”Agricultural film
market in Europe 2014)
2 Giacomo Scarascia-Mugnozza, Sica C., Russo G., Plastic Materials in European Agriculture: Actual use and Perspectives, J of Ag. Eng-Riv. Di Ing. Agr. (2011), 3, 15-28
3 Plasteurope.com, Bad Homburg (Ref. 749445309).
Κείμενο του Παναγιώτη Στάθη, Χημικού Μηχανικού BASF Eλλάς ΑΒΕΕ, από το περιοδικό Fresher μηνός Νοεμβρίου 2015.
Εξελίξεις στην τεχνολογία των φύλλων θερμοκηπίωνΣήµερα παγκοσµίως η κυρίαρχη κατασκευή είναι απλά µεταλλικά ή ξύλινα πλαίσια καλυπτόµενα από φιλµ πολυαιθυλενίου (PE)2. H λύση αυτή, η οποία συνδυάζει συνολικά χαµηλό κόστος µε µέγιστη ευελιξία, περιείχε ένα εµπόδιο που έπρεπε να ξεπεραστεί και αυτό δεν ήταν άλλο από την µικρή έως ανύπαρκτη ανθεκτικότητα του πολυµερούς (PE) στην ηλιακή ακτινοβολία. Αυτό αντιµετωπίστηκε µε χρήση φωτοσταθεροποιητών. Οι φωτοσταθεροποιητές προστατεύουν το πλαστικό απέναντι στον µεγαλύτερο εχθρό: Τη γήρανση από την έντονη υπεριώδη (UV) ακτινοβολία του ήλιου αλλά και από τη θερµότητα που δηµιουργείται στα σηµεία επαφής του φιλµ µε το µεταλλικό πλαίσιο.
Στην πράξη, από τη φύση τους, τα πλαστικά φύλλα γίνονται εξαιρετικά εύθραυστα και θαµπά µετά από µόλις λίγες εβδοµάδες έκθεσης στον ήλιο, ένα φαινόµενο το οποίο επιβαρύνεται περαιτέρω -δραµατικά µάλιστα- µε τη χρήση ορισµένων φυτοφαρµάκων. Εκτός, βέβαια, αν προστατεύονται από φωτοσταθεροποιητές
Εκτός από τους απορροφητές υπεριώδους ακτινοβολίας (UVA), που στην πράξη φιλτράρουν άµεσα µέρος της επιβλαβούς ακτινοβολίας του ηλίου, ειδικές χηµικές ενώσεις της κατηγορίας των στερικά εµποδισµένων αµινών (HALS) είναι σηµαντικές και βρίσκουν ευρεία εφαρµογή στην προστασία των πλαστικών φύλλων.
Οι ενώσεις αυτές επιβραδύνουν όχι µόνο την γήρανση του πλαστικού λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας αλλά και τη διάσπαση του υλικού από τη θερµότητα και τα φυτοφάρµακα, η οποία διάσπαση οδηγεί στο σχηµατισµό ελευθέρων ριζών που είναι εξαιρετικά αντιδραστικά µόρια τα οποία προοδευτικά καταστρέφουν τη δοµή του πολυαιθυλενίου µέσω αλυσιδωτών αντιδράσεων.
Οι φωτοσταθεροποιητές τύπου HALS δρουν µε τρόπο παρόµοιο µε αυτόν που το ανθρώπινο σώµα προστατεύεται µε αντιοξειδωτικά όπως η βιταµίνη C εναντίων των ελευθέρων ριζών: Εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες καθιστώντας τες αβλαβείς.
Για πόσο καιρό διαρκεί αυτή η προστατευτική δράση; Με το ήδη καθιερωµένο στην αγορά Tinuvin® NOR 371 της BASF τα φύλλα θερµοκηπίου διαρκούν τουλάχιστον 3-4 χρόνια, και µε το νέο µέλος της σειράς -το Tinuvin XT® 200 - τα φύλλα διαρκούν τουλάχιστον δύο χρόνια. «Σε πολλές περιπτώσεις η µεγαλύτερη διάρκεια ζωής του φιλµ δεν χρειάζεται έτσι και αλλιώς» εξηγεί ο Davide Alvici από το Ερευνητικό Κέντρο της BASF στην Μπολόνια «για παράδειγµα όταν η απόθεση σκόνης πάνω στο φύλλο µπλοκάρει ένα µεγάλο µέρος της ακτινοβολίας µετά από µόνο µία ή δύο σεζόν».
Η τάση προς τις οικολογικές καλλιέργειες επιβάλλει αυξηµένες απαιτήσεις στα φύλλα διότι «Αν και οι θειούχες ενώσεις που είναι εγκεκριµένες για την καταπολέµηση των µυκήτων είναι οικολογικά ασφαλείς, χηµικά απενεργοποιούν άµεσα τους περισσότερους φωτοσταθεροποιητές και επιταχύνουν τη διάσπαση των φιλµ θερµοκηπίων» εξηγεί ο Alvici. «Αυτός είναι ο λόγος που η BASF προχώρησε στην ανάπτυξη αυτών των σταθεροποιητών για τα φύλλα θερµοκηπίων -µε βάση την τεχνολογία NOR- οι οποίοι είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί σε θειούχες ενώσεις και άλλα φυτοφάρµακα».
Η Ευρωπαϊκή αγορά των φύλλων θερμοκηπίωνΗ ευρωπαϊκή αγορά των γεωργικών πλαστικών φιλµ έχει βιώσει σταθερή ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία, υπερβαίνοντας τους 500.000 τόνους το 20131.
Η Ισπανία και η Ιταλία είναι οι µεγαλύτερες αγορές έχοντας αθροιστικά το 40% της ζήτησης χάρη στην εκτεταµένη προστατευµένη καλλιέργεια σε κηπευτικά όπου µεγάλες ποσότητες θερµοκηπιακών φύλλων και φύλλων εδαφοκάλυψης βρίσκουν εφαρµογή. Στην Ευρώπη η αγορά των φύλλων θερµοκηπίων (όπως και της εδαφοκάλυψης) είναι ώριµη όπου λόγω βελτίωσης των αντοχών, φύλλα µιας σεζόν αντικαθίστανται µε φύλλα που αντέχουν µέχρι 5 χρόνια3.
Ως εκ τούτου η αγορά αναµένεται να µειωθεί κατά την επόµενη πενταετία και όποια ανάκαµψη αναµένεται να έρθει από τα προϊόντα καινοτοµίας που δροµολογούνται στον τοµέα των πλαστικών φιλµ
Η Ελλάδα, µε περίπου 3% επί της συνολικής ζήτησης θερµοκηπιακών φύλλων στην Ευρώπη, παρά τις ευνοϊκές κλιµατολογικές συνθήκες για οικονοµοτεχνικά αποδοτική προστατευµένη καλλιέργεια, υπολείπεται σηµαντικά σε σχέση µε τα άλλα κράτη της Ευρώπης.
Από το ξέσπασµα δε της κρίσης το 2010 και µετά βλέπουµε µια αρνητική πορεία στην κατασκευή νέων θερµοκηπίων που πάντως το 2014 και 2015 φαίνεται ξεκάθαρα να αναστρέφεται καθώς και η πορεία των κηπευτικών στη χώρα µας παρουσιάζει θετικό πρόσηµο.
Κατά πολλούς δε τα αποτελέσµατα θα ήταν καλύτερα αν οι γεωργοί δεν είχαν αιφνιδιαστεί από τον τραπεζικό έλεγχο κεφαλαίων
Όµως παρά τη -συγκριτικά- περιορισµένη θερµοκηπιακή καλλιέργεια, πρέπει να τονίσουµε ότι στη χώρα µας παράγονται φύλλα θερµοκηπίων τα οποία είναι αναγνωρισµένα διεθνώς κυρίως λόγω της ανθεκτικότητας στην έντονη ηλιακή ακτινοβολία. Η παραγωγή των γεωργικών φύλλων στην Ελλάδα είναι τοµέας καινοτόµος, έντονα εξαγωγικός και κερδοφόρος
Αξίζει να κάνουµε ειδική µνεία στα
- Φωτοεπιλεκτικά φιλµ θερµοκηπίων. Προσφέρουν µια µη-χηµική εναλλακτική λύση για τη ρύθµιση της ανάπτυξης των φυτών µέσα από την ενίσχυση τµηµάτων του φάσµατος της φυσικής ακτινοβολίας, όπως της ερυθρής (~650 νm) που είναι ευεργετική στη φωτοσύνθεση ορισµένων φυτών. Αυτό επιτυγχάνεται µε πρόσθετα και πιγµέντα τα οποία µέσα από το µηχανισµό του φθορισµού εκπέµπουν σε διαφορετικό µήκος κύµατος από αυτό που απορροφούν.
- ∆ιπλά Φουσκωτά Θερµοκήπια. Προσφέρουν εξαιρετική µόνωση µέσω των διπλών τοίχων φιλµ όπου αντλείται διαρκώς αέρας. Η παγκόσµια καινοτοµία εδώ έρχεται από τα Πλαστικά Κρήτης Α.Ε. µε το προϊόν που η εταιρεία ονοµάζει EVO Delaminatable Films το οποίο είναι 7στρωµατικό αποχωριζόµενο φύλλο για τα διπλά φουσκωτά θερµοκήπια. Είναι ένα ενιαίο φιλµ, το οποίο µε άντληση αέρα χωρίζεται στα δύο, µε διαφορετικές ιδιότητες το καθένα για γρήγορο σκέπασµα του θερµοκηπίου σε ένα βήµα. Σύµφωνα µε την εταιρεία, η οικονοµία εγκατάστασης και τοποθέτησης που επιτυγχάνεται µπορεί να φτάσει το 50% σε σχέση µε τη χρήση των κλασικών φιλµ.
- Φιλµ θερµοκηπίων µε µόνιµες αντισταγονικές και οντιοµιχλικές ιδιότητες. Είναι γνωστό στον γεωργό ότι οι αντισταγονικές ιδιότητες ενός πλαστικού φιλµ εξασθενούν µε τη διάρκεια του χρόνου, βασικά λόγω µετανάστευσης των ενεργών συστατικών από το πλαστικό. Τώρα υπάρχουν στην αγορά φύλλα ειδικής τεχνολογίας µε µόνιµο αποτέλεσµα τα οποία µάλιστα, σύµφωνα µε έναν γεωργό, δεν δηµιουργούν οµίχλη µέσα στο θερµοκήπιο.
- Βarrier φύλλα ενσίρωσης. Φύλλα µε διαπερατότητα οξυγόνου εξαιρετικά µειωµένη (15 cc/m2/ηµέρα) σε σχέση µε τα παραδοσιακά αντίστοιχα φιλµ (200 cc/m2/ηµέρα).
Τα καλύτερα στον κόσμο «Στην BASF στηρίζουµε έµπρακτα την ελληνική οικονοµία και τον Έλληνα παραγωγό. Η συµβολή µας δεν σταµατά µόνο στα καινοτόµα προϊόντα φυτοπροστασίας αλλά πάµε και βήµατα πιο πέρα, προωθώντας τεχνολογικές λύσεις, υπηρεσίες και δράσεις που ενισχύουν την αγροτική ανάπτυξη της χώρας. Στο πλαίσιο αυτό δηµιουργούµε συνέργειες µεταξύ
των διαφόρων τµηµάτων της εταιρείας για να προσφέρουµε ολοκληρωµένες λύσεις. Στόχος µας, είναι να ενηµερώσουµε τους Έλληνες παραγωγούς για όλες τις λύσεις που η BASF θέτει στη διάθεσή τους, ώστε να είναι πιο επιτυχηµένοι. Κάνουµε την αρχή µε τον τοµέα των προσθέτων για πλαστικά φύλλα θερµοκηπίων. Τα φύλλα αυτά θεωρούνται από τα καλύτερα και πιο ανθεκτικά στον κόσµο, αφού είναι κατασκευασµένα για να αντέχουν στις πιο απαιτητικές συνθήκες έντονης ηλιακής ακτινοβολίας και τους σφοδρούς ανέµους της Ελλάδος. Θα συνεχίσουµε την ενηµέρωση και µε άλλες καινοτόµες λύσεις της BASF που απευθύνονται στον αγροτικό τοµέα.
Βασίλης Γούναρης, ∆ιευθύνων Σύµβουλος, BASF Ελλάς ΑΒΕΕ
market in Europe 2014)
2 Giacomo Scarascia-Mugnozza, Sica C., Russo G., Plastic Materials in European Agriculture: Actual use and Perspectives, J of Ag. Eng-Riv. Di Ing. Agr. (2011), 3, 15-28
3 Plasteurope.com, Bad Homburg (Ref. 749445309).
Κείμενο του Παναγιώτη Στάθη, Χημικού Μηχανικού BASF Eλλάς ΑΒΕΕ, από το περιοδικό Fresher μηνός Νοεμβρίου 2015.
