Κορυφώνεται η συζήτηση για το γάλα στην Ευρωβουλή

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία σχετικής έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ευνοϊκή κατάσταση της αγοράς με τιμές ρεκόρ κατά το α’ εξάμηνο του 2014 λόγω παγκοσμίως ισχυρής ζήτησης, οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της παραγωγής γάλακτος. Όμως η επακόλουθη υποχώρηση της παγκόσμιας ζήτησης, ως αποτέλεσμα του ρωσικού εμπάργκο τον Αύγουστο του 2014 και της μείωσης των κινεζικών εισαγωγών, οδήγησε σε ιδιαίτερα σημαντική πτώση των τιμών σε ορισμένα κράτη μέλη και περιφέρειες. Σήμερα, οι τιμές του γάλακτος σε ελάχιστα κράτη μέλη φαίνεται να σταθεροποιούνται, ενώ στα περισσότερα ακολουθούν ακόμη πτωτική πορεία

Παράλληλα όπως έχει φανεί από πρόσφατη έκθεση της Κομισιόν, το πακέτο μέτρων για την ενίσχυση του γαλακτοκομικού τομέα (γνωστό και ως πακέτο γάλακτος) που είναι σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 2012, ελάχιστα έχει αφομοιωθεί από τα κράτη μέλη, ιδίως όσον αφορά την ενίσχυση της δημιουργίας ομάδων παραγωγών και θα πρέπει να βρεθούν τρόποι ενίσχυσής τους

Υπενθυμίζεται ότι μια πρώτη επίσημη συζήτηση για το μέλλον της αγοράς γάλακτος στην ΕΕ μετά τη λήξη των ποσοστώσεων έγινε στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας της Ε.Ε. την περασμένη Δευτέρα 16 Μαρτίου, ενώ στις 24 Μαρτίου στην Επιτροπή Γεωργίας του Ευρωκοινοβουλίου θα συζητηθεί σχετικό σχέδιο έκθεσης του ευρωβουλευτή James Nicholson, συντονιστή εκ μέρους της ομάδας των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών.

Βασικά σημεία στο σχέδιο έκθεσης του ευρωβουλευτή James Nicholson:
Προκλήσεις και ευκαιρίες για τον τομέα γαλακτοκομικών προϊόντωνΤο 2003, με την ενδιάμεση αναθεώρηση της τότε ΚΓΠ, τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να καταργήσουν το καθεστώς ποσοστώσεων από τις 31 Μαρτίου 2015. Η λήξη των ποσοστώσεων για την παραγωγή γάλακτος μετά από τριάντα έτη δημιουργεί ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις για τον γαλακτοκομικό τομέα
Η αστάθεια θα αποτελεί διαρκή πρόκληση για τον γαλακτοκομικό τομέα. Οι παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι στις εισοδηματικές αυξομειώσεις λόγω του υψηλού κόστους του κεφαλαίου, της αστάθειας των τιμών των γαλακτοκομικών προϊόντων και του μεταβαλλόμενου κόστους των συντελεστών παραγωγής και της ενέργειας
Παράλληλα, οι παραγωγοί γαλακτοκομικών προϊόντων βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στη συνολική αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων και είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένοι σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Η δημογραφική γήρανση των παραγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων αποτελεί επίσης αντικείμενο ανησυχίας και είναι απαραίτητο να ενθαρρύνεται και να στηρίζεται η ηλικιακή ανανέωση μέσω νέων και υφιστάμενων εργαλείων για τη μελλοντική μεγέθυνση και τη βιωσιμότητα του τομέα
Οι γενικές μεσοπρόθεσμες έως μακροπρόθεσμες προοπτικές του γαλακτοκομικού τομέα είναι θετικές τόσο στην εσωτερική όσο και στην παγκόσμια αγορά. Η ζήτηση είναι υψηλή, ιδίως στις αναδυόμενες οικονομίες. Ο ΟΟΣΑ και ο FAO, στην πλέον πρόσφατη έκθεσή τους με θέμα «Προοπτικές στον γεωργικό τομέα», προβλέπουν ότι η παγκόσμια ζήτηση γαλακτοκομικών προϊόντων θα αυξηθεί κατά περίπου 2% ετησίως έως το 2023
Ο εντοπισμός και η εξασφάλιση εξαγωγικών αγορών θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα του κλάδου και η προώθηση γαλακτοκομικών προϊόντων σε τρίτες αγορές πρέπει να είναι στοχευμένη και αποτελεσματική. Η βελτίωση της μεταφοράς γνώσεων, η έρευνα, η καινοτομία και τα μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας και της επισήμανσης των προϊόντων θα επιφέρει περαιτέρω προστιθέμενη αξία στα γαλακτοκομικά προϊόντα της ΕΕ και θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητά τους στην εσωτερική και την παγκόσμια αγορά
Οι ευκαιρίες του κλάδου για μεγέθυνση και ανάπτυξη με τη χρήση μέσων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων θα πρέπει να διερευνηθούν πλήρως και ο κλάδος θα πρέπει να διευκολυνθεί και να λάβει βοήθεια για να αξιοποιήσει το δυναμικό του, να δημιουργήσει βιώσιμες θέσεις εργασίας και τονώσει την οικονομική ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές σε όλη την ΕΕ
Σε πολλές μειονεκτικές και εξόχως απόκεντρες περιοχές, η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων παραμένει μοναδική πηγή γεωργικού εισοδήματος και απασχόλησης και η συνέχισή της είναι απαραίτητη για να αποφευχθεί η εγκατάλειψη των γαιών. Παρόλο που είναι πολύ νωρίς για να εξεταστούν πλήρως οι επιπτώσεις της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος στις μειονεκτικές περιοχές, είναι σαφές ότι τα μέτρα που περιλαμβάνει η δέσμη πρέπει να συνδυαστούν με τις επιλογές που διαθέτουν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της ΚΓΠ για τη στήριξη των αγροτών και να διασφαλίζουν τη συνεχή οικονομική και κοινωνική συμβολή των γαλακτοπαραγωγικών εκμεταλλεύσεων μικρής κλίμακας σε αυτές τις περιοχές
Η έκθεση της Επιτροπής προσφέρει τη δυνατότητα για μια πιο στοχευμένη προσέγγιση για τη βοήθεια των μειονεκτικών περιοχών, δεδομένης της ετερογένειας των περιοχών αυτών στα κράτη μέλη
Κατά τους τελευταίους μήνες, ο τομέας δέχτηκε αυξημένη πίεση γενικότερα, αλλά και ειδικότερα για μείωση των τιμών, εξαιτίας της πτώσης της παγκόσμιας ζήτησης, της αστάθειας των παγκόσμιων τιμών και του ρωσικού εμπάργκο. Παρόλο που άμεση δράση που ανέλαβε η Επιτροπή για να αντιμετωπίσει τον αντίκτυπο του ρωσικού εμπάργκο, ιδίως στα κράτη μέλη της Βαλτικής, είναι αξιέπαινη, είναι σαφές ότι τα μέτρα και τα εργαλεία που εφαρμόζει η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι σχεδιασμένα για να ανταποκρίνονται στα πραγματικά δεδομένα του σύγχρονου γαλακτοκομικού τομέα
 
Τα υφιστάμενα μέτρα τύπου «δικτύου ασφαλείας», όπως είναι οι κρατικές παρεμβάσεις και η ενίσχυση για την ιδιωτική αποθεματοποίηση δεν αποτελούν κατάλληλα εργαλεία για να αντιμετωπιστεί η συνεχιζόμενη αστάθεια ή μια κρίση στον τομέα των γαλακτοκομικών. Η έκθεση της Επιτροπής επεσήμανε ότι υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με τη δυνατότητα του κανονιστικού πλαισίου της ΕΕ να αντιμετωπίσει περιστάσεις ακραίας αστάθειας της αγοράς ή μια κατάσταση κρίσης μετά τη λήξη του καθεστώτος των ποσοστώσεων, ιδίως από την άποψη της διασφάλισης της ισόρροπης ανάπτυξης της παραγωγής γάλακτος σε όλες τις χώρες της ΕΕ και της αποφυγής της υπερβολικής συγκέντρωσης στις περισσότερο παραγωγικές περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή πρέπει να εφαρμόσει μέτρα τύπου «δικτύου ασφαλείας» που να ανταποκρίνονται καλύτερα και να είναι πιο ρεαλιστικές και η τιμή παρέμβασης πρέπει να είναι πιο αντιπροσωπευτική του κόστους της παραγωγής. Η ισχύουσα τιμή, η οποία είναι αμετάβλητη από το 2008, πρέπει να επανεξεταστεί ώστε να λαμβάνει υπόψη το αυξανόμενο κόστος παραγωγής και εισροών και θα πρέπει να επανεξετάζεται σε τακτική βάση

Η θέση του εισηγητή σχετικά Η δέσμη μέτρων για τον τομέα του γάλακτος, η οποία είναι σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 2012, προσέφερε στους αγρότες εργαλεία για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο γαλακτοκομικός τομέας. Η δέσμη ενίσχυσε τις συμβατικές σχέσεις και αύξησε τη διαπραγματευτική δύναμη μέσω οργανώσεων παραγωγών και διεπαγγελματικών οργανώσεων. Ο εισηγητής εξακολουθεί να θεωρεί ότι τα μέτρα που προτάθηκαν για τη βελτίωση της διαφάνειας και την ενίσχυση της ολοκληρωμένης ανάλυσης δεδομένων της παραγωγής γάλακτος στην ΕΕ είναι απαραίτητα για τη βιωσιμότητα και την ορθή λειτουργία του γαλακτοκομικού τομέα
Η χρήση τυποποιημένων γραπτών συμβάσεων και η ενίσχυση των συμβατικών σχέσεων παρείχε στους αγρότες ένα ισχυρό εργαλείο και ενίσχυσε την ευθύνη των επιχειρήσεων της αλυσίδας γαλακτοκομικών προϊόντων όσον αφορά τον συνυπολογισμό των μηνυμάτων της αγοράς, τη βελτίωση της μετάδοσης των μεταβολών στις τιμές και την προσαρμογή της προσφοράς στη ζήτηση, ούτως ώστε να αποφεύγονται αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Τα κράτη μέλη ήταν υποχρεωμένα να αναγνωρίζουν τυπικά τις οργανώσεις παραγωγών, αλλά είχαν την ευελιξία να ορίζουν κατά πόσον ένας ελάχιστος αριθμός μελών ή μια ελάχιστη ποσότητα εμπορεύσιμης παραγωγής θα αποτελούσε οργάνωση παραγωγών
Η εφαρμογή των μέτρων που περιλάμβανε η δέσμη ήταν ανομοιογενής στα κράτη μέλη και η αφομοίωσή τους ήταν απογοητευτική. Η συνολική ισχύς του γαλακτοκομικού τομέα και οι ευνοϊκοί όροι της αγοράς κατά την ενδιάμεση περίοδο προβλήθηκαν ως λόγοι για τη διστακτικότητα των παραγωγών να οργανωθούν σε οργανώσεις παραγωγών. Υπάρχουν και άλλα εμπόδια που πρέπει να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν, όπως η έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τον ρόλο των οργανώσεων παραγωγής. Ο εισηγητής συνέστησε την παροχή περαιτέρω κινήτρων για τη δημιουργία οργανώσεων παραγωγών και την προσχώρηση σε αυτές, προκειμένου να επιλυθεί το πρόβλημα των ανισορροπιών στην αλυσίδα εφοδιασμού

Η έκθεση της Επιτροπής Σύμφωνα με το άρθρο 225 παράγραφος β) του κανονισμού για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των γεωργικών αγορών και ειδικών διατάξεων για ορισμένα γεωργικά προϊόντα (κανονισμός ΚΟΑ), η Επιτροπή έπρεπε να υποβάλει έκθεση στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έως τις 30 Ιουνίου 2014 σχετικά με την εξέλιξη της κατάστασης της αγοράς της ΕΕ στον τομέα του γάλακτος και την εφαρμογή της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος. Η έκθεση της Επιτροπής κάλυψε τρεις βασικούς άξονες

• την ανάλυση αγορών·
• την εφαρμογή και την αφομοίωση της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος στα κράτη μέλη·
• τη θέση των παραγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων στις μειονεκτικές περιοχές.

 
Η έκθεση επισημαίνει ότι η αναθεωρημένη ΚΓΠ παρέχει σειρά εργαλείων τα οποία μπορούν να βοηθήσουν τον γαλακτοκομικό τομέα σε εξαιρετικές περιπτώσεις, για παράδειγμα η συνδεδεμένη στήριξη, οι πρόσθετες διατάξεις τύπου «δικτύου ασφαλείας» και τα καθεστώτα του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, όμως η έκθεση δεν αποκλείει τη δυνατότητα πρόσθετων εργαλείων για τη λήξη των ποσοστώσεων

Η έκθεση αναγνωρίζει επίσης ότι ορισμένα κράτη μέλη εφάρμοσαν κανόνες για να ρυθμίσουν την προσφορά τυριών προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης (ΠΟΠ) και προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης (ΠΓΕ), κατόπιν αιτήματος οργάνωσης παραγωγών, διεπαγγελματικής οργάνωσης ή ομάδας ΠΟΠ/ΠΓΕ
Όσον αφορά την εφαρμογή της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος, η έκθεση θεωρεί ότι βελτίωσε τις σχέσεις σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού παρόλο που είναι ακόμη πολύ νωρίς για να για να διαπιστωθούν σημαντικές επιπτώσεις στον τομέα του γάλακτος

Στήριξη ενός ανταγωνιστικού και βιώσιμου γαλακτοκομικού τομέαΔεδομένου ότι το επίπεδο εφαρμογής των μέτρων της δέσμης για τον τομέα του γάλακτος ήταν απογοητευτική, ο εισηγητής ενθαρρύνει τους εμπλεκόμενους φορείς κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού γαλακτοκομικών προϊόντων να αξιοποιήσουν τα μέτρα της δέσμης μέτρων για τον τομέα του γάλακτος, καθώς και να παράσχουν συστάσεις για νέα μέσα οι οποίες θα πρέπει να εξεταστούν από την Επιτροπή και τη βιομηχανία
Ο εισηγητής προβλέπει ότι το Παρατηρητήριο για την αγορά γάλακτος, που δημιουργήθηκε τον Απρίλιο του 2014, θα διαδραματίσει κρίσιμο και ενισχυμένο ρόλο στον γαλακτοκομικό τομέα της ΕΕ τα προσεχή έτη. Το Παρατηρητήριο διαδίδει και αναλύει δεδομένα της αγοράς, για να μπορούν οι εμπλεκόμενοι φορείς να λαμβάνουν καλύτερες οικονομικές και επενδυτικές αποφάσεις. Στην έκθεση της Επιτροπής του Ιουνίου 2014 προβλέφθηκε ότι το Παρατηρητήριο «θα απευθύνει έγκαιρη προειδοποίηση στις υπηρεσίες της Επιτροπής», για να μπορεί η Επιτροπή να δρα ταχύτερα στα αρχικά στάδια μιας κρίσης

Η έκθεση αυτή υποστηρίζει την άποψη ότι η Επιτροπή θα πρέπει να αναλάβει την απαραίτητη δράση για να διασφαλίσει ότι το Παρατηρητήριο μπορεί να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητές του. Οι πληροφορίες που θα παρέχει το Παρατηρητήριο πρέπει να αφορούν επικαιροποιήσεις ως προς τις τάσεις των τιμών και της αγοράς και θα πρέπει αυτές να είναι πιο ευπρόσιτες και εύχρηστες σε σχέση με την υφιστάμενη μορφή τους. Το Παρατηρητήριο θα πρέπει να στηρίζεται στη λειτουργία του από τα κράτη μέλη, τα οποία θα παρέχουν τις σχετικές πληροφορίες έγκαιρα, και συστήνεται στην Επιτροπή να διερευνήσει πρόσθετα μέσα για να διασφαλίζει ότι οι πληροφορίες αυτές λαμβάνονται έγκαιρα. Τον Δεκέμβριο του 2014 εννέα κράτη μέλη δεν υπέβαλαν τις σχετικές πληροφορίες στην Επιτροπή έγκαιρα

Η σημασία των ακριβών και έγκαιρων πληροφοριών στην εποχή μετά τη λήξη των ποσοστώσεων θα είναι σημαντικά μεγαλύτερη, και το Παρατηρητήριο θα πρέπει να έχει ως στόχο την παροχή συχνότερων και πιο επικαιροποιημένων πληροφοριών σε έλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Τα διαθέσιμα δεδομένα μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση των συμβατικών σχέσεων και να χρησιμοποιηθούν σε λειτουργικά παράγωγα του εμπορίου γαλακτοκομικών προϊόντων

Η Επιτροπή θα πρέπει να διερευνήσει τη δυνατότητα της μελλοντικής αγοράς να επιφέρει μεσοπρόθεσμη προβλεψιμότητα στη διάρθρωση των τιμών και να αυξήσει τη ανταγωνιστικότητα του τομέα. Η αγορά αυτή θα επέτρεπε στους παραγωγούς και τους μεταποιητές να αντισταθμίσουν τον κίνδυνο γνωρίζοντας εκ των προτέρων τις τιμές, ούτως ώστε να μπορούν να λαμβάνουν καλύτερες επενδυτικές αποφάσεις

Η ενίσχυση των συμβατικών σχέσεων, η οποία προβλέπεται στη δέσμη μέτρων για τον τομέα του γάλακτος, αποτελεί απτή μέθοδο διασφάλισης μιας δίκαιης κατανομής σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού. Η έκθεση ζητεί από την Επιτροπή και άλλους φορείς του γαλακτοκομικού τομέα της ΕΕ να διερευνήσουν τις δυνατότητες που διανοίγουν οι συμβάσεις μακράς πνοής για ολοκληρωμένες αλυσίδες εφοδιασμού, οι προθεσμιακές συμβάσεις, οι συμβάσεις σταθερού περιθωρίου, οι συμβάσεις Α-Β και η ευχέρεια «κλειδώματος» της τιμής του γάλακτος για καθορισμένη χρονική περίοδο. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου ο ίδιος ο κλάδος στράφηκε σε αυτά τα μέτρα, τα οποία θα πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω, καθώς τα μέσα αντιστάθμισης, όπως, για παράδειγμα, οι συμβάσεις σταθερού περιθωρίου, μπορούν να προσφέρουν ασφάλεια, ευελιξία και καταλληλότερες επιλογές στους αγρότες. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός και η διαχείριση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων για την αντιμετώπιση της αστάθειας έχουν μεγαλύτερη σημασία από ποτέ και οι συμβάσεις μπορούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα του τομέα για τους αγρότες και για την προσφορά

Δείτε εδώ αναλυτικά το σχέδιο έκθεσης του ευρωβουλευτή James Nicholson.