Αλλά τώρα και η Γαλλία υπό τον πρόεδρο Μακρόν σηµατοδοτεί ότι η Κοινή Γεωργική Πολιτική δεν είναι «η ιερή αγελάδα» που κάποτε ήταν και ότι απαιτείται µια σαρωτική νέα προσέγγιση που σπάει το ταµπού της υπεράσπισης των γεωργικών επιδοτήσεων.
Η αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ αναµένεται να εκτοξεύσει µια ετήσια τρύπα ύψους 12 δισ. ευρώ στον προϋπολογισµό του 2021-2027, ένα έλλειµµα χρηµατοδότησης που αναγκάζει µια σηµαντική στρατηγική επανεξέτασης των δαπανών του µπλοκ.
Δύσκολη η προστασία της ΚΑΠ
Με την άµυνα, την ασφάλεια, τη µετανάστευση και την ψηφιακή τεχνολογία που αναδύονται ως σαφείς στρατηγικές προτεραιότητες για τις Βρυξέλλες, καθίσταται ολοένα και πιο δύσκολο να υπερασπιστεί το ιερό καθεστώς που παρέχεται στους αγρότες, ιδιαίτερα στους µεγαλύτερους γαιοκτήµονες. Σύµφωνα µε επιστολή που αποκάλυψε το Politico και αναρτήθηκε στον ειδησεογραφικό ιστότοπο Contexte, το Παρίσι φαίνεται να παροτρύνει τις Βρυξέλλες να δώσουν προτεραιότητα σε άµυνα και εκπαίδευση, αναλαµβάνοντας µια «βαθιά µεταρρύθµιση» έναντι των παλαιότερων πολιτικών όπως η ΚΑΠ, προκειµένου να «ανταποκριθούν καλύτερα στις προκλήσεις για την αναζήτηση προστιθέµενης αξίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο». Εντούτοις, το υπουργείο Οικονοµικών της Γαλλίας δήλωσε ότι δεν γνώριζε το έγγραφο.
Οι περισσότεροι ειδικοί της αγροτικής πολιτικής αναγνωρίζουν πως είναι σχεδόν βέβαιο ότι η χρηµατοδότηση των γεωργικών εκµεταλλεύσεων θα µειωθεί, ως εκ τούτου η καταπολέµηση της τάσης θα σήµαινε σπατάλη χρόνου για µια χαµένη µάχη, κάτι που φαίνεται να γνωρίζει ο Γάλλος πρόεδρος. Αυτό εξάλλου, διεφάνη και στην ευρωπαϊκή διάσκεψη στις Βρυξέλλες στις 8-9 Ιανουαρίου µε στόχο τη χάραξη του επόµενου Πολυετούς ∆ηµοσιονοµικού Πλαισίου, µε τον πρόεδρο της ΕΕ Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ να µην αρνείται ότι κάποιος βαθµός χειρουργικής επέµβασης θα µπορούσε να αποδειχθεί απαραίτητος για το ταµείο της γεωργίας υποσχόµενος να περιορίσει την «απώλεια στο ελάχιστο».
Στη σύνοδο συµµετείχε και ο διακεκριµένος αγροτοοικονοµολόγος Άλαν Μάθιους, ο οποίος επικεντρώθηκε στη βέλτιστη χρήση των σπάνιων πλέον οικονοµικών πόρων, για τις δύο µεγαλύτερες κατηγορίες δαπανών του προϋπολογισµού της ΕΕ, ΚΑΠ και διαρθρωτικών ταµείων, προκρίνοντας την ιδέα της συγχρηµατοδότησης των πληρωµών του Α’ Πυλώνα και τη χρηµατοδότηση των συνδεδεµένων εξολοκλήρου από τα κράτη µέλη. Κατά τον ίδιο πρέπει να καταργηθούν οι πληρωµές στήριξης βάσει εισοδήµατος ανά εκτάριο.
Η αξία άμεσων πληρωμών κεφαλαιοποιείται στις τιμές της γης
Η κατανοµή των άµεσων πληρωµών παραµένει εξαιρετικά επικίνδυνη, υποστηρίζει ο Άλαν Μάθιους, καθώς παρότι αποτελούν ένα σταθερό εισόδηµα σε µία «βιοµηχανία» εκτεθειµένη σε σηµαντική αστάθεια, εντούτοις δεν είναι καλά σχεδιασµένες και στοχοθετηµένες. Μάλιστα, ένα µεγάλο µέρος του οφέλους τους κεφαλαιοποιείται στις τιµές γης. Αυτό είναι δύσκολο να το αντιληφθεί κανείς στα παλαιότερα κράτη, αλλά φαίνεται σαφώς στην εξέλιξη των µισθωµάτων και των τιµών της γης στη Βουλγαρία όταν αναµενόταν να υιοθετήσει την ΚΑΠ µετά την προσχώρηση της στην ΕΕ το 2007.
Οι τιµές των γαιών και τα ενοίκια αυξήθηκαν 4 ως 5 φορές σε περίοδο δέκα ετών, καθώς καταβλήθηκαν σταδιακά οι ενισχύσεις της ΚΑΠ. Οι υψηλότερες τιµές γης ωφελούν µη γεωργούς ή αυτούς που εγκαταλείπουν το αγροτικό επάγγελµα και καθιστούν δυσκολότερη την πρόσβαση των νέων γεωργών. «Πρέπει να σκεφτούµε τι πρέπει να πει το Π∆Π για τις άµεσες πληρωµές», λέει ο Μάθιους.
Υπάρχουν πάνω από 7,2 εκατ. δικαιούχοι άµεσων πληρωµών της ΚΑΠ σε όλη την ΕΕ. Οι περισσότεροι λαµβάνουν σχετικά µικρά ποσά. Τα στοιχεία για το έτος υποβολής αιτήσεων 2014 δείχνουν ότι υπήρχαν 131.300 αγροτικές εκµεταλλεύσεις, από τις οποίες η κάθε µία έλαβε πάνω από 50.000 ευρώ σε άµεσες πληρωµές. Αυτές οι εκµεταλλεύσεις έλαβαν 13,8 δισ. ευρώ. Έτσι, το 33% του προϋπολογισµού άµεσων πληρωµών, µόλις κάτω από το 10% του συνολικού προϋπολογισµού της ΕΕ, καταβάλλεται σε σχετικά µικρή οµάδα ιδιοκτητών γης, ενώ δεν είναι σαφές ποια είναι η ευρωπαϊκή προστιθέµενη αξία αυτών των δαπανών.
Η ανακοίνωση της Κοµισιόν για την ΚΑΠ αναγνωρίζει την ανάγκη περιορισµού των πληρωµών στους µεγαλύτερους δικαιούχους µε τη θέσπιση ανώτατων ορίων. «Το επόµενο Π∆Π πρέπει να καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχει ευρωπαϊκή προστιθέµενη αξία για την καταβολή πληρωµών στήριξης του εισοδήµατος σε γεωργικές εκµεταλλεύσεις που είναι ήδη καλά δοµηµένες. Η επιβολή ανώτατων ορίων ενδέχεται να οδηγήσει σε τεχνητή κατανοµή των µεγαλύτερων εκµεταλλεύσεων και µπορεί να επιβραδύνει τη διαρθρωτική αλλαγή», υπογραµµίζει ο καθηγητής. Μένει ανοικτό το ερώτηµα ποιο θα πρέπει να είναι το σχετικό µέγεθος των δύο πυλώνων στο επόµενο Πολυετές ∆ηµοσιονοµικό Πλαίσιο, καθώς υπάρχουν σηµαντικές διαφορές στα µερίδιά τους ανά κράτος. Για παράδειγµα, η συνεισφορά του β’ πυλώνα είναι λιγότερο από 10% στη ∆ανία και πάνω από 70% στη Μάλτα.
Οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις δεν πρέπει να λαμβάνουν εισοδηματικές ενισχύσεις θεωρεί ο Άλαν Μάθιους
Ατονεί ο ρόλος βασικής πολιτικής του α’ και β’ πυλώνα µε το νέο µοντέλο της ΚΑΠ µετά το 2020 λόγω των επικείµενων περιορισµών στα µερίδια των δαπανών στους βασικούς κανονισµούς της.
Αυτό υποστήριξε στην οµιλία του στο σύνοδο των Βρυξελλών ο Άλαν Μάθιους, υποστηρίζοντας την ιδέα της συγχρηµατοδότησης στις άµεσες πληρωµές, συµπεριλαµβανοµένων και των πράσινων ενισχύσεων αλλά και ενός «κλειδωµένου» εξαρχής ποσοστού των κεφαλαίων της ΚΑΠ βάσει επιδόσεων, καθώς θεωρεί ότι η δοµή κινήτρων, µε προκαθορισµένα κονδύλια τα οποία τα κράτη µέλη βλέπουν ως «χρήµατά τους», είναι λάθος.
Στην κατεύθυνση υψηλότερης προστιθέµενης αξίας
Μεταξύ,των παρατηρήσεων και προβληµατισµών που παρέθεσε ο διακεκριµένος καθηγητής είναι:
-Οι συνεισφορές των κρατών τους παρέχουν κίνητρο να µεγιστοποιήσουν την αξία των δαπανών σε σύγκριση µε τις µεταφορές που χρηµατοδοτούνται 100% από τις Βρυξέλλες.
-Αν υποτεθεί ότι διατηρείται η διάρθρωση της ΚΑΠ, η συγχρηµατοδότηση θα εξαλείψει την ανωµαλία µεταξύ των δαπανών των δύο πυλώνων και θα θέσει ισόποσες δαπάνες.
-Η συγχρηµατοδότηση επιτρέπει στην ΕΕ να χρησιµοποιεί τον προϋπολογισµό της για να κατευθύνει τις δαπάνες των κρατών µελών προς την κατεύθυνση των προτεραιοτήτων µε υψηλότερη ευρωπαϊκή προστιθέµενη αξία.
-Τα ποσοστά συγχρηµατοδότησης θα µπορούσαν να διαφοροποιηθούν, ανά επίπεδο ανάπτυξης των κρατών µελών, αλλά θα µπορούσαν επίσης να προσαρµοστούν ώστε να αντανακλούν την ευρωπαϊκή προστιθέµενη αξία.
-Οι εθελοντικές συνδεδεµένες πληρωµές, οι οποίες δεν έχουν ευρωπαϊκή προστιθέµενη αξία, θα µπορούσαν να χρηµατοδοτηθούν εξ ολοκλήρου από τα κράτη µέλη (µε την επιφύλαξη των κανόνων που καθορίζονται στην ΚΑΠ) ενώ οι πληρωµές ανά περιοχή για τους βιοκαλλιεργητές ή για µόνιµα λιβάδια ευαίσθητα στο περιβάλλον να λαµβάνουν υψηλότερη συγχρηµατοδότηση από την ΕΕ.
-Οι εκτάσεις σε µεµονωµένες γεωργικές εκµεταλλεύσεις που υπερβαίνουν ένα συγκεκριµένο µέγεθος θα πρέπει να αποκλείονται από την επιλέξιµη περιοχή µιας χώρας και δεν πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά τον υπολογισµό του δικαιώµατος µιας χώρας για βασικές πληρωµές στήριξης του εισοδήµατος. Οι εν λόγω εκµεταλλεύσεις πρέπει να ενθαρρυνθούν να αναζητήσουν χρηµατοδότηση βάσει άλλων µέσων της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.
-Πρέπει να αποφευχθεί η χρήση δεικτών εισροών, όπως το ποσοστό των δαπανών.
-Οι πληρωµές σε µεγαλύτερους δικαιούχους πρέπει να είναι περιορισµένες, επιτρέποντας εθνική συµµετοχή εάν το επιθυµεί το κράτος.
