Πιο κάτω σ’ ένα χωριουδάκι που ήταν ζωγραφισµένο µε καλύβες από καλάµια, από πάνω έγραψε CANALLI (ΚΑΝΑΛΙΑ). Μετά κοντοστάθηκε, πήρε µια ανάσα και άρχισε να σχεδιάζει βάρκες, ψάρια που έβγαιναν απ’ το νερό, πολύχρωµα ψαροπούλια, ανθισµένες αµυγδαλιές και την ώρα που σβήναν τα κεριά δίπλα του, αποκοιµήθηκε µε το κεφάλι γερµένο στο χάρτη. Μετά από ένα µήνα και κάτι, αυτός ο χάρτης βρισκόταν τακτοποιηµένος στα αρχεία του Πολεµικού Ναυτικού της Βενετίας». Αυτός ήταν ο αξιωµατικός του βενετσιάνικου ναυτικού στόλου στο οχυρό Βένετο, Alfonzo Enrico deli Alpi, ερωτευµένος µε τη µέλλουσα γυναίκα του, πριγκίπισσα Κarla και µε την παράξενη λίµνη Βοιβηΐδα που «γυάλιζε» και δέσποζε τον 13ο αιώνα στον θεσσαλικό κάµπο.
Ο Alfonzo, κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου «Ο Μύθος της Κάρλας», υπήρξε και ο «νονός» της µοναχοκόρης του συγγραφέα και χαρτογράφου της Θεσσαλίας Χάρη Τζίκα, της Κάρλας, του οποίου το πατρικό σπίτι βρισκόταν στις όχθες της λίµνης και µετά την αποξήρανση έως και σήµερα στο χωριό Καλαµάκι
Οι παιδικές του µνήµες από τη λίµνη έντονες… Παιχνίδια µες στις µεγάλες καλαµιές και στις καλύβες, σµήνη πολύχρωµων πουλιών να ζουν και να καθρεφτίζονται στα νερά της, αλλά και σµήνη κουνουπιών που χτυπούσαν ανελέητα και ο φόβος των αγριµιών, κυρίως τσακαλιών που τριγυρνούσαν στα µέρη. Τα πρώτα ψαρέµατα στις όχθες και στα καράβια- τις χωρίς καρίνα βάρκες, απλές αλλά µοναδικές, κατασκευασµένες κυρίως στο Καλαµάκι, µε την ίδια κλίση, στις ίδιες διαστάσεις µε δίχτυα στα βαθιά ή στα ρηχά µε τα κατίκια, όπως έλεγαν τις καλαµένιες ψαροπαγίδες, που άπλωναν οι ψαράδες στο χώρο δράσης τους, στο «φουντάνι» τους.
Ο σπόρος να σαπίζει στο χώµα
Το συναγωνισµό ποιος θα βγάλει τα περισσότερα καρλίσια ψάρια, γριβάδια, γωβιούς, πράσινες σαρδέλες, κέφαλους, χέλια, πεταλούδες, σαζάνια, µπουρνόψαρα, τσερνίτσες, που τα έψηναν οι µανάδες πλακί στον ξυλόφουρνο. Το πρόγραµµα της αποξήρανσης, σύµφωνα µε τον κ. Τζίκα, ο οποίος σπούδασε Γεωπονία και είναι φιστικοπαραγωγός, άλλαξε για πάντα την ζωή ανθρώπων, ζώων και φυτών, καταδικάζοντάς τη σε µαρασµό.
«Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε οικολογική συνείδηση και δεν κράτησαν τον πυρήνα του νερού, ώστε να συνεχίσει να υπάρχει ο υδροβιότοπος και να κρατηθεί η ζωή και το µικροκλίµα. Ήρθε βέβαια µετά από αγώνες καλλιεργήσιµη γη στα χέρια των ακτηµόνων- δεν τους δόθηκε από το δηµόσιο ποτέ κλήρος κατά κυριότητα-, όµως µε τον καιρό τα αποστραγγισµένα εδάφη έχασαν την ικανότητα απόδοσής τους ή συχνά µετατρέπονταν από τη βροχή σε βάλτους µε τον σπόρο να σαπίζει στο χώµα. Σήµερα είναι ευχής έργο η ανασύστασή της, όµως θεωρώ µεγάλο τεχνικό λάθος που εγκλώβισαν το νερό µε αναχώµατα και δεν το άφησαν να πάει στη φυσική του θέση, η οποία ακουµπούσε στους πρόποδες του Μαυροβουνίου, στο Καλαµάκι, στα Κανάλια, µε τη δικαιολογία ότι χάνονταν τα νερά σε υπόγεια σπήλαια».
Φορέας ∆ιαχείρισης
Σύµφωνα µε τον πολιτικό µηχανικό και συντονιστή του Φορέα ∆ιαχείρισης της περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας-Μαυροβουνίου-Κεφαλόβρυσου, δρ. Παντελή Σιδηρόπουλο, στα προβλεπόµενα στους Περιβαλλοντικούς Όρους του έργου η ανώτατη στάθµη λειτουργίας της λίµνης ορίζεται στο +48,80 µ., που αντιστοιχεί σε όγκο νερού 141.14 hm3 περίπου. Η κατώτατη στάθµη λειτουργίας της λίµνης, σύµφωνα και µε τους περιβαλλοντικούς όρους, ορίζεται στο +46,40 µ., που αντιστοιχεί σε όγκο νερού 57.01 hm3 περίπου. Με τις στάθµες αυτές λειτουργίας είναι δυνατή η απόληψη ποσότητας νερού 46 hm3 ετησίως από τη λίµνη.
Τεράστιο αλλά ημιτελές
Πρόκειται για ένα έργο που σύµφωνα µε τον πρόεδρο του Αγροτικού Συνεταιρισµού Καλαµακίου Ευθύµιο Χάµο είναι τεράστιας σηµασίας για τον θεσσαλικό κάµπο, αλλά ηµιτελές, καθώς η περιοχή του έχει µόνο αποστραγγιστικά οφέλη και όχι αρδευτικά, µε κακοτεχνίες όπως το φρεάτιο που περνά τα νερά κάτω από τον ταµιευτήρα και πληµµυρίζουν τα χωράφια στην θέση Τζερλί.
Κόστος 260.000.000 ευρώ
Ως το µεγαλύτερο περιβαλλοντικό έργο στην Ευρώπη, συνολικού κόστους 260.000.000 ευρώ, χαρακτηρίζει ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός το έργο της ανασύστασης της Κάρλας. «Ως σήµερα ολοκληρώσαµε 13 έργα, µε το τελευταίο της άρδευσης να ολοκληρώνετε τώρα και τα οφέλη του να είναι πλέον ορατά, 181 είδη πουλιών επέστρεψαν στην λίµνη που ζουν 13 είδη ψαριών», αναφέρει χαρακτηριστικά ο ίδιος.
Λίµνη Κάρλα, αρχαία Βοιβηΐδα Βάλτος, παράβαλτα, βαλτοτόπια είναι ονοµασίες που από νωρίς ενσωµατώθηκαν στο λεξιλόγιό της φιλολόγου Σταµατίας Μωραΐτη, η οποία µαζί µε τον σύζυγό της δικηγόρο Σωτήρη Γκανάτσιο ίδρυσαν το Μουσείο Λιµναίου Πολιτισµού Κάρλας στα Κανάλια ν. Βόλου. Γεννηµένη εκεί, από παππού ψαρά, ήξερε πως το χωριό της ήταν κάποτε παραλίµνιο. Απ’ τον παππού, όµως, δεν είχε θύµησες µε ιστορίες της λίµνης και τη ζωή που έσφυζε στα νερά της. Μήπως τη ζωή του δεν τη θεωρούσε παραµύθι; Μήπως τον «πονούσαν» οι αναµνήσεις, µια και ο τρόπος ζωής στη λίµνη ανήκε ανεπιστρεπτί στο παρελθόν;
Η µεγάλη θεσσαλική λίµνη
Υπόλοιπο της άλλοτε µεγάλης θεσσαλικής λίµνης, ό,τι απέµεινε µετά το άδειασµά της µέσω των Τεµπών στο Αιγαίο, λόγω σεισµών, η Βοιβηΐδα έζησε και πορεύτηκε στο χρόνο µαζί πάντοτε µε τους παρακάρλιους κατοίκους της , η παρουσία των οποίων µαρτυρείται ανελλιπώς απ’ τα προϊστορικά χρόνια ως την αποξήρανσή της το 1962. Κι όπως ήταν φυσικό, η λίµνη επηρέασε πολυσχιδώς τη ζωή των ανθρώπων της.
Ο Κάρλιος Πολιτισµός
Άνθρωποι που έζησαν στην υγρή αγκαλιά της , ψάρεψαν στα νερά της και γνώρισαν από κοντά τον πλούτο της είναι οι ηλικιωµένοι πια πρώην ψαράδες της Κάρλας, που ζουν στα Κανάλια, στο Ριζόµυλο, στο Στεφανοβίκειο, στο Καλαµάκι, στο Σωτήριο, σε όλα τα παρακάρλια χωριά. Ήταν 2.000 οι ψαράδες σε Λάρισα και Μαγνησία, οι περισσότεροι από τα Κανάλια, σύµφωνα Κωνσταντίνο Ντάγγαλο από το Στεφανοβίκειο: «Απ’ το ∆εκαπενταύγουστο ως την Κυριακή των Βαΐων τα παρακάρλια χωριά ήταν γυναικοκρατούµενα. Ανδροκρατούµενη ήταν η λίµνη, µια και οι άνδρες χωρισµένοι σε οµάδες (ντουκιάνια λέγονταν), για εννιά µήνες ζούσαν µέσα στη λίµνη σε καλύβες, φτιαγµένες από τα ραγάζια και τα καλάµια της λίµνης. Ένα ολόκληρο καλαµένιο χωριό µέσα στο νερό. Κι αυτό είναι ένα βασικό στοιχείο ιδιοµορφίας του κάρλιου λιµναίου πολιτισµού, ενός πολιτισµού που οι ψαράδες κληρονόµησαν απ’ τους πατέρες τους και συνέχισαν και οι ίδιοι, ακολουθώντας µια πορεία ζωής προδιαγεγραµµένη, λες και η µαγεία της λίµνης δεν άφηνε να ξεφύγει κανείς από τα δίχτυα της».
Από ψαράδες γεωργοί
Σύµφωνα µε τον πρόεδρο του «Κέντρου για την Μελέτη και την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς στην λίµνη Βοιβηΐδα-Κάρλα» (ΚΕ.ΜΕ.ΒΟ) κ. Γκανάτσιο η λίµνη Κάρλα αποτελεί διαχρονικά ένα σηµείο συνάντησης του ανθρώπου µε το υγρό στοιχείο.
«Στα νερά της άκµασε ένας ιδιότυπος , σχεδόν πρωτόγονος λιµναίος πολιτισµός του οποίου η αρχή χάνεται στα βάθη των αιώνων. Αναφέρεται από τον Όµηρο, τον Πίνδαρο, τον Βιργίλιο, τον Στράβωνα και πολλούς περιηγητές νεοτέρων χρόνων. Ο πολιτισµός αυτός χάθηκε το 1962, όταν µε ανθρώπινη παρέµβαση η λίµνη αποξηράνθηκε και οι πρώην πια ψαράδες, προσπαθούν τα επόµενα σαράντα χρόνια να επιβιώσουν ως αγρότες και κτηνοτρόφοι. Το 2000 άρχισαν τα έργα επαναπληµµυρισµού της λίµνης στα όρια του Ν. Μαγνησίας, τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη σήµερα».
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΣΧΑΛΗ-ΤΣΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
