«Έχουν γίνει σημαντικά βήματα μέχρι σήμερα, αλλά απέχουμε πολύ από τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ομόσπονδου κράτους, που - δεν σας το κρύβω - θα ήταν για μένα η καλύτερη προοπτική", ανέφερε ο διοικητής της ΤτΕ, ενώ εξέφρασε τον προβληματισμό του σημειώνοντας ότι "η έξαρση του λαϊκισμού, η αναβίωση του εθνικισμού, ο ρατσισμός, η άνοδος ακραίων και ξενοφοβικών κομμάτων, δεν είναι οι καλύτεροι οιωνοί για την Ευρώπη που οραματιζόμαστε»
Ο κ. Στουρνάρας τόνισε ότι «χρειάζεται να μετατρέψουμε τη σημερινή νομισματική ένωση σε μία πληρέστερη οικονομική και νομισματική ένωση, που από τη μια μεριά θα διαθέτει όλα τα ικανά μέσα και όλους τους απαραίτητους πόρους για την αντιμετώπιση έκτακτων κρίσεων και από την άλλη θα έχει εξοπλιστεί με κανόνες μακροπρόθεσμης διακυβέρνησης»
Σε αυτό το πλαίσιο σημείωσε ότι τα επόμενα βήματα για την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης πρέπει να περιλαμβάνουν
• την ενίσχυση των μηχανισμών μακροοικονομικής εξισορρόπησης ώστε να λειτουργούν συμμετρικά, τόσο για τις χώρες-μέλη με ελλείμματα όσο και για χώρες-μέλη με πλεονάσματα
• την ενίσχυση των μηχανισμών επιμερισμού τόσο των κινδύνων όσο και των ευθυνών
• την προώθηση μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση της ανθεκτικότητας του ευρώ σε μελλοντικές κρίσεις κα
• την αυξημένη λογοδοσία των ευρωπαϊκών θεσμών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Ταχύτατη ολοκλήρωση της γ΄ αξιολόγηση
Στρέφοντας την προσοχή του στην Ελλάδα, ο διοικητής της ΤτΕ υπογράμμισε ότι «απαιτείται εντατικοποίηση των προσπαθειών για την ταχύτατη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης του προγράμματος και την ολοκλήρωση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς»
Όπως σημείωσε, «έτσι θα ξεκινήσει και η συζήτηση για τη διευθέτηση του χρέους, που θα επιτρέψει την ένταξη των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στο πρόγραμμα αγοράς τίτλων του Ευρωσυστήματος, και, κυρίως, την ομαλή πρόσβαση στις αγορές μετά το τέλος του προγράμματος. Η βελτίωση της εμπιστοσύνης και η συνακόλουθη άνοδος της οικονομικής δραστηριότητας θα επιταχύνουν την επιστροφή καταθέσεων και θα έχουν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω χαλάρωση και τελικά την πλήρη κατάργηση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων»
Ολόκληρη η ομιλία
Χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι απόψε εδώ, μαζί με εκλεκτούς ομιλητές, για να παρουσιάσουμε το βιβλίο των αγαπητών φίλων Παναγιώτη Λιαργκόβα και Χρήστου Παπαγεωργίου με τίτλο «Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο – Η ενοποίηση και οι προσπάθειες υλοποίησης της ιδέας»
Μία λέξη χαρακτηρίζει το βιβλίο αυτό: Πληρότητα. Διότι αποτελεί μια πλήρη καταγραφή όλων των σταδίων της ευρωπαϊκής ενοποίησης, από τους πρώτους σπόρους που φυτεύτηκαν, προτού ακόμα ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, μέχρι και τη Συνθήκη της Λισαβόνας, που διέπει τα σημερινά ευρωπαϊκά πράγματα
Διπλή είναι η αξία αυτού του βιβλίου. Έχει, κατ΄ αρχάς, εκπαιδευτικό χαρακτήρα, επειδή θυμίζει σε αρκετούς και μαθαίνει σε πολύ περισσότερους - ειδικά στους νεώτερους - πώς δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεύτερον, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, ένα σημείο αναφοράς για όλη τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που μπορούν να το χρησιμοποιήσουν φοιτητές, αλλά και επαγγελματίες που αναζητούν περισσότερα στοιχεία γι’ αυτήν. Θα ήταν, νομίζω, ένα ιδανικό εγχειρίδιο για ένα μάθημα εισαγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή συνδυάζει την πλήρη καταγραφή όλων των σταδίων της δημιουργίας της, με τρόπο κατανοητό μεν, αλλά και με την βαθιά γνώση του αντικειμένου, που και οι δύο συγγραφείς διαθέτουν
Στη μεγάλη του χρησιμότητα συμβάλλουν η εκτενής βιβλιογραφία για όποιον χρειάζεται περισσότερα στοιχεία, και ο αναλυτικός κατάλογος ελληνικών και ξένων ονομάτων και όρων - κάτι που δεν είναι πάντα αυτονόητο σε ανάλογες ελληνικές εκδόσεις
Όταν ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο, στάθηκα στο χαρακτηρισμό «εμφύλιοι» που αποδίδουν οι συγγραφείς στους δύο μεγάλους καταστροφικούς πολέμους του 20ού αιώνα. Μιλάμε συνήθως για παγκόσμιους πολέμους, αλλά, βλέποντάς τους σήμερα υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν πράγματι εμφύλιοι. Ήταν πόλεμοι που έφεραν απέναντι αιωνίους - τότε - αντιπάλους, οι οποίοι ανήκουν σήμερα στην ίδια οικογένεια, μοιράζονται κοινά ιδανικά και αξίες και οικοδομούν το κοινό ευρωπαϊκό μέλλον. Ποταμοί αίματος χύθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη για να φτάσουμε σήμερα να μιλάμε για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και να ζούμε σε μια ήπειρο ειρήνης και συνεργασίας.
Όλη αυτή η προσπάθεια για την ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν ήταν, και ούτε είναι εύκολη. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα μέχρι σήμερα, αλλά απέχουμε πολύ από τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ομόσπονδου κράτους, που - δεν σας το κρύβω - θα ήταν για μένα η καλύτερη προοπτική. Πίστευα πάντα ότι υπάρχει μία ευρωπαϊκή ταυτότητα, ότι στην Ευρώπη μας ενώνουν πολλά παραπάνω από όσα μας χωρίζουν και ότι ενωμένοι θα πετύχουμε περισσότερα για την ευημερία μας και για τη σταθερότητα, αλλά και για την κοινωνική δικαιοσύνη. Υπάρχει βέβαια μεγάλη απόσταση να καλυφθεί μέχρι να φτάσουμε σε αυτό το σημείο και δεν ξέρω αν θα το φτάσουμε ποτέ, καθώς κάποιες τελευταίες εξελίξεις δεν είναι πολύ ενθαρρυντικές. Η έξαρση του λαϊκισμού, η αναβίωση του εθνικισμού, ο ρατσισμός, η άνοδος ακραίων και ξενοφοβικών κομμάτων, δεν είναι οι καλύτεροι οιωνοί για την Ευρώπη που οραματιζόμαστε
Παρόλα αυτά, νομίζω ότι μέσα σε όλη αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα δίνεται στην Ευρώπη η ευκαιρία να αποκτήσει μια δυνατότερη φωνή. Η Ευρώπη, μετά την βρετανική ψήφο υπέρ του Brexit πρέπει να επιδείξει μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και να απαντήσει στις κατηγορίες ότι δεν επαρκεί. Απαντώντας, θα πρέπει να αναλάβει περισσότερες ευθύνες. Νομίζω ότι μετά το Brexit, αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερη και όχι λιγότερη Ευρώπη. Δηλαδή περισσότερη Ευρώπη στα μεγάλα θέματα, στρατηγικής, γενικών κατευθύνσεων και λιγότερη Ευρώπη σε γραφειοκρατικά θέματα, η ευθύνη για τα οποία μπορεί να παραμείνει στα κράτη-μέλη. Ζητήματα όπως το μεταναστευτικό και η ασφάλεια απαιτούν κοινές δράσεις και αποτελεσματικό συντονισμό
Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη - ή καλύτερα στην ευρωζώνη (για να είμαστε πιο κοντά στα ζητήματα τα δικά μου) - έχουμε ουσιαστικά μόνο Νομισματική Ένωση και λιγότερο Οικονομική Ένωση. Πολύ λιγότερο μάλιστα Δημοσιονομική ή Πολιτική Ένωση. Οι συνθήκες σήμερα δεν είναι ώριμες για να οδηγηθούμε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, στις οποίες είχαν αναφερθεί, μεταξύ πολλών άλλων, ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και ο Γουίνστον Τσόρτσιλ. Θα πρέπει, όμως, παρά τα εμπόδια να προχωρήσουμε με ρεαλισμό σε μια μορφή πιο ολοκληρωμένης ομοσπονδίας. Οι τελευταίες προτάσεις του προέδρου Μακρόν, όπως τις παρουσίασε στη Σορβόννη, είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, και ο αναμφισβήτητος φιλοευρωπαϊκός χαρακτήρας της καγκελαρίου Μέρκελ δημιουργεί την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να γίνει. Υπάρχει, επίσης, η Έκθεση των Πέντε Προέδρων που προτείνει τρόπους για να ισχυροποιηθεί η ευρωζώνη. Όλα αυτά γεννούν ελπίδες
Ο δρόμος θα είναι όμως μακρύς και γεμάτος εμπόδια. Αλλά πρέπει να παραδειγματιστούμε από τη σκέψη και τη δράση των «πατέρων» της Ευρώπης αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή, πιο πρόσφατα, του Φρανσουά Μιτεράν και του Χέλμουτ Κολ, οι οποίοι έβαλαν στην άκρη τις διαφωνίες τους και εστίασαν σε αυτά που τους έβρισκαν σύμφωνους, για να φτάσουμε στην ΟΝΕ, με τη μεγάλη συμβολή βέβαια και του προέδρου Ζακ Ντελόρ
Η ευρωζώνη, στην οποία ανήκουμε είναι μια ασπίδα προστασίας, όχι μόνο για μας, εδώ στην Ελλάδα, αλλά για όλους τους Ευρωπαίους. Πέρα από αυτό, είναι η ίδια η ταυτότητα της Ευρώπης, είναι πλέον ο θεμέλιος λίθος για την ύπαρξή της. Για να επιβιώσει όμως η ευρωζώνη, πρέπει να γίνουν κάποιες ρεαλιστικές αλλαγές. Μπορούμε να κερδίσουμε όλοι από μια καλύτερη ευρωζώνη. Και υπάρχουν προτάσεις, όπως ανέφερα πριν
Ο κ. Στουρνάρας τόνισε ότι «χρειάζεται να μετατρέψουμε τη σημερινή νομισματική ένωση σε μία πληρέστερη οικονομική και νομισματική ένωση, που από τη μια μεριά θα διαθέτει όλα τα ικανά μέσα και όλους τους απαραίτητους πόρους για την αντιμετώπιση έκτακτων κρίσεων και από την άλλη θα έχει εξοπλιστεί με κανόνες μακροπρόθεσμης διακυβέρνησης»
Σε αυτό το πλαίσιο σημείωσε ότι τα επόμενα βήματα για την ενίσχυση της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης πρέπει να περιλαμβάνουν
• την ενίσχυση των μηχανισμών μακροοικονομικής εξισορρόπησης ώστε να λειτουργούν συμμετρικά, τόσο για τις χώρες-μέλη με ελλείμματα όσο και για χώρες-μέλη με πλεονάσματα
• την ενίσχυση των μηχανισμών επιμερισμού τόσο των κινδύνων όσο και των ευθυνών
• την προώθηση μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, τη μείωση της ανεργίας και την αύξηση της ανθεκτικότητας του ευρώ σε μελλοντικές κρίσεις κα
• την αυξημένη λογοδοσία των ευρωπαϊκών θεσμών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Ταχύτατη ολοκλήρωση της γ΄ αξιολόγηση
Στρέφοντας την προσοχή του στην Ελλάδα, ο διοικητής της ΤτΕ υπογράμμισε ότι «απαιτείται εντατικοποίηση των προσπαθειών για την ταχύτατη ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης του προγράμματος και την ολοκλήρωση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς»
Όπως σημείωσε, «έτσι θα ξεκινήσει και η συζήτηση για τη διευθέτηση του χρέους, που θα επιτρέψει την ένταξη των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στο πρόγραμμα αγοράς τίτλων του Ευρωσυστήματος, και, κυρίως, την ομαλή πρόσβαση στις αγορές μετά το τέλος του προγράμματος. Η βελτίωση της εμπιστοσύνης και η συνακόλουθη άνοδος της οικονομικής δραστηριότητας θα επιταχύνουν την επιστροφή καταθέσεων και θα έχουν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω χαλάρωση και τελικά την πλήρη κατάργηση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων»
Ολόκληρη η ομιλία
Χαίρομαι πολύ που βρίσκομαι απόψε εδώ, μαζί με εκλεκτούς ομιλητές, για να παρουσιάσουμε το βιβλίο των αγαπητών φίλων Παναγιώτη Λιαργκόβα και Χρήστου Παπαγεωργίου με τίτλο «Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο – Η ενοποίηση και οι προσπάθειες υλοποίησης της ιδέας»
Μία λέξη χαρακτηρίζει το βιβλίο αυτό: Πληρότητα. Διότι αποτελεί μια πλήρη καταγραφή όλων των σταδίων της ευρωπαϊκής ενοποίησης, από τους πρώτους σπόρους που φυτεύτηκαν, προτού ακόμα ξεσπάσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, μέχρι και τη Συνθήκη της Λισαβόνας, που διέπει τα σημερινά ευρωπαϊκά πράγματα
Διπλή είναι η αξία αυτού του βιβλίου. Έχει, κατ΄ αρχάς, εκπαιδευτικό χαρακτήρα, επειδή θυμίζει σε αρκετούς και μαθαίνει σε πολύ περισσότερους - ειδικά στους νεώτερους - πώς δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεύτερον, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, ένα σημείο αναφοράς για όλη τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που μπορούν να το χρησιμοποιήσουν φοιτητές, αλλά και επαγγελματίες που αναζητούν περισσότερα στοιχεία γι’ αυτήν. Θα ήταν, νομίζω, ένα ιδανικό εγχειρίδιο για ένα μάθημα εισαγωγής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, επειδή συνδυάζει την πλήρη καταγραφή όλων των σταδίων της δημιουργίας της, με τρόπο κατανοητό μεν, αλλά και με την βαθιά γνώση του αντικειμένου, που και οι δύο συγγραφείς διαθέτουν
Στη μεγάλη του χρησιμότητα συμβάλλουν η εκτενής βιβλιογραφία για όποιον χρειάζεται περισσότερα στοιχεία, και ο αναλυτικός κατάλογος ελληνικών και ξένων ονομάτων και όρων - κάτι που δεν είναι πάντα αυτονόητο σε ανάλογες ελληνικές εκδόσεις
Όταν ξεκίνησα να διαβάζω το βιβλίο, στάθηκα στο χαρακτηρισμό «εμφύλιοι» που αποδίδουν οι συγγραφείς στους δύο μεγάλους καταστροφικούς πολέμους του 20ού αιώνα. Μιλάμε συνήθως για παγκόσμιους πολέμους, αλλά, βλέποντάς τους σήμερα υπό το πρίσμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν πράγματι εμφύλιοι. Ήταν πόλεμοι που έφεραν απέναντι αιωνίους - τότε - αντιπάλους, οι οποίοι ανήκουν σήμερα στην ίδια οικογένεια, μοιράζονται κοινά ιδανικά και αξίες και οικοδομούν το κοινό ευρωπαϊκό μέλλον. Ποταμοί αίματος χύθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη για να φτάσουμε σήμερα να μιλάμε για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και να ζούμε σε μια ήπειρο ειρήνης και συνεργασίας.
Όλη αυτή η προσπάθεια για την ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν ήταν, και ούτε είναι εύκολη. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα μέχρι σήμερα, αλλά απέχουμε πολύ από τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ομόσπονδου κράτους, που - δεν σας το κρύβω - θα ήταν για μένα η καλύτερη προοπτική. Πίστευα πάντα ότι υπάρχει μία ευρωπαϊκή ταυτότητα, ότι στην Ευρώπη μας ενώνουν πολλά παραπάνω από όσα μας χωρίζουν και ότι ενωμένοι θα πετύχουμε περισσότερα για την ευημερία μας και για τη σταθερότητα, αλλά και για την κοινωνική δικαιοσύνη. Υπάρχει βέβαια μεγάλη απόσταση να καλυφθεί μέχρι να φτάσουμε σε αυτό το σημείο και δεν ξέρω αν θα το φτάσουμε ποτέ, καθώς κάποιες τελευταίες εξελίξεις δεν είναι πολύ ενθαρρυντικές. Η έξαρση του λαϊκισμού, η αναβίωση του εθνικισμού, ο ρατσισμός, η άνοδος ακραίων και ξενοφοβικών κομμάτων, δεν είναι οι καλύτεροι οιωνοί για την Ευρώπη που οραματιζόμαστε
Παρόλα αυτά, νομίζω ότι μέσα σε όλη αυτή την περιρρέουσα ατμόσφαιρα δίνεται στην Ευρώπη η ευκαιρία να αποκτήσει μια δυνατότερη φωνή. Η Ευρώπη, μετά την βρετανική ψήφο υπέρ του Brexit πρέπει να επιδείξει μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και να απαντήσει στις κατηγορίες ότι δεν επαρκεί. Απαντώντας, θα πρέπει να αναλάβει περισσότερες ευθύνες. Νομίζω ότι μετά το Brexit, αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερη και όχι λιγότερη Ευρώπη. Δηλαδή περισσότερη Ευρώπη στα μεγάλα θέματα, στρατηγικής, γενικών κατευθύνσεων και λιγότερη Ευρώπη σε γραφειοκρατικά θέματα, η ευθύνη για τα οποία μπορεί να παραμείνει στα κράτη-μέλη. Ζητήματα όπως το μεταναστευτικό και η ασφάλεια απαιτούν κοινές δράσεις και αποτελεσματικό συντονισμό
Αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη - ή καλύτερα στην ευρωζώνη (για να είμαστε πιο κοντά στα ζητήματα τα δικά μου) - έχουμε ουσιαστικά μόνο Νομισματική Ένωση και λιγότερο Οικονομική Ένωση. Πολύ λιγότερο μάλιστα Δημοσιονομική ή Πολιτική Ένωση. Οι συνθήκες σήμερα δεν είναι ώριμες για να οδηγηθούμε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, στις οποίες είχαν αναφερθεί, μεταξύ πολλών άλλων, ιστορικές προσωπικότητες όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και ο Γουίνστον Τσόρτσιλ. Θα πρέπει, όμως, παρά τα εμπόδια να προχωρήσουμε με ρεαλισμό σε μια μορφή πιο ολοκληρωμένης ομοσπονδίας. Οι τελευταίες προτάσεις του προέδρου Μακρόν, όπως τις παρουσίασε στη Σορβόννη, είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, και ο αναμφισβήτητος φιλοευρωπαϊκός χαρακτήρας της καγκελαρίου Μέρκελ δημιουργεί την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να γίνει. Υπάρχει, επίσης, η Έκθεση των Πέντε Προέδρων που προτείνει τρόπους για να ισχυροποιηθεί η ευρωζώνη. Όλα αυτά γεννούν ελπίδες
Ο δρόμος θα είναι όμως μακρύς και γεμάτος εμπόδια. Αλλά πρέπει να παραδειγματιστούμε από τη σκέψη και τη δράση των «πατέρων» της Ευρώπης αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ή, πιο πρόσφατα, του Φρανσουά Μιτεράν και του Χέλμουτ Κολ, οι οποίοι έβαλαν στην άκρη τις διαφωνίες τους και εστίασαν σε αυτά που τους έβρισκαν σύμφωνους, για να φτάσουμε στην ΟΝΕ, με τη μεγάλη συμβολή βέβαια και του προέδρου Ζακ Ντελόρ
Η ευρωζώνη, στην οποία ανήκουμε είναι μια ασπίδα προστασίας, όχι μόνο για μας, εδώ στην Ελλάδα, αλλά για όλους τους Ευρωπαίους. Πέρα από αυτό, είναι η ίδια η ταυτότητα της Ευρώπης, είναι πλέον ο θεμέλιος λίθος για την ύπαρξή της. Για να επιβιώσει όμως η ευρωζώνη, πρέπει να γίνουν κάποιες ρεαλιστικές αλλαγές. Μπορούμε να κερδίσουμε όλοι από μια καλύτερη ευρωζώνη. Και υπάρχουν προτάσεις, όπως ανέφερα πριν
