Αν η επανάσταση που έφερε στον τρόπο διαχείρισης των καλλιεργειών µε τα χηµικά λιπάσµατα ο Νοµπελίστας Norman Borlaug συνέβαλε στην αύξηση των αποδόσεων και κάλυψε τις διατροφικές ανάγκες του πλανήτη για έναν αιώνα, σήµερα τι έχουµε να περιµένουµε;Καλύτερα να αφήσω στο πλάι την κρυστάλλινη σφαίρα µου µε τις προβλέψεις. Η πραγµατική ζωή ξέρει πάντα καλύτερα από εµάς. Ποιος άραγε φανταζότανε λίγες δεκάδες χρόνια πίσω ότι σήµερα θα είχαµε καλλιέργειες σε απόλυτα ελεγχόµενο περιβάλλον, κάθετα περιστρεφόµενα θερµοκήπια, remote sensing agriculture, precision agriculture, GPS, gadgets αγροτών, κάθετες φάρµες κ.λπ.; Ποιος ξέρει, µπορεί να έρθει µια τεχνολογία που να τοποθετείς π.χ. το λίπασµα σε ένα σηµείο του χωραφιού και αυτό να απλώνεται σε όλη την έκταση και να απελευθερώνει τα θρεπτικά στοιχεία και να πετύχουµε µεγάλη µείωση κοστολογίων προς όφελος όλων… όλα είναι πιθανά
H πανίσχυρη βιοµηχανία παγκοσµίως που ασχολείται µε το σύνολο της διατροφικής αλυσίδας, θα αποτελέσει εργαστήριο σύλληψης και υλοποίησης σηµαντικών ιδεών. Επειδή όµως διεξάγεται ένας κοσµικός χορός γύρω από την παγκόσµια γεωργία, καλά θα ήταν να ακολουθήσουµε τη φυσική ροή του. Πιστεύω στον κανόνα «more with less» και θεωρώ ότι η γνώση θα κατευθυνθεί προς τα εκεί. Η θρέψη των φυτών δεν αφορά µόνο τα 17 γνωστά και απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη των φυτών. Είναι ένα σύνολο επιστηµών όπως Εδαφολογία, Φυσιολογία, Χηµεία και άλλες που συντάσσονται στην υπηρεσία αυτού που αποκαλούµε επιστήµη της θρέψης των φυτών. Στο εξής έχουµε να διαχειριστούµε αύξηση παγκόσµιου πληθυσµού και υποσιτισµό, έλλειψη υδάτινων πόρων, υποβάθµιση γονιµότητας εδαφών. Η απάντηση θα δοθεί µε το «πάντρεµα» ανάµεσα στη βελτίωση ποικιλιών, στις ριζικές αλλαγές στις καλλιεργητικές συνήθειες, την ορθολογική χρήση νερού και θρεπτικών στοιχείων, τη συµβολαιακή γεωργία µέσω τραπεζών ή µε συµβάσεις µεταξύ αγροτών– επενδυτών και την αύξηση αποδόσεων. Όλα αυτά θα αποτελέσουν τα passwords της επόµενης 20ετίας
Είναι η διαφοροποίηση της τεχνολογίας που θα φέρει τη διαφορά στις αποδόσεις ή µήπως είναι αρκετή η ένταξη νέων διαθέσιµων εκτάσεων στο σύστηµα της παραγωγής;Σύµφωνα µε τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθνών ο παγκόσµιος πληθυσµός αναµένεται από τα 6,7 δισεκατοµµύρια να ανέλθει το 2050 στα 9,2 δις. Πρώτη προτεραιότητα του Οργανισµού, όπως αυτή αποτυπώθηκε στο γνωστό Millennium Project το 2002, είναι η αύξηση της γεωργικής παραγωγής ώστε να µπορέσουν να καλυφτούν οι διατροφικές ανάγκες του όλο και αυξανόµενου πληθυσµού του πλανήτη. Ως φιλοσοφία ασπάζοµαι το «και» όχι το «ή». Πιστεύω ότι η κινητοποίηση και προς τις δύο κατευθύνσεις θα φέρει «ακτινοβολία», θα αντανακλάσει, θα επιδράσει προς όλες τις κατευθύνεις και θα κάνει τη διαφορά. Όλο το παιχνίδι για τη γεωργία του µέλλοντος είναι οι αποδόσεις και από τις υπάρχουσες εκτάσεις η διαφοροποίηση της τεχνολογίας είναι ο κύριος άξονας ενδιαφέροντος και υπεραξίας
Ποιος είναι ο ρόλος που βλέπετε να διαδραµατίζει η ήπειρος της Αφρικής στην νέα κατάσταση πραγµάτων στον αγροτικό χώρο;Όπως αναφέρθηκα σε ένα διεθνές άρθρο µου µερικούς µήνες πριν, δεν είναι κρυφό ότι τα 2/3 της αγροτικής γης που είναι στο «στόχαστρο των επενδυτών σήµερα βρίσκονται στη Μαύρη Ήπειρο και την τελευταία δεκαετία εµφανίστηκε µια σοβαρή επενδυτική τάση
-Πολυεθνικοί κολοσσοί επενδύουν στην αγροτοβιοµηχανία στην Αφρική δείχνοντας ξεκάθαρα το «µέλλον» της αγροτικής παραγωγής εκεί
Γίνονται αγορές µεγάλων εκτάσεων και επενδύσεις σε τεράστιες µονοκαλλιέργειες, ώστε να εξασφαλιστεί µεγάλης κλίµακας αγροτοβιοµηχανία µε «πίεση» στα µικρά, ανεξάρτητα κτήµατα
-Υλοποιούνται επενδύσεις σε εκπαίδευση µελών αγροτικών κοινοτήτων για αύξηση της αποδοτικότητας των καλλιεργειών αλλά και εξασφάλιση µελλοντικών εργατικών πόρων µε µεγαλύτερη αποδοτικότητα, όπως και αξιοποίηση των αποδοτικότερων καλλιεργητικών µεθόδων µέσω νέων τρόπων και δηµιουργία δικτύων αγροτικών προϊόντω
-Οι αναπτυσσόµενες χώρες της Αφρικής έχουν χαµηλό επίπεδο χρέους, µεγάλο µέγεθος φθηνού εργατικού δυναµικού µε µικρότερη αποδοτικότητα βεβαίως, σηµαντική προσέλκυση ξένων επενδύσεων και σηµαντική ανάπτυξη, γεγονός που τους δίνει τεράστιες δυνατότητες, αντιµετωπίζοντας στο επόµενο διάστηµα τις αδυναµίες τους (φτώχεια, διαφθορά κοινωνικές ανισοτήτες).
Όµως η Αφρική απέχει µακράν από το να αποτελεί «παράδεισο» αγροτικών επενδύσεων όπως αρέσκονται να την χαρακτηρίζουν οι λιγότερο µυηµένοι. Για να επιτύχει η ήπειρος να γίνει η γεωργική ατµοµηχανή ανάπτυξης την επόµενη 20ετία, οι επενδυτές ξέρουν πολύ καλά ότι πρέπει να ξεφύγουν από την αντίληψη των κινηµατογραφικών ταινιών, σε σχέση µε τις ευκαιρίες για την ήπειρο και γνωρίζουν ότι θα συναντήσουν τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά και κουλτούρα. Θα πρέπει να αναλάβουν ευθύνες µεγαλύτερου ρίσκου και να έχουν ένα τελείως διαφορετικό χρονοδιάγραµµα υλοποίησης, και -κυρίως- προσδοκία για return on investment σε σχέση µε τα µοντέλα γεωργικής ανάπτυξης π.χ. στην Ασία ή την Λ. Αµερική. Πρέπει να σχεδιάσουν 10ετή τουλάχιστο προγραµµατισµό για τις αποσβέσεις λαµβάνοντας σοβαρά υπόψη τα αυξηµένα ρίσκα που θα έχουν.
Η είσοδος µεγάλων funds σε επενδύσεις που έχουν σχέση µε την αγροτική γη σηµατοδοτεί κάτι παραπάνω απ’ αυτό που υπαγορεύουν οι διατροφικές ανάγκες στο µέλλον;∆εν είναι µυστικό ότι τα επενδυτικά κεφάλαια διαθέτουν τους πόρους και διαβλέπουν τις υπεραξίες. Αυτές οι οµάδες ξέρετε, δεν λειτουργούν σε αποµόνωση και, έτσι, ανατροφοδοτείται η ζήτηση για γη. Στο παιχνίδι αυτό έχουν µπει ακόµη και κυβερνήσεις κρατών επιδιώκοντας να αποκτήσουν γεωργικές εκτάσεις σε άλλες χώρες, προκειµένου να εξασφαλίσουν τροφή και ενεργειακό εφοδιασµό. Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάµε και τις µεγάλες επιχειρήσεις που επιθυµούν να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους ή να καθετοποιηθούν, ενσωµατώνοντας την πρωτογενή παραγωγή. Οι επενδύσεις στη γεωργία είναι ελκυστικές στους ιδιώτες γιατί
-Εµπεριέχουν πολύ καλές προοπτικές εισοδήµατος, επειδή σε µακροπρόθεσµη βάση η ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης για γεωργικά προϊόντα αναµένεται να οδηγήσει σε ενίσχυση τιµών.
-Η αξία της γεωργικής γης µπορεί να αυξηθεί ως αποτέλεσµα της σπανιότητας της και της ζήτησης για τρόφιµα.
-Η δυνατότητα που παρέχεται για διαφοροποίηση του επενδυτικού χαρτοφυλακίου και η «προστασία» που παρέχει έναντι του πληθωρισµού. Οι αποδόσεις από γεωργική γη ως επί το πλείστον είναι ασυσχέτιστες µε τον πληθωρισµό στις ανεπτυγµένες οικονοµίες και τυπικά υψηλότερες από αυτόν.Τα funds ενδιαφέρονται να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε τρόφιµα ή άλλα γεωργικά προϊόντα, στο νερό, στις εισροές για να εξασφαλίσουν αποδόσεις για την εναλλακτική αυτή κατηγορία επενδύσεων. Φέρουν όµως και µια ευθύνη: Τον σεβασµό στα οικονοµικά-κοινωνικά δικαιώµατα των τοπικών πληθυσµών και στη διατήρηση της περιβαλλοντικής αειφορίας, αλλιώς θα αποτύχουν. Η γεωργία µαζί µε την ενέργεια βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των παγκόσµιων επενδύσεων. ∆εν θέλω λοιπόν να αποφύγω να πω ότι οι διατροφικές ανάγκες µελλοντικά µαζί µε την αναζήτηση κέρδους, θέλουµε δεν θέλουµε, είναι οι δύο όψεις του ιδίου νοµίσµατος.
Το λίπασµα παραµένει στην κατηγορία commodities ή µήπως τα «α λα καρτ» προϊόντα που παράγονται το µετατάσσουν σε specialties προϊόν;Όλο και περισσότεροι ασπάζονται την άποψη ότι η σύγχρονη θρέψη είναι η φυτοπροστασία του µέλλοντος. Αυτό ακριβώς δείχνει τη δύναµη που έχει και µπορεί να αυξήσει ακόµα περισσότερο στο άµεσο µέλλον. Είναι τυχαίο που εταιρείες φυτοφαρµάκων παγκοσµίως επενδύουν στον ευρύτερο χώρο της θρέψης και όχι το αντίθετο; Φυσικά το εύρος και η απαραίτητη συµβολή των λιπασµάτων είναι όπως και στις άλλες εισροές: Υπάρχουν τα commodities (προϊόντα χωρίς διαφοροποίηση) και τα specialties προϊόντα (µε εµφανή διαφοροποίηση). Στη δεύτερη περίπτωση όµως τα προϊόντα πηγαίνουν χέρι-χέρι µε τις specialties καλλιεργητικές εφαρµογές, specialties επιστήµονες και αγρότες που το «πάνε παραπέρα» και φυσικά specialties χρήσεις και χρήστες - γνώστες. Η αποστολή της Compo είναι ακριβώς αυτό. Να γίνουµε στην παγκόσµια γεωργία οι ηγέτες της απαραίτητης αυτής µεταστροφής και να λειτουργούµε ως «µετατροπείς» των commodities σε specialties, ώστε να είµαστε η εταιρεία που δίνει «τα κλειδιά της γνώσης στους συνεργάτες της» για ποιοτικότερες και µεγαλύτερες αποδόσεις
Γενικά πάντως κινούµαστε στη λογική λιγότερο και ακριβότερο λίπασµα, δηλαδή προσαρµοσµένο στις ακριβείς ανάγκες του φυτού και µε µικρότερη επιβάρυνση στο περιβάλλον. Τι σηµαίνει αυτό για τον ανταγωνισµό και τι οφείλει να ξέρει ο παραγωγός; Σίγουρα η τάση παγκόσµια είναι να κινούµαστε στις ακριβείς ανάγκες του φυτού για µεγιστοποίηση της παραγωγής και βελτίωση της ποιότητας, µε σεβασµό στο περιβάλλον και στον αγρότη, δίνοντάς του λύσεις που είναι ακριβές στη µονάδα συσκευασίας, αλλά πολύ πιο οικονοµικές ανά στρέµµα ή ανά µονάδα παραγόµενου προϊόντος. Έχει παρέλθει πια η εποχή που ο αγρότης - επιχειρηµατίας εστιαζόταν στο δείκτη «τιµή σκευάσµατος/µονάδας προϊόντος» και έχει µετατοπιστεί σε αυτόν της «τιµής ανά στρέµµα» µε εστιασµό στην «τιµή ανά απόδοση ποιοτικού προϊόντος. Η έρευνα πάντως των εξελιγµένων εταιρειών (και σίγουρα πάντως η δική µας έρευνα) προσανατολίζεται ακριβώς στην κατεύθυνση αυτή σε σχέση µε τις µελλοντικές προϊοντικές προσφορές τους και τη διαφοροποίηση που επιθυµούν. Ο κανόνας «περισσότερα µε λιγότερα» κερδίζει momentum διαρκώς σε αντίληψη και βαρύτητα αποφάσεων. Οι παίκτες στην διανοµή γεωργικών εφοδίων το γνωρίζουν καλά και προσαρµόζονται γιατί κατά βάθος έχουν νιώσει ότι αν δεν προσαρµοστούν σύντοµα δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης. Άλλωστε δεν είναι καθόλου παράδοξο για έναν κλάδο κάποιος να «ζει» στο break-even point (απλά να επιβιώνει) και κάποιος άλλος ανταγωνιστής του, να διαφοροποιείται παρέχοντας υπηρεσίες, να αναπτύσσεται σε γνώση και προϊόντα, να επενδύει και να κερδίζει µακροχρόνια. Στον ίδιο κανόνα εντάσσεται και ο παραγωγός και οφείλει να επιλέξει σε ποια από τις δύο καταστάσεις θέλει να βρίσκεται
Καταγράφεται µια φθίνουσα πορεία των άµεσων ενισχύσεων των αγροτών και µια αντίστοιχη µεταφορά πόρων στον Β’ Πυλώνα, δηλαδή στη χρηµατοδότηση διαρθρωτικών προγραµµάτων. Τι σηµαίνει αυτό για τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκή και παγκόσµια γεωργία;Με απλά λόγια σηµαίνει ότι τα επιτυχηµένα µοντέλα γεωργίας θα προσαρµοστούν ώστε να συναντήσουν το νέο τοπίο που ήδη έχει διαγραφεί και τα µοντέλα που θα δυσκολευτούν να αφήσουν την παρελθοντολαγνεία θα συρρικνωθούν. Στην εποχή µας το γρήγορο ψάρι τρώει το αργό συνήθως, όχι το µεγαλύτερο το µικρότερο. Ξέρουµε, ότι στο µέλλον το ενδιαφέρον της Ε.Ε. θα στραφεί στην ανάπτυξη και απασχόληση µε γνώµονα την αειφορία. Βελτιώσεις θα υπάρξουν πιστεύω στην ενθάρρυνση και αποτελεσµατικότητα των οικολογικών µέτρων. Π.χ. Η Αµερική έχει εγκαταλείψει τις άµεσες ενισχύσεις, υπέρ του µοντέλου εξασφάλισης της αγροτικής παραγωγής, ενώ η παγκόσµια αγροτική ανταγωνιστικότητα επηρεάζεται από τις νοµισµατικές ισοτιµίες. Άρα θα επικρατήσουν η γνώση και η πληροφορία σε βάρος της καπατσοσύνης και η δράση στην κατάλληλη στιγµή σε βάρος της µη δράσης ή της αναβολής, της παρακώλυσης και της προσκόλλησης σε παλιά επιχειρησιακά µοντέλα. Το σίγουρο είναι ότι γεωργία και εισροές θα είναι από τις πιο ισχυρές παγκόσµιες βιοµηχανίες της επόµενης 10ετίας και το ενδιαφέρον τεράστιο, ενώ οι αγρότες θα αναγνωριστούν, επιτέλους, ως τοµέας που παρέχει σοβαρές υπηρεσίες
Η ένταση του ανταγωνισµού και η µείωση των περιθωρίων κέρδους στα προϊόντα αροτραίων καλλιεργειών, µεταφέρει δραστηριότητα σε νέα αγροτικά προϊόντα (π.χ. super foods), είναι κάτι που σας απασχολεί σαν όµιλο σε σχέση µε τις πωλήσεις;Έχετε δίκαιο, η έξυπνη στρατηγική είναι αυτή που πηγαίνει εκεί που θα πάει η µπάλα όχι εκεί που παίζεται τώρα. Αν και στον δικό µας οργανισµό τα τελευταία χρόνια είµαστε προσανατολισµένοι στη δηµιουργία και εξεύρεση νέων, καινοτόµων τεχνολογιών και συνεργειών µέσω αναπτυσσόµενων περιοχών, σίγουρα µας προβληµατίζει σοβαρά η αλλαγή του καλλιεργητικού χάρτη. Πιστεύω ότι η µείωση περιθωρίων κέρδους σε προϊόντα εκτατικών καλλιεργειών αντισταθµίζεται µε την προσπάθεια για εξεύρεση νέων τεχνολογιών και µεγάλης αύξησης αποδόσεων
Την ίδια στιγµή, τα µικρά περιθώρια κέρδους των αγροτικών εκµεταλλεύσεων οδηγούν σε συγκέντρωση δυνάµεων, εξέλιξη που βγάζει από το παιχνίδι χώρες όπως η Ελλάδα µε άλυτα διαρθρωτικά προβλήµατα και µικρά µεγέθη εκµεταλλεύσεων. Όχι απαραίτητα κατά τη γνώµη µου.Μην ξεχνάµε πως ο πρωτογενής τοµέας της χώρας µας συνεισφέρει περίπου το 5,1% του Α.Ε.Π, όπως όλοι καταλαβαίνουµε έχει ιδιαίτερη αξία η επένδυση µε βλέµµα στο µέλλον και τις αλλαγές που έρχονται. Βεβαίως στην Ελλάδα θα έχουµε πρόβληµα αν και πάλι παραµείνουµε θεατές, άρα απαιτείται εµείς να βρούµε τη λύση. ∆εν θα πρέπει να εστιάζουµε τόσο πολύ σε αυτά που δίνουµε όταν ασχολούµαστε µε την γεωργία αλλά σε αυτά που παίρνουµε πίσω και δεν εννοώ το οικονοµικό όφελος µόνο.
Μα πιστεύετε άραγε ότι µπορούµε ποτέ να έχουµε τις µεγάλες εκτάσεις της Αφρικής, της Β. Ευρώπης, της Ρουµανίας, της Ασίας, ώστε να εκµεταλλευτούµε τις οικονοµίες κλίµακας; Οι αγρότες µέσης έκτασης τις Γερµανίας σε πολλές περιπτώσεις ισούνται µε τα καταστήµατα γεωργικών εφοδίων στην Ελλάδα στο µέγεθος ετήσιας κατανάλωσης.
Πιστεύετε άραγε ότι µπορούµε να συναγωνιστούµε το marketing και το distribution network της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Αµερικής και την επαγγελµατική σχέση που έχουν επιτύχει στα µεγάλα super markets όλα αυτά τα χρόνια µέσω της σταθερότητας και του όγκου των προµηθειών που παρέχουν; Νοµίζετε ότι µπορούµε να χαµηλώσουµε ποτέ το κόστος παραγωγής στα επίπεδα που υπάρχει σήµερα σε Λ. Αµερική, Ασία, Τουρκία, Α. Ευρώπη κτλ.; Εντάξει, αν το πιστεύουµε ας το προσπαθήσουµε αλλά χρειάζεται µια «εθνική µεταµόρφωση». Με απλά λόγια το σταµάτηµα της µετάθεσης ευθυνών από τον ένα κρίκο της ίδιας διαδικασίας στον άλλο γιατί µια αλυσίδα είναι τόσο ισχυρή όσο ο πιο αδύναµος κρίκος της. Νοµίζω ότι όσο θα πλησιάζουµε τόσο οι άλλοι θα φεύγουν πιο µπροστά. Πιστεύω στη θεωρία «πολύ µεγάλος – πολύ µικρός» στην αξιακή αλυσίδα. Προτείνω αντί να προσπαθούµε να ανταγωνιζόµαστε στην κατηγορία των µεσαίων µεριδίων της διατροφικής αλυσίδας που πιέζονται αφάνταστα από υψηλά ανελαστικά έξοδα, επενδύσεις που δεν έφεραν τα επιθυµητά , αργές αντιδράσεις σε αλλαγές αλλά και ισχυρό πόλεµο τιµών εφόσον υπάρχει κίνδυνος µείωσης µεριδίων αγοράς, να ονειρευτούµε να κυριαρχήσουµε στα «µικρά» µερίδια της παγκόσµιας διανοµής -που σήµερα δεν έχουµε- µε ένα όπλο που έχουµε όταν παράγουµε προϊόντα, µία πανίσχυρη αλλά ανεκµετάλλευτη δύναµη: την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων µας. Αυτό είναι το δυνατό σηµείο µας, το ξεκάθαρο σηµείο διαφοροποίησής µας, εδώ πρέπει να γίνει το εθνικό-αγροτικό re-branding ώστε να γίνουµε ο απόλυτος ευρωπαϊκός προορισµός κορυφαίας ποιότητας γεωργίας
Τι µπορεί να σηµαίνει αυτό για την Ελληνική γεωργία; Για παράδειγµα, στις άλλες χώρες η εµπλοκή των καταστηµάτων γεωργικών εφοδίων στην καθετοποίηση των υπηρεσιών τους µε συµµετοχή στον διατροφικό κύκλο είναι σπάνια και αυτό συνήθως γίνεται από άλλους επιχειρηµατίες και εταιρείες, αλλά στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί εξωστρεφείς επιστήµονες που ασχολούνται µε τις γεωργικές εισροές που έχουν εµπλακεί ενεργά στην καθετοποίηση αυτή π.χ. µε εµπορία προϊόντων ακόµα και στον τελικό καταναλωτή, ή και µε συσκευασία προιόντων, ή µε δηµιουργία δικών τους αγροτικών brands. Ξέρετε τι µεγάλο πλεονέκτηµα και δύναµη είναι αυτό δηλαδή να εµπλέκονται οι καθ’ ύλη αρµόδιοι; Η παθογένεια του να υπερτιµούµε τις δυνάµεις µας σε πράγµατα που δεν κατέχουµε και να υποτιµούµε τις δυνάµεις µας σε πράγµατα που έχουµε την πολυτέλεια να τα έχουµε απλόχερα είναι το σηµείο που θα πρέπει να εστιάσουµε. Η σωστή δράση είναι εκείνη που πάει από το όλον στο µέρος, στο εδώ και τώρα, πρέπει να ονειρεύεται το παντού και το πάντα, αλλά ένα επιτυχηµένο σχέδιο, εκτός από το µεσο µακροπρόθεσµο όραµα, πρέπει να περιέχει και το που θα βρισκόµαστε το πολύ µετά από ένα χρόνο. Αυτό είναι το όραµα µου
Με τα µάτια του ανθρώπου που κινείται και βλέπει τα πράγµατα παγκόσµια τι έχετε να παρατηρήσετε για την αγροτική ανάπτυξη στην Ελλάδα; Το να είµαι τα τελευταία χρόνια εκτός Ελλάδας και να συνεργάζοµαι µε άλλες κουλτούρες, να παρατηρώ τάσεις και χαρακτηριστικά γεωργίας άλλων λαών, έχει αλλάξει την οπτική µου σε σχέση µε τις διεξόδους που µπορώ να δω και να προτείνω και να αναγνωρίζω καλύτερα τις αιτίες των όποιων διαθρωτικών αστοχιών της χώρας. Επίσης η γνώση συνεπικουρούµενη µε τις εµπειρίες που αποκτώ µε το να είµαι ∆ιευθύνων Σύµβουλος στην µεγαλύτερη οργάνωση της Compo παγκοσµίως, αυτής της Ιβηρικής χερσονήσου, το να είµαι µέλος σε ∆ιοικητικά Συµβούλια 4 διαφορετικών χωρών, επικεφαλής του µεγαλύτερου εργοστασίου µας των specialties που εξάγουµε σε όλον τον κόσµο, µέλος του global management team του Οργανισµού Compo καθώς και να συµµετέχω στο παγκόσµιο advisory board της εταιρείας, µου επιτρέπει να παρατηρώ τα success stories άλλων χωρών. Πιστεύω ότι στην Ελλάδα σαφώς γίνονται πολύ καλά πράγµατα στον αγροτικό χώρο αλλά δυστυχώς είναι προσωπικές και µοναχικές πρωτοβουλίες και δεν υπάρχει ένα προσανατολισµένο πλαίσιο που να βοηθάει, να βελτιώνει και να κατευθύνει τις προσπάθειες αυτές. Υπάρχει µια σκοτεινιά απουσίας οραµάτων και µια µαζική κουλτούρα -ως πραίτορας της εκάστοτε εξουσίας - που φαλκιδεύει τη µακροπρόθεσµη προοπτική και οδηγεί σε προσωπική «µοναξιά» και παρατεταµένη κούραση τους πραγµατικά ανοιχτόµυαλους και πρωτοπόρους. Βέβαια εδώ ακριβώς βρίσκεται και η λύση, στην αντίσταση, στη συγκέντρωση στον στόχο πέρα από τις αντιξοότητες, στο να βλέπουµε πρόσθεση και πολλαπλασιασµό εκεί που οι άλλοι βλέπουν αφαίρεση και διαίρεση. Η φύση των προβληµάτων στην αγροτική ανάπτυξη στην Ελλάδα δεν θα αλλάξει, εµείς πρέπει να αλλάξουµε αλλά να δεσµευτούµε σήµερα για αυτό
Βλέπουµε χρόνο µε το χρόνο παραδοσιακές δυνάµεις του κλάδου των αγροτικών εφοδίων να περνούν σε χέρια επενδυτικών funds είτε µε µακροπρόθεσµο ή µε βραχυπρόθεσµο επενδυτικό ορίζοντα. Πώς επηρεάζει αυτό την ανάπτυξη του χώρου; Ο Οργανισµός της Compo είναι ακριβώς ένα τέτοιο παράδειγµα. Πρόσφατα πέρασε στα χέρια ενός µεγάλου, παγκόσµιου εναλλακτικού επενδυτικού fund µε ασιατικά και κυρίως κινεζικά κεφάλαια ενδιαφέροντος. Θεωρώ ότι η κύρια επιρροή στους επενδυτές συνίσταται στην ταχύτητα της ανάπτυξης, ενώ γνωρίζουν (ή οφείλουν να γνωρίζουν καλά) από την αρχή πλέον, ότι ο αγροτικός κλάδος δεν είναι επενδυτικός χώρος για εύκολα και γρήγορα κέρδη. Παράλληλα δίνουν πολύ µεγαλύτερες ταχύτητες από τις συνηθισµένες, βάζουν «καύσιµα» σε σχέδια ανάπτυξης στο χώρο και δεν φοβούνται να δοκιµάζουν. Άλλωστε, η γεωργία αποτελεί χώρο σαρωτικής επενδυτικής ώθησης και η φύση είτε των funds, είτε των στρατηγικών επενδυτών δεν επηρεάζουν τις τιµές των αγροτικών προϊόντων αλλά αυτές θα επηρεαστούν από το παγκόσµιο status της πληθυσµιακής αύξησης. Η ορθολογική ανάπτυξη έρχεται οµαλά όταν συνδυαστικά υπάρχει ένα fund µε στρατηγική για την γεωργία
Αισθάνεστε περισσότερο άνθρωπος των λιπασµάτων ή αντιµετωπίζετε τη δουλειά σας ως manager που απλά υπηρετεί τα λιπάσµατα; Ξεκίνησα πριν 25 χρόνια στο χώρο του πολλαπλασιαστικού υλικού στην πρώτη εταιρεία που εργάστηκα. Πολλά χρόνια µετά ήµουν στον τοµέα της φυτοπροστασίας. Τα τελευταία χρόνια είµαι στον χώρο της θρέψης. Θέλω και προσπαθώ να είµαι γεφυροποιός αξιών στη διατροφική αλυσίδα, να συνεχίσω να µεταφέρω εµπειρίες και γνώσεις, να υλοποιώ ιδέες και να εργάζοµαι για τη βελτιστοποίηση των γεωργικών εισροών, να συνεχίσω να µπορώ να αλλάζω εκβάσεις. Αισθάνοµαι και δρω ως entrepreneur (επιχειρηµατίας µε µισθό). Το να ξεβολεύοµαι µε κινητοποιεί, µου αρέσει να συνθέτω αντιθέσεις, να σχεδιάζω και να υλοποιώ πέρα και πάνω από αυτά που οι άλλοι νοµίζουν αρχικά ότι θα γίνουν. Μου αρέσει να επικεντρώνοµαι στις λύσεις, όχι στα προβλήµατα. Γενικά, πιστεύω στις αξίες ανεξαρτήτως αποτελεσµάτων, ενώ οι δυσκολίες µε κινητοποιούν.
Αν και ζείτε στο εξωτερικό έχετε στενή επαφή µε την ελληνική αγορά, γνωρίζετε εις βάθος «πρόσωπα και πράγµατα» (άλλωστε παραµένετε Πρόεδρος και ∆ιευθύνων Σύµβουλος στην Compo Hellas). Έτσι µια ερώτηση για την Compo Hellas και το όραµα της στην Ελλάδα;Παρατηρώ ότι τα τελευταία χρόνια πολλοί προβάλλουν έντονα δράσεις, διαφηµίζουν ενέργειες και ασπάζονται στρατηγικές που εφαρµόσαµε εµείς πρώτοι και που δεν ήταν καν στην φιλοσοφία τους για πολλά χρόνια. Η Compo Hellas -η οποία παρεµπιπτόντως αποτελεί µε µεγάλη επιτυχία την επιχειρησιακή πλατφόρµα για τις Βαλκανικές χώρες και την Κύπρο: Είναι η πρώτη πολυεθνική θρέψης που έφτιαξε εργοστάσιο συσκευασίας προϊόντων της στην Ελλάδα, που έφερε διαφορετικές και σηµαντικές τεχνολογίες διαφοροποίησης στους πελάτες της
Είναι η πρώτη εταιρεία που «πρόσφερε οµπρέλα όταν έβρεχε» και στήριξε χωρίς µεµψιµοιρίες και πισωγυρίσµατα από την αρχή της κρίσης µε πιστώσεις τους συνεργάτες της και µάλιστα στον τοµέα που ξέρετε ότι τα περιθώρια κερδοφορίας είναι σηµαντικά µικρότερα από άλλους τοµείς. Είµαστε η πρώτη εταιρεία που ετοιµάζουµε να εφαρµόσουµε προγράµµατα επιβράβευσης loyalties 3 χρόνων σε επιλεγµένους πελάτες.
Πρώτοι εµείς πήραµε πολλές και σηµαντικές πρωτοβουλίες διαφοροποίησης και υπεραξίας, απλώς θα αναφέρω το τελευταίο: πείτε µου, ποιά άλλη εταιρεία (ιδιαίτερα στον χώρο της θρέψης) οργανώνει εκδηλώσεις µε κορυφαίους οµιλητές και influencers για να ενηµερώσει και να προβάλλει τις start – up εταιρείες, την επιχειρηµατικότητα στην Ελληνική ύπαιθρο, για να προβάλλει και να στηρίξει τα success stories του αγροτικού χώρου και όχι µόνον των συνεργατών της, να προβάλλει το concept e- αγρότης, και γενικά να εµφυσήσει θετική ενέργεια µε παραδείγµατα καινοτοµίας και εξωστρέφειας προς όλους τους συνεργάτες της;
Επόµενος στόχος λοιπόν είναι να µεταφέρουµε το στίγµα όχι απλά της πολυεθνικής αλλά της εταιρείας διαφορετικής κουλτούρας και γνώσης στους συνεργάτες µας. Να τους εµφυσήσουµε το δικό µας οικοσύστηµα δουλειάς, να επηρεάσουµε η δυνατόν την διατροφική αλυσίδα µε την προώθηση και αναγνώριση της υπεροχής των µοναδικών τεχνολογιών µας ώστε να βοηθήσουµε τα ‘παραδοσιακά’ κανάλια διανοµής στην προώθηση των προιόντων µας, όχι απλώς να πουλάµε
Ακόµα, για να σας δώσω και την είδηση, είµαστε στο τελευταίο στάδιο διαπραγµατεύσεων για υλοποίηση σηµαντικών επενδύσεων στην Ελλάδα που θα αναβαθµίσουν τις υπηρεσίες µας και την ποιότητα των σχέσεων µας µε τους πελάτες, κάτι που για εµάς είναι η κύρια προτεραιότητα
BIOΓΡΑΦΙΚΟ O Παναγιώτης Χαµακιώτης είναι ∆ιευθύνων Σύµβουλος της COMPO Expert Spain και Compo Hellas, Περιφερειακός ∆ιευθυντής σε νότια και ανατολική Ευρώπη, Τουρκία, Maghreb και δυτικές αφρικανικές χώρες της Compo Expert Group από το 2012. Έχει διατελέσει, επίσης, πρόεδρος της Compo Hellas AE, διευθύνων σύµβουλος της K & S, αντιπρόεδρος της Compo Hellas AE, γεν. διευθυντής της Agro / Elton Group, ∆ιευθυντής Πωλήσεων στη BASF, όπως επίσης και διευθυντής πωλήσεων Βορείου Ελλάδος της American Cyanamid και διευθυντής πωλήσεων εφοδίων στη Shell. Είναι γεωπόνος, απόφοιτος του ΑΠΘ.
Συνέντευξη στον Γιάννη Πανάγο από το 433ο φύλλο της Agrenda
H πανίσχυρη βιοµηχανία παγκοσµίως που ασχολείται µε το σύνολο της διατροφικής αλυσίδας, θα αποτελέσει εργαστήριο σύλληψης και υλοποίησης σηµαντικών ιδεών. Επειδή όµως διεξάγεται ένας κοσµικός χορός γύρω από την παγκόσµια γεωργία, καλά θα ήταν να ακολουθήσουµε τη φυσική ροή του. Πιστεύω στον κανόνα «more with less» και θεωρώ ότι η γνώση θα κατευθυνθεί προς τα εκεί. Η θρέψη των φυτών δεν αφορά µόνο τα 17 γνωστά και απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη των φυτών. Είναι ένα σύνολο επιστηµών όπως Εδαφολογία, Φυσιολογία, Χηµεία και άλλες που συντάσσονται στην υπηρεσία αυτού που αποκαλούµε επιστήµη της θρέψης των φυτών. Στο εξής έχουµε να διαχειριστούµε αύξηση παγκόσµιου πληθυσµού και υποσιτισµό, έλλειψη υδάτινων πόρων, υποβάθµιση γονιµότητας εδαφών. Η απάντηση θα δοθεί µε το «πάντρεµα» ανάµεσα στη βελτίωση ποικιλιών, στις ριζικές αλλαγές στις καλλιεργητικές συνήθειες, την ορθολογική χρήση νερού και θρεπτικών στοιχείων, τη συµβολαιακή γεωργία µέσω τραπεζών ή µε συµβάσεις µεταξύ αγροτών– επενδυτών και την αύξηση αποδόσεων. Όλα αυτά θα αποτελέσουν τα passwords της επόµενης 20ετίας
Είναι η διαφοροποίηση της τεχνολογίας που θα φέρει τη διαφορά στις αποδόσεις ή µήπως είναι αρκετή η ένταξη νέων διαθέσιµων εκτάσεων στο σύστηµα της παραγωγής;Σύµφωνα µε τον Οργανισµό Ηνωµένων Εθνών ο παγκόσµιος πληθυσµός αναµένεται από τα 6,7 δισεκατοµµύρια να ανέλθει το 2050 στα 9,2 δις. Πρώτη προτεραιότητα του Οργανισµού, όπως αυτή αποτυπώθηκε στο γνωστό Millennium Project το 2002, είναι η αύξηση της γεωργικής παραγωγής ώστε να µπορέσουν να καλυφτούν οι διατροφικές ανάγκες του όλο και αυξανόµενου πληθυσµού του πλανήτη. Ως φιλοσοφία ασπάζοµαι το «και» όχι το «ή». Πιστεύω ότι η κινητοποίηση και προς τις δύο κατευθύνσεις θα φέρει «ακτινοβολία», θα αντανακλάσει, θα επιδράσει προς όλες τις κατευθύνεις και θα κάνει τη διαφορά. Όλο το παιχνίδι για τη γεωργία του µέλλοντος είναι οι αποδόσεις και από τις υπάρχουσες εκτάσεις η διαφοροποίηση της τεχνολογίας είναι ο κύριος άξονας ενδιαφέροντος και υπεραξίας
Ποιος είναι ο ρόλος που βλέπετε να διαδραµατίζει η ήπειρος της Αφρικής στην νέα κατάσταση πραγµάτων στον αγροτικό χώρο;Όπως αναφέρθηκα σε ένα διεθνές άρθρο µου µερικούς µήνες πριν, δεν είναι κρυφό ότι τα 2/3 της αγροτικής γης που είναι στο «στόχαστρο των επενδυτών σήµερα βρίσκονται στη Μαύρη Ήπειρο και την τελευταία δεκαετία εµφανίστηκε µια σοβαρή επενδυτική τάση
-Πολυεθνικοί κολοσσοί επενδύουν στην αγροτοβιοµηχανία στην Αφρική δείχνοντας ξεκάθαρα το «µέλλον» της αγροτικής παραγωγής εκεί
Γίνονται αγορές µεγάλων εκτάσεων και επενδύσεις σε τεράστιες µονοκαλλιέργειες, ώστε να εξασφαλιστεί µεγάλης κλίµακας αγροτοβιοµηχανία µε «πίεση» στα µικρά, ανεξάρτητα κτήµατα
-Υλοποιούνται επενδύσεις σε εκπαίδευση µελών αγροτικών κοινοτήτων για αύξηση της αποδοτικότητας των καλλιεργειών αλλά και εξασφάλιση µελλοντικών εργατικών πόρων µε µεγαλύτερη αποδοτικότητα, όπως και αξιοποίηση των αποδοτικότερων καλλιεργητικών µεθόδων µέσω νέων τρόπων και δηµιουργία δικτύων αγροτικών προϊόντω
-Οι αναπτυσσόµενες χώρες της Αφρικής έχουν χαµηλό επίπεδο χρέους, µεγάλο µέγεθος φθηνού εργατικού δυναµικού µε µικρότερη αποδοτικότητα βεβαίως, σηµαντική προσέλκυση ξένων επενδύσεων και σηµαντική ανάπτυξη, γεγονός που τους δίνει τεράστιες δυνατότητες, αντιµετωπίζοντας στο επόµενο διάστηµα τις αδυναµίες τους (φτώχεια, διαφθορά κοινωνικές ανισοτήτες).
Όµως η Αφρική απέχει µακράν από το να αποτελεί «παράδεισο» αγροτικών επενδύσεων όπως αρέσκονται να την χαρακτηρίζουν οι λιγότερο µυηµένοι. Για να επιτύχει η ήπειρος να γίνει η γεωργική ατµοµηχανή ανάπτυξης την επόµενη 20ετία, οι επενδυτές ξέρουν πολύ καλά ότι πρέπει να ξεφύγουν από την αντίληψη των κινηµατογραφικών ταινιών, σε σχέση µε τις ευκαιρίες για την ήπειρο και γνωρίζουν ότι θα συναντήσουν τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά και κουλτούρα. Θα πρέπει να αναλάβουν ευθύνες µεγαλύτερου ρίσκου και να έχουν ένα τελείως διαφορετικό χρονοδιάγραµµα υλοποίησης, και -κυρίως- προσδοκία για return on investment σε σχέση µε τα µοντέλα γεωργικής ανάπτυξης π.χ. στην Ασία ή την Λ. Αµερική. Πρέπει να σχεδιάσουν 10ετή τουλάχιστο προγραµµατισµό για τις αποσβέσεις λαµβάνοντας σοβαρά υπόψη τα αυξηµένα ρίσκα που θα έχουν.
Η είσοδος µεγάλων funds σε επενδύσεις που έχουν σχέση µε την αγροτική γη σηµατοδοτεί κάτι παραπάνω απ’ αυτό που υπαγορεύουν οι διατροφικές ανάγκες στο µέλλον;∆εν είναι µυστικό ότι τα επενδυτικά κεφάλαια διαθέτουν τους πόρους και διαβλέπουν τις υπεραξίες. Αυτές οι οµάδες ξέρετε, δεν λειτουργούν σε αποµόνωση και, έτσι, ανατροφοδοτείται η ζήτηση για γη. Στο παιχνίδι αυτό έχουν µπει ακόµη και κυβερνήσεις κρατών επιδιώκοντας να αποκτήσουν γεωργικές εκτάσεις σε άλλες χώρες, προκειµένου να εξασφαλίσουν τροφή και ενεργειακό εφοδιασµό. Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάµε και τις µεγάλες επιχειρήσεις που επιθυµούν να επεκτείνουν τη δραστηριότητά τους ή να καθετοποιηθούν, ενσωµατώνοντας την πρωτογενή παραγωγή. Οι επενδύσεις στη γεωργία είναι ελκυστικές στους ιδιώτες γιατί
-Εµπεριέχουν πολύ καλές προοπτικές εισοδήµατος, επειδή σε µακροπρόθεσµη βάση η ανισορροπία προσφοράς-ζήτησης για γεωργικά προϊόντα αναµένεται να οδηγήσει σε ενίσχυση τιµών.
-Η αξία της γεωργικής γης µπορεί να αυξηθεί ως αποτέλεσµα της σπανιότητας της και της ζήτησης για τρόφιµα.
-Η δυνατότητα που παρέχεται για διαφοροποίηση του επενδυτικού χαρτοφυλακίου και η «προστασία» που παρέχει έναντι του πληθωρισµού. Οι αποδόσεις από γεωργική γη ως επί το πλείστον είναι ασυσχέτιστες µε τον πληθωρισµό στις ανεπτυγµένες οικονοµίες και τυπικά υψηλότερες από αυτόν.Τα funds ενδιαφέρονται να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε τρόφιµα ή άλλα γεωργικά προϊόντα, στο νερό, στις εισροές για να εξασφαλίσουν αποδόσεις για την εναλλακτική αυτή κατηγορία επενδύσεων. Φέρουν όµως και µια ευθύνη: Τον σεβασµό στα οικονοµικά-κοινωνικά δικαιώµατα των τοπικών πληθυσµών και στη διατήρηση της περιβαλλοντικής αειφορίας, αλλιώς θα αποτύχουν. Η γεωργία µαζί µε την ενέργεια βρίσκεται στις πρώτες θέσεις των παγκόσµιων επενδύσεων. ∆εν θέλω λοιπόν να αποφύγω να πω ότι οι διατροφικές ανάγκες µελλοντικά µαζί µε την αναζήτηση κέρδους, θέλουµε δεν θέλουµε, είναι οι δύο όψεις του ιδίου νοµίσµατος.
Το λίπασµα παραµένει στην κατηγορία commodities ή µήπως τα «α λα καρτ» προϊόντα που παράγονται το µετατάσσουν σε specialties προϊόν;Όλο και περισσότεροι ασπάζονται την άποψη ότι η σύγχρονη θρέψη είναι η φυτοπροστασία του µέλλοντος. Αυτό ακριβώς δείχνει τη δύναµη που έχει και µπορεί να αυξήσει ακόµα περισσότερο στο άµεσο µέλλον. Είναι τυχαίο που εταιρείες φυτοφαρµάκων παγκοσµίως επενδύουν στον ευρύτερο χώρο της θρέψης και όχι το αντίθετο; Φυσικά το εύρος και η απαραίτητη συµβολή των λιπασµάτων είναι όπως και στις άλλες εισροές: Υπάρχουν τα commodities (προϊόντα χωρίς διαφοροποίηση) και τα specialties προϊόντα (µε εµφανή διαφοροποίηση). Στη δεύτερη περίπτωση όµως τα προϊόντα πηγαίνουν χέρι-χέρι µε τις specialties καλλιεργητικές εφαρµογές, specialties επιστήµονες και αγρότες που το «πάνε παραπέρα» και φυσικά specialties χρήσεις και χρήστες - γνώστες. Η αποστολή της Compo είναι ακριβώς αυτό. Να γίνουµε στην παγκόσµια γεωργία οι ηγέτες της απαραίτητης αυτής µεταστροφής και να λειτουργούµε ως «µετατροπείς» των commodities σε specialties, ώστε να είµαστε η εταιρεία που δίνει «τα κλειδιά της γνώσης στους συνεργάτες της» για ποιοτικότερες και µεγαλύτερες αποδόσεις
Γενικά πάντως κινούµαστε στη λογική λιγότερο και ακριβότερο λίπασµα, δηλαδή προσαρµοσµένο στις ακριβείς ανάγκες του φυτού και µε µικρότερη επιβάρυνση στο περιβάλλον. Τι σηµαίνει αυτό για τον ανταγωνισµό και τι οφείλει να ξέρει ο παραγωγός; Σίγουρα η τάση παγκόσµια είναι να κινούµαστε στις ακριβείς ανάγκες του φυτού για µεγιστοποίηση της παραγωγής και βελτίωση της ποιότητας, µε σεβασµό στο περιβάλλον και στον αγρότη, δίνοντάς του λύσεις που είναι ακριβές στη µονάδα συσκευασίας, αλλά πολύ πιο οικονοµικές ανά στρέµµα ή ανά µονάδα παραγόµενου προϊόντος. Έχει παρέλθει πια η εποχή που ο αγρότης - επιχειρηµατίας εστιαζόταν στο δείκτη «τιµή σκευάσµατος/µονάδας προϊόντος» και έχει µετατοπιστεί σε αυτόν της «τιµής ανά στρέµµα» µε εστιασµό στην «τιµή ανά απόδοση ποιοτικού προϊόντος. Η έρευνα πάντως των εξελιγµένων εταιρειών (και σίγουρα πάντως η δική µας έρευνα) προσανατολίζεται ακριβώς στην κατεύθυνση αυτή σε σχέση µε τις µελλοντικές προϊοντικές προσφορές τους και τη διαφοροποίηση που επιθυµούν. Ο κανόνας «περισσότερα µε λιγότερα» κερδίζει momentum διαρκώς σε αντίληψη και βαρύτητα αποφάσεων. Οι παίκτες στην διανοµή γεωργικών εφοδίων το γνωρίζουν καλά και προσαρµόζονται γιατί κατά βάθος έχουν νιώσει ότι αν δεν προσαρµοστούν σύντοµα δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης. Άλλωστε δεν είναι καθόλου παράδοξο για έναν κλάδο κάποιος να «ζει» στο break-even point (απλά να επιβιώνει) και κάποιος άλλος ανταγωνιστής του, να διαφοροποιείται παρέχοντας υπηρεσίες, να αναπτύσσεται σε γνώση και προϊόντα, να επενδύει και να κερδίζει µακροχρόνια. Στον ίδιο κανόνα εντάσσεται και ο παραγωγός και οφείλει να επιλέξει σε ποια από τις δύο καταστάσεις θέλει να βρίσκεται
Καταγράφεται µια φθίνουσα πορεία των άµεσων ενισχύσεων των αγροτών και µια αντίστοιχη µεταφορά πόρων στον Β’ Πυλώνα, δηλαδή στη χρηµατοδότηση διαρθρωτικών προγραµµάτων. Τι σηµαίνει αυτό για τις εξελίξεις σε ευρωπαϊκή και παγκόσµια γεωργία;Με απλά λόγια σηµαίνει ότι τα επιτυχηµένα µοντέλα γεωργίας θα προσαρµοστούν ώστε να συναντήσουν το νέο τοπίο που ήδη έχει διαγραφεί και τα µοντέλα που θα δυσκολευτούν να αφήσουν την παρελθοντολαγνεία θα συρρικνωθούν. Στην εποχή µας το γρήγορο ψάρι τρώει το αργό συνήθως, όχι το µεγαλύτερο το µικρότερο. Ξέρουµε, ότι στο µέλλον το ενδιαφέρον της Ε.Ε. θα στραφεί στην ανάπτυξη και απασχόληση µε γνώµονα την αειφορία. Βελτιώσεις θα υπάρξουν πιστεύω στην ενθάρρυνση και αποτελεσµατικότητα των οικολογικών µέτρων. Π.χ. Η Αµερική έχει εγκαταλείψει τις άµεσες ενισχύσεις, υπέρ του µοντέλου εξασφάλισης της αγροτικής παραγωγής, ενώ η παγκόσµια αγροτική ανταγωνιστικότητα επηρεάζεται από τις νοµισµατικές ισοτιµίες. Άρα θα επικρατήσουν η γνώση και η πληροφορία σε βάρος της καπατσοσύνης και η δράση στην κατάλληλη στιγµή σε βάρος της µη δράσης ή της αναβολής, της παρακώλυσης και της προσκόλλησης σε παλιά επιχειρησιακά µοντέλα. Το σίγουρο είναι ότι γεωργία και εισροές θα είναι από τις πιο ισχυρές παγκόσµιες βιοµηχανίες της επόµενης 10ετίας και το ενδιαφέρον τεράστιο, ενώ οι αγρότες θα αναγνωριστούν, επιτέλους, ως τοµέας που παρέχει σοβαρές υπηρεσίες
Η ένταση του ανταγωνισµού και η µείωση των περιθωρίων κέρδους στα προϊόντα αροτραίων καλλιεργειών, µεταφέρει δραστηριότητα σε νέα αγροτικά προϊόντα (π.χ. super foods), είναι κάτι που σας απασχολεί σαν όµιλο σε σχέση µε τις πωλήσεις;Έχετε δίκαιο, η έξυπνη στρατηγική είναι αυτή που πηγαίνει εκεί που θα πάει η µπάλα όχι εκεί που παίζεται τώρα. Αν και στον δικό µας οργανισµό τα τελευταία χρόνια είµαστε προσανατολισµένοι στη δηµιουργία και εξεύρεση νέων, καινοτόµων τεχνολογιών και συνεργειών µέσω αναπτυσσόµενων περιοχών, σίγουρα µας προβληµατίζει σοβαρά η αλλαγή του καλλιεργητικού χάρτη. Πιστεύω ότι η µείωση περιθωρίων κέρδους σε προϊόντα εκτατικών καλλιεργειών αντισταθµίζεται µε την προσπάθεια για εξεύρεση νέων τεχνολογιών και µεγάλης αύξησης αποδόσεων
Μα πιστεύετε άραγε ότι µπορούµε ποτέ να έχουµε τις µεγάλες εκτάσεις της Αφρικής, της Β. Ευρώπης, της Ρουµανίας, της Ασίας, ώστε να εκµεταλλευτούµε τις οικονοµίες κλίµακας; Οι αγρότες µέσης έκτασης τις Γερµανίας σε πολλές περιπτώσεις ισούνται µε τα καταστήµατα γεωργικών εφοδίων στην Ελλάδα στο µέγεθος ετήσιας κατανάλωσης.
Πιστεύετε άραγε ότι µπορούµε να συναγωνιστούµε το marketing και το distribution network της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Αµερικής και την επαγγελµατική σχέση που έχουν επιτύχει στα µεγάλα super markets όλα αυτά τα χρόνια µέσω της σταθερότητας και του όγκου των προµηθειών που παρέχουν; Νοµίζετε ότι µπορούµε να χαµηλώσουµε ποτέ το κόστος παραγωγής στα επίπεδα που υπάρχει σήµερα σε Λ. Αµερική, Ασία, Τουρκία, Α. Ευρώπη κτλ.; Εντάξει, αν το πιστεύουµε ας το προσπαθήσουµε αλλά χρειάζεται µια «εθνική µεταµόρφωση». Με απλά λόγια το σταµάτηµα της µετάθεσης ευθυνών από τον ένα κρίκο της ίδιας διαδικασίας στον άλλο γιατί µια αλυσίδα είναι τόσο ισχυρή όσο ο πιο αδύναµος κρίκος της. Νοµίζω ότι όσο θα πλησιάζουµε τόσο οι άλλοι θα φεύγουν πιο µπροστά. Πιστεύω στη θεωρία «πολύ µεγάλος – πολύ µικρός» στην αξιακή αλυσίδα. Προτείνω αντί να προσπαθούµε να ανταγωνιζόµαστε στην κατηγορία των µεσαίων µεριδίων της διατροφικής αλυσίδας που πιέζονται αφάνταστα από υψηλά ανελαστικά έξοδα, επενδύσεις που δεν έφεραν τα επιθυµητά , αργές αντιδράσεις σε αλλαγές αλλά και ισχυρό πόλεµο τιµών εφόσον υπάρχει κίνδυνος µείωσης µεριδίων αγοράς, να ονειρευτούµε να κυριαρχήσουµε στα «µικρά» µερίδια της παγκόσµιας διανοµής -που σήµερα δεν έχουµε- µε ένα όπλο που έχουµε όταν παράγουµε προϊόντα, µία πανίσχυρη αλλά ανεκµετάλλευτη δύναµη: την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων µας. Αυτό είναι το δυνατό σηµείο µας, το ξεκάθαρο σηµείο διαφοροποίησής µας, εδώ πρέπει να γίνει το εθνικό-αγροτικό re-branding ώστε να γίνουµε ο απόλυτος ευρωπαϊκός προορισµός κορυφαίας ποιότητας γεωργίας
Τι µπορεί να σηµαίνει αυτό για την Ελληνική γεωργία; Για παράδειγµα, στις άλλες χώρες η εµπλοκή των καταστηµάτων γεωργικών εφοδίων στην καθετοποίηση των υπηρεσιών τους µε συµµετοχή στον διατροφικό κύκλο είναι σπάνια και αυτό συνήθως γίνεται από άλλους επιχειρηµατίες και εταιρείες, αλλά στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί εξωστρεφείς επιστήµονες που ασχολούνται µε τις γεωργικές εισροές που έχουν εµπλακεί ενεργά στην καθετοποίηση αυτή π.χ. µε εµπορία προϊόντων ακόµα και στον τελικό καταναλωτή, ή και µε συσκευασία προιόντων, ή µε δηµιουργία δικών τους αγροτικών brands. Ξέρετε τι µεγάλο πλεονέκτηµα και δύναµη είναι αυτό δηλαδή να εµπλέκονται οι καθ’ ύλη αρµόδιοι; Η παθογένεια του να υπερτιµούµε τις δυνάµεις µας σε πράγµατα που δεν κατέχουµε και να υποτιµούµε τις δυνάµεις µας σε πράγµατα που έχουµε την πολυτέλεια να τα έχουµε απλόχερα είναι το σηµείο που θα πρέπει να εστιάσουµε. Η σωστή δράση είναι εκείνη που πάει από το όλον στο µέρος, στο εδώ και τώρα, πρέπει να ονειρεύεται το παντού και το πάντα, αλλά ένα επιτυχηµένο σχέδιο, εκτός από το µεσο µακροπρόθεσµο όραµα, πρέπει να περιέχει και το που θα βρισκόµαστε το πολύ µετά από ένα χρόνο. Αυτό είναι το όραµα µου
Βλέπουµε χρόνο µε το χρόνο παραδοσιακές δυνάµεις του κλάδου των αγροτικών εφοδίων να περνούν σε χέρια επενδυτικών funds είτε µε µακροπρόθεσµο ή µε βραχυπρόθεσµο επενδυτικό ορίζοντα. Πώς επηρεάζει αυτό την ανάπτυξη του χώρου; Ο Οργανισµός της Compo είναι ακριβώς ένα τέτοιο παράδειγµα. Πρόσφατα πέρασε στα χέρια ενός µεγάλου, παγκόσµιου εναλλακτικού επενδυτικού fund µε ασιατικά και κυρίως κινεζικά κεφάλαια ενδιαφέροντος. Θεωρώ ότι η κύρια επιρροή στους επενδυτές συνίσταται στην ταχύτητα της ανάπτυξης, ενώ γνωρίζουν (ή οφείλουν να γνωρίζουν καλά) από την αρχή πλέον, ότι ο αγροτικός κλάδος δεν είναι επενδυτικός χώρος για εύκολα και γρήγορα κέρδη. Παράλληλα δίνουν πολύ µεγαλύτερες ταχύτητες από τις συνηθισµένες, βάζουν «καύσιµα» σε σχέδια ανάπτυξης στο χώρο και δεν φοβούνται να δοκιµάζουν. Άλλωστε, η γεωργία αποτελεί χώρο σαρωτικής επενδυτικής ώθησης και η φύση είτε των funds, είτε των στρατηγικών επενδυτών δεν επηρεάζουν τις τιµές των αγροτικών προϊόντων αλλά αυτές θα επηρεαστούν από το παγκόσµιο status της πληθυσµιακής αύξησης. Η ορθολογική ανάπτυξη έρχεται οµαλά όταν συνδυαστικά υπάρχει ένα fund µε στρατηγική για την γεωργία
Αισθάνεστε περισσότερο άνθρωπος των λιπασµάτων ή αντιµετωπίζετε τη δουλειά σας ως manager που απλά υπηρετεί τα λιπάσµατα; Ξεκίνησα πριν 25 χρόνια στο χώρο του πολλαπλασιαστικού υλικού στην πρώτη εταιρεία που εργάστηκα. Πολλά χρόνια µετά ήµουν στον τοµέα της φυτοπροστασίας. Τα τελευταία χρόνια είµαι στον χώρο της θρέψης. Θέλω και προσπαθώ να είµαι γεφυροποιός αξιών στη διατροφική αλυσίδα, να συνεχίσω να µεταφέρω εµπειρίες και γνώσεις, να υλοποιώ ιδέες και να εργάζοµαι για τη βελτιστοποίηση των γεωργικών εισροών, να συνεχίσω να µπορώ να αλλάζω εκβάσεις. Αισθάνοµαι και δρω ως entrepreneur (επιχειρηµατίας µε µισθό). Το να ξεβολεύοµαι µε κινητοποιεί, µου αρέσει να συνθέτω αντιθέσεις, να σχεδιάζω και να υλοποιώ πέρα και πάνω από αυτά που οι άλλοι νοµίζουν αρχικά ότι θα γίνουν. Μου αρέσει να επικεντρώνοµαι στις λύσεις, όχι στα προβλήµατα. Γενικά, πιστεύω στις αξίες ανεξαρτήτως αποτελεσµάτων, ενώ οι δυσκολίες µε κινητοποιούν.
Αν και ζείτε στο εξωτερικό έχετε στενή επαφή µε την ελληνική αγορά, γνωρίζετε εις βάθος «πρόσωπα και πράγµατα» (άλλωστε παραµένετε Πρόεδρος και ∆ιευθύνων Σύµβουλος στην Compo Hellas). Έτσι µια ερώτηση για την Compo Hellas και το όραµα της στην Ελλάδα;Παρατηρώ ότι τα τελευταία χρόνια πολλοί προβάλλουν έντονα δράσεις, διαφηµίζουν ενέργειες και ασπάζονται στρατηγικές που εφαρµόσαµε εµείς πρώτοι και που δεν ήταν καν στην φιλοσοφία τους για πολλά χρόνια. Η Compo Hellas -η οποία παρεµπιπτόντως αποτελεί µε µεγάλη επιτυχία την επιχειρησιακή πλατφόρµα για τις Βαλκανικές χώρες και την Κύπρο: Είναι η πρώτη πολυεθνική θρέψης που έφτιαξε εργοστάσιο συσκευασίας προϊόντων της στην Ελλάδα, που έφερε διαφορετικές και σηµαντικές τεχνολογίες διαφοροποίησης στους πελάτες της
Είναι η πρώτη εταιρεία που «πρόσφερε οµπρέλα όταν έβρεχε» και στήριξε χωρίς µεµψιµοιρίες και πισωγυρίσµατα από την αρχή της κρίσης µε πιστώσεις τους συνεργάτες της και µάλιστα στον τοµέα που ξέρετε ότι τα περιθώρια κερδοφορίας είναι σηµαντικά µικρότερα από άλλους τοµείς. Είµαστε η πρώτη εταιρεία που ετοιµάζουµε να εφαρµόσουµε προγράµµατα επιβράβευσης loyalties 3 χρόνων σε επιλεγµένους πελάτες.
Πρώτοι εµείς πήραµε πολλές και σηµαντικές πρωτοβουλίες διαφοροποίησης και υπεραξίας, απλώς θα αναφέρω το τελευταίο: πείτε µου, ποιά άλλη εταιρεία (ιδιαίτερα στον χώρο της θρέψης) οργανώνει εκδηλώσεις µε κορυφαίους οµιλητές και influencers για να ενηµερώσει και να προβάλλει τις start – up εταιρείες, την επιχειρηµατικότητα στην Ελληνική ύπαιθρο, για να προβάλλει και να στηρίξει τα success stories του αγροτικού χώρου και όχι µόνον των συνεργατών της, να προβάλλει το concept e- αγρότης, και γενικά να εµφυσήσει θετική ενέργεια µε παραδείγµατα καινοτοµίας και εξωστρέφειας προς όλους τους συνεργάτες της;
Επόµενος στόχος λοιπόν είναι να µεταφέρουµε το στίγµα όχι απλά της πολυεθνικής αλλά της εταιρείας διαφορετικής κουλτούρας και γνώσης στους συνεργάτες µας. Να τους εµφυσήσουµε το δικό µας οικοσύστηµα δουλειάς, να επηρεάσουµε η δυνατόν την διατροφική αλυσίδα µε την προώθηση και αναγνώριση της υπεροχής των µοναδικών τεχνολογιών µας ώστε να βοηθήσουµε τα ‘παραδοσιακά’ κανάλια διανοµής στην προώθηση των προιόντων µας, όχι απλώς να πουλάµε
Ακόµα, για να σας δώσω και την είδηση, είµαστε στο τελευταίο στάδιο διαπραγµατεύσεων για υλοποίηση σηµαντικών επενδύσεων στην Ελλάδα που θα αναβαθµίσουν τις υπηρεσίες µας και την ποιότητα των σχέσεων µας µε τους πελάτες, κάτι που για εµάς είναι η κύρια προτεραιότητα
