Σήμερα τείχη με δένδρα, αύριο τοίχοι με λαχανικά

Όλο και πιο εξελιγµένα συστήµατα καλλιέργειας αναζητούν οι παραγωγοί αγροτικών προϊόντων ώστε να αυξήσουν τις αποδόσεις τους και να µειώσουν τα παραγωγικά κόστη στα φρούτα και τα λαχανικά. ∆ύο από αυτά είναι -στη δενδροκοµία- τα λεγόµενα «καρποφόρα τείχη» ή «fruiting walls», όπως ονοµάζονται διεθνώς και εφαρµόζονται ήδη στην Ελλάδα, καθώς και η κάθετη καλλιέργεια, που αφορά στη φύτευση λαχανικών σε εσωτερικό ή εξωτερικό χώρο σε ειδικές κάθετες ή συρταρωτές επιφάνειες που θυµίζουν τοίχους, µια πρωτοποριακή τεχνική, που ήδη εφαρµόζεται στο εξωτερικό

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΑ ΤΕΙΧΗ;Τα «καρποφόρα τείχη» προέκυψαν από την καλύτερη γνώση της φυσιολογίας των δέντρων µε το πέρασµα του χρόνου, την ανάγκη καλύτερης εκµετάλλευσης των εδαφοκλιµατικών συνθηκών καθώς και τη µείωση του κόστους παραγωγής σε συνδυασµό µε τη γρήγορη απόσβεση της επένδυσης.
Ουσιαστικά πρόκειται για µια νέα τάση στις φυτεύσεις οπωρώνων µε συγκεκριµένη διάταξη, που συνδυάζει αυξηµένες αποδόσεις ανά επιφάνεια γης, υψηλότερη παραγωγή προϊόντων και µείωση του κόστους καλλιέργειας.
Για να αντιληφθούµε καλύτερα τη διάταξη αυτή, ας υποθέσουµε πως ανά 2 µέτρα φυτεύεται ένα οπωροφόρο δέντρο µε ύψος 3 µέτρα, καλύπτοντας έτσι επιφάνεια παραγωγής 6 τ.µ. Αν υπολογίσουµε πως σε κάθε δέντρο έχουµε 25 καρπούς, στα 25 τ.µ. επιφάνειας, θα έχουµε 150 καρπούς σε κάθε κλώνο (αναφερόµαστε σε δίκλωνα δέντρα) και 300 καρπούς ανά δέντρο. Με 120 δέντρα στο στρέµµα, η απόδοση για τα δίκλωνα σχήµατα φθάνει τους 36.000 καρπούς ανά στρέµµα και εν τέλει τους 5,4 τόνους παραγωγής ανά στρέµµα.
Το παράδειγµα αυτό που έδωσε στη δηµοσιότητα κατά τη διάρκεια ηµερίδας στο Αµύνταιο, ο γεωπόνος και διευθυντής της εταιρείας AgroQ Ο.Ε., ∆ηµήτρης Βακάµης, αποτελεί ίσως την πιο παραστατική εικόνα για τα οφέλη της φύτευσης σε καρποφόρα τείχη, ανάµεσα στα οποία περιλαµβάνονται η µεγαλύτερη έκθεση στην ηλιοφάνεια, η ποιότητα του καρπού και η µεγάλη ευκολία κλαδέµατος.

ΑΙΧMΗ ΤΗΣ ΔΕΝΔΡΟΚΟΜΙΑΣΌπως χαρακτηριστκά ανέφερε, ο κ. Βακάµης στο «Fresher», τα καρποφόρα τείχη αποτελούν την αιχµή της δενδροκοµίας αυτή τη στιγµή καθώς από εκεί που είχαµε ογκώδη σχήµατα τριών διαστάσεων, τώρα αλλάζει εντελώς η δοµή της φύτευσης, µε τα δένδρα να φυτεύονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο, µε σκοπό όλη η παραγωγή των καρπών να γίνεται σε επιφάνεια 20-30 εκατ. προς το διάδροµο και όχι ανάµεσα στα δέντρα. ∆ηµιουργούµε ένα «καρποφόρο τείχος» κατά µήκος του διαδρόµου που φιλοξενεί όλη την παραγωγή και την καθιστά απόλυτα προσβάσιµη από τον παραγωγό.
ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΥΠΕΡΠΥΚΝΗΣ ΦΥΤΕΥΣΗΣΟυσιαστικά, τα «καρποφόρα τείχη» αποτελούν µια µορφή υπέρπυκνης φύτευσης, που δηµιουργεί ένα  «τείχος» κατά µήκος της γραµµής καλλιέργειας, αφήνοντας ελεύθερο διάδροµο για να κινείται ο παραγωγός και έχοντας θαυµαστά αποτελέσµατα όσον αφορά στην ποσότητα της παραγωγής. Είναι µια εξέλιξη άλλων, πιο «παραδοσιακών» µεθόδων φύτευσης, όπου υπήρχε µεγαλύτερη απόσταση µεταξύ των δέντρων. Το βασικό χαρακτηριστικό των «καρποφόρων τειχών» είναι η µικρή σχετικά απόσταση µεταξύ των δέντρων σε συνάρτηση µε το σχετικά µεγάλο τους ύψος

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ Η πυκνή φύτευση οπωροφόρων δέντρων, σε µια πολύ πρώιµη µορφή «καρποφόρου τείχους», απαντάται στη Ρωµαϊκή αυτοκρατορία. Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και µετά την πτώση της Ρώµης, η τεχνική αυτή εφαρµόστηκε κυρίως από τους µοναχούς που διατηρούσαν καλλιέργειες µέσα στα µοναστήρια.
Η δηµιουργία «καρποφόρων τειχών» ωστόσο, στη µορφή που γνωρίζουµε σήµερα, ξεκίνησε πειραµατικά από την Ισπανία, επεκτάθηκε στη Γαλλία, τη Βόρεια Ιταλία και τη Γερµανία ενώ σε µικρό βαθµό έχει εφαρµοστεί και στην Ελλάδα. Στις Η.Π.Α. δεν αποτελούν συνηθισµένη πρακτική εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ «ΚΑΡΠΟΦΟΡΩΝ ΤΕΙΧΩΝ»;Η βλάστηση που δηµιουργείται στα καρποφόρα τείχη, είναι λιτή και οµοιόµορφη ως προς τους διαδρόµους που δηµιουργούνται ανάµεσα στα δέντρα. Έτσι, ο παραγωγός έχει ελεύθερο χώρο για να κινηθεί και να καθαρίσει εσωτερικά τα περιττά κλαδιά προκειµένου να δηµιουργήσει ιδανικές συνθήκες αερισµού και επαρκούς φωτισµού. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να κινείται µε άνεση ανάµεσα στα «τείχη» των δέντρων, επιθεωρώντας σε τακτική βάση την πορεία της καλλιέργειας
ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΥΚΟΛΙΑ ΣΤΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣΟµοίως και όλες οι αγροτικές εργασίες απλοποιούνται µε αυτή τη διάταξη. Τόσο τα καλοκαιρινά κλαδέµατα όσο και το αραίωµα αλλά και η συγκοµιδή γίνονται µε µεγαλύτερη ευκολία, καθώς υπάρχει ο απαιτούµενος χώρος για να κινείται ο παραγωγός
Πέρα όµως από την ευρυχωρία και την άνεση κινήσεων που απολαµβάνει ο παραγωγός, το βασικότερο πλεονέκτηµα αυτής της φύτευσης είναι η αυξηµένη απόδοση παραγωγής συγκριτικά µε άλλους τρόπους καλλιέργειας.

ΔΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΕΤΑΙ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣΌσον αφορά στη διάρκεια ζωής αυτών των καλλιεργειών, υπάρχουν σήµερα φυτείες που διανύουν το 18ο και το 20ο έτος τους και είναι ακόµη σε πλήρη παραγωγή. Ο παραγωγός µπορεί να δει σηµαντική αύξηση της παραγωγής του συγκριτικά µε τους παραδοσιακούς τρόπους φύτευσης χωρίς να έχει αυξήσει τις εκτάσεις του, απλά και µόνο εφαρµόζοντας αυτή την καλλιεργητική µέθοδο.
Εξίσου σηµαντική είναι και η µείωση του κόστους της παραγωγής καθώς τόσο το κλάδεµα όσο και η συγκοµιδή είναι απολύτως διαχειρίσιµα από τον παραγωγό από τους διαδρόµους µε τη βοήθεια απλών µηχανηµάτων, κάτι που παλιά δεν ήταν εφικτό µε τη χρησιµοποίηση πολύπλοκων µηχανηµάτων, όπως π.χ. πλατφόρµες µε συρτάρια, σκάλες κ.ά. Επιπλέον, υπάρχει και ποιοτικό κέρδος στα φρούτα καθώς µε αυτό τον τρόπο φύτευσης, απολαµβάνουν περισσότερο ήλιο και αέρα, βελτιώνοντας έτσι κατά πολύ τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους.

ΣΥΜΦΕΡΕΙ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ;Καλλιέργειες µε «καρποφόρα τείχη» αποδίδουν από 500 ευρώ/στρέµµα, όταν π.χ. σε καλλιέργειες, όπως στο καλαµπόκι, µια καλή χρονιά µπορεί να «κλείσει» στα 250 ευρώ/στρέµµα και µάλιστα από το δεύτερο κιόλας χρόνο. Άρα  γίνεται εύκολα κατανοητό πως το κόστος ανά κιλό συγκοµισµένου καρπού είναι σαφώς µειωµένο στην πυκνή φύτευση. Αυτό άλλωστε, εξηγεί και τις χαµηλές τιµές συσκευασµένων και τυποποιηµένων φρούτων από το εξωτερικό όπου εφαρµόζεται η υπέρπυκνη φύτευση και παρόλο που επιφορτίζονται µε κόστη συσκευασίας, µεταφοράς και µάρκετινγκ, ωστόσο, παραµένουν σε πιο χαµηλές τιµές από τα αντίστοιχα ελληνικά.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ;Η εφαρµογή της µεθόδου των «καρποφόρων τειχών» ωστόσο, δεν εγγυάται από µόνη της θαυµαστά αποτελέσµατα και µεγάλες αποδόσεις.
Έτσι λοιπόν, ο παραγωγός, θα πρέπει να προτιµήσει εδάφη ελαφριά, βαθιά και καλά αεριζόµενα, µε καλή αποστράγγιση και να καθορίσει µε τη βοήθεια γεωπόνου το πρόγραµµα λίπανσης σε σχέση µε το είδος των δέντρων, την ποικιλία και τις κλιµατολογικές συνθήκες της περιοχής. Προσεκτικοί θα πρέπει να είναι και µε την επιλογή των δενδρυλλίων (να είναι υγιή και σε καλή κατάσταση), να διαθέτουν το κατάλληλο καρτελάκι πιστοποίησης και τον απαιτούµενο αριθµό πλάγιων κλαδιών (να είναι τουλάχιστον δίκλωνα) καθώς και να είναι εµβολιασµένα πάνω στο κατάλληλο υποκείµενο που επηρεάζει όχι µόνο το τελικό µέγεθος των δένδρων αλλά την ποιότητα-ποσότητα της παραγωγής.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΡΔΕΥΣΗΣΤέλος, θα πρέπει να ελέγξει την άρδευση της έκτασής του ως προς τη διαθεσιµότητα και την ποιότητα του νερού και να εγκαταστήσει -αν δεν υπάρχει- ένα σύστηµα άρδευσης κατάλληλο για τη σωστή παροχή νερού την απαιτούµενη χρονική στιγµή. Ενώ η αρχική επένδυση µπορεί να φαίνεται περισσότερο δαπανηρή από µια «κλασική» φύτευση, ωστόσο, τόσο τα οφέλη σε επίπεδο διαχείρισης της καλλιέργειας όσο και η πολύ υψηλή της απόδοση σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, την καθιστούν µια ιδανική επιλογή για τους παραγωγούς που επιδιώκουν υψηλές αποδόσεις σε σύντοµο χρονικό διάστηµα µε την προϋπόθεση να έχει σχεδιαστεί σωστά. Ουσιαστικά, πρόκειται για την αιχµή της δενδροκοµίας αυτή την εποχή, που εφαρµόζεται ήδη µε επιτυχία σε αρκετές χώρες της Ευρώπης παράγοντας µεγάλες ποσότητες προϊόντων µε ποιοτικά χαρακτηριστικά που υπερέχουν των υπολοίπων στην παγκόσµια αγορά
Κάθετη καλλιέργεια: όταν οι τοίχοι «φυτρώνουν» Η κάθετη φύτευση αποτελεί µε τη σειρά της µια νέα µορφή καλλιέργειας που ήδη εφαρµόζεται στο εξωτερικό. Πρόκειται για φύτευση σε εσωτερικό ή εξωτερικό χώρο και συγκεκριµένα σε κάθετους «τοίχους» ή συρταρωτές επιφάνειες, όπου καλλιεργούνται µικρά φυτά και λαχανικά µε τη βοήθεια της υδροπονίας. Η καινοτοµία της έγκειται στο γεγονός ότι δεν είναι απαραίτητη η ύπαρξη καλλιεργήσιµης έκτασης, καθώς η φύτευση γίνεται σε κάθετους τοίχους που τοποθετούνται παντού, δίνοντας τη δυνατότητα στον καταναλωτή να κόβει το προϊόν από το διπλανό του τοίχο! Ήδη στο εξωτερικό έχουν κάνει την εµφάνισή τους, δοµές εσωτερικής καλλιέργειας, όπως π.χ. κάποιες υπόγειες εγκαταστάσεις στο κεντρικό Λονδίνο µε τεχνητό φωτισµό, όπου η καλλιεργήσιµη γη είναι δυσεύρετη και ακριβή ή στο Βερολίνο, όπου ήδη στο supermarket Metro, καλλιεργούνται στους διαδρόµους σε κάθετους τοίχους τα λαχανικά που µπορούν να αγοράσουν οι καταναλωτές.
Οι υπεύθυνοι αναφέρουν πως η κίνηση αυτή θέλει να πείσει τους καταναλωτές για την ορθότητα των καλλιεργητικών πρακτικών της, που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον µε επικίνδυνα λιπάσµατα ή χηµικά, δεν σπαταλούν νερό και δεν προκαλούν ρύπανση µε τη µεταφορά τους από το χωράφι στο κατάστηµα. Παρόλο που η µέθοδος αυτή ήδη χρησιµοποιείται, ωστόσο, πρώτη φορά εφαρµόζεται σε επαγγελµατικό χώρο. Η νέα αυτή πρακτική, αναµένεται να ακολουθηθεί και από άλλες αλυσίδες τροφίµων στον κόσµο, καθώς εγκαινιάζει µια νέα εποχή εµπιστοσύνης ανάµεσα στο κατάστηµα και τον πελάτη που επιλέγει προϊόντα που καλλιεργούνται µπροστά του

Κείμενο από το περιοδικό Fresher, μηνός Απριλίου 2016