Η επένδυση μετράει πιο πολύ από το πριμ πρώτης εγκατάστασης

∆ικαιωµένοι ως ένα βαθµό από την επιλογή τους να ενταχθούν στο Μέτρο 6.1 πρώτης εγκατάτασης το 2016 και µε διάθεση να παραµείνουν στο επάγγελµα και µετά το πέρας των 4ετών δεσµεύσεων, εµφανίζονται οι νέοι αγρότες, οι οποίοι όµως στην πλειοψηφία τους ωστόσο έχουν συνδέσει άρρηκτα το µέλλον τους στον τοµέα µε τον επενδυτικό τους φάκελο στα Σχέδια Βελτίωσης. Άλλωστε, είναι ενδεικτικό ότι µόλις ένας στους πέντε διαθέτει τρακτέρ και ακόµα λιγότεροι έναν βασικό υλικοτεχνικό εξοπλισµό, µε το πριµ πρώτης εγκατάστασης να θεωρείται πολύ χαµηλό για να αποτελέσει βασικό κίνητρο επιλογής του αγροτικού επαγγέλµατος. Μάλιστα, η κύρια µεταβλητή που καθορίζει την επιλογή ενός νέου αγρότη να παραµείνει ή όχι στο επάγγελµά έχει να κάνει µε την απόφαση του να δραστηριοποιηθεί στον κλάδο έστω και χωρίς την ένταξή του στο υποµέτρο 6.1.

Τα παραπάνω συµπεράσµατα, βασίζονται στην µεταπτυχιακή έρευνα της Γεωργίας Κολοβού από το Πανεπιστήµιο Πατρών µε τίτλο «∆ιερεύνηση της ικανοποίησης των νέων αγροτών από τη συµµετοχή τους στο Μέτρο 6.1 Εγκατάσταση Νέων Γεωργών της τρέχουσας ΚΑΠ», στα πλαίσια της οποίας διεξήχθησαν εις βάθος συνεντεύξεις µεταξύ Απριλίου και Ιουνίου του 2019 που στόχευαν στη συλλογή ποιοτικών πρωτογενών δεδοµένων. Στις συνεντεύξεις συµµετείχαν συνολικά ογδόντα δυο δικαιούχοι - νέοι αγρότες η πλειοψηφία των οποίων δραστηριοποιείται στη φυτική παραγωγή.

Επενδυτικό σχέδιο 40-60.000 ευρώ

Μεγάλο ζήτηµα για τους νεαρούς παραγωγούς σύµφωνα µε τα ευρύµατα, συνεχίζει  να είναι το ύψος της ενίσχυσης το οποίο θεωρείται µικρό σε σχέση µε τις ανάγκες που έχει µία εκµετάλλευση και, όπως διαφαίνεται, αν δεν υπήρχε η προκήρυξη των Σχεδίων Βελτίωσης που παρέχει και υψηλότερο ποσοστό ενίσχυσης για τους ενταγµένους στο Μέτρο, µάλλον δεν θα συνέχιζαν την πορεία τους. Η πλειοψηφία αυτών (68%) έχει κάνει φάκελο ενίσχυσης ύψους µεταξύ 40-60.000 ευρώ, έχοντας παράλληλα οικογενειακό εισόδηµα από 10.000 έως 15.000 ευρώ. Ως εκ τούτου, χωρίς το συνδυασµό των δύο αυτών προγραµµάτων δύσκολα θα υπήρχε η δυνατότητα κάποιας σοβαρής επένδυσης. Σηµειώνεται εδώ πως το οικογενειακό εισόδηµα των ερωτηθέντων είναι µέχρι 10.000 ευρώ (35% του δείγµατος), οπότε δύσκολα θα µπορούσε να χρηµατοδοτήσουν µία επένδυση µόνοι τους. Ενδεικτικό είναι ότι µόλις ένας µε δύο στους δέκα κατάφερε να εξασφαλίσει δανεισµό από τραπεζικά ιδρύµατα για να χρηµατοδοτήσει τις επενδύσεις του.

Καµία διάθεση προς το παρόν για επένδυση στις νέες τεχνολογίες

Αναφορικά µε τη φύση της επένδυσης αυτή αφορά κυρίως τρακτέρ και παρελκόµενα, ένα σηµαντικό ποσοστό νέες φυτεύσεις (23,2%) ενώ σχεδόν κανένας δεν επέλεξε να επενδύσει στον λεγόµενο «καινοτόµο εξοπλισµό» που περιλαµβάνει εφαρµογές γεωργίας ακριβείας κ.λπ. Στα ερευνητικά συµπεράσµατα πρέπει να επισηµανθεί ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δεν θέλει να εφαρµόσει καινοτόµες πρακτικές αλλά επιθυµεί στο µέλλον να ενηµερωθεί σχετικά µε την γεωργία ακριβείας και να επενδύσει σε νέες πρακτικές. Το 14,6% επίσης θεώρησε ότι υπήρχε υπερβολική γραφειοκρατία, ενώ είναι ενδεικτικό ότι υπάρχει ακόµα και ένα ποσοστό που παρά του ότι είναι ενταγµένο στο πρόγραµµα, δεν είναι πλήρως ενηµερωµένο για τις απαιτήσεις και τις δεσµεύσεις που απορρέουν από το υποµέτρο.

Η 4ετείς δεσµεύσεις βόλεψαν πολλούς

Επιπλέον, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια ιδιαίτερη διαφοροποίηση ως προς τα κανάλια διανοµής, µε το 68% περίπου να το διαθέτει στους χονδρεµπόρους, οι υπόλοιποι στις λαϊκές ενώ ένα αµελητέο ποσοστό προωθεί τυποποιηµένο προϊόν. Σε γενικές γραµµές πάντως εκφράζεται µία θετική άποψη για το Μέτρο 6.1, και σε αυτό φαίνεται πως βοηθά και το γεγονός ότι οι δεσµεύσεις είναι 4ετείς αντί για 10ετείς σε σχέση µε τις περασµένες προκηρύξεις, µε ό,τι και να σηµαίνει αυτό για τον επαγγελµατισµό και το µέλλον των εκµεταλλεύσεων που δηµιουργήθηκαν.

Το γεγονός τώρα ότι οι δεσµεύσεις διαρκούν µία 4ετία αντί για δεκαετία, καθιστά πιο εύκολο επίσης να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους οι δικαιούχοι, όπως τουλάχιστον παραδέχονται οι µισοί εξ αυτών, ενώ ένα ποσοστό 26,8% θεωρεί πως θα δυσκολευτεί, αλλά σε µικρό βαθµό. Όσον αφορά τις επιδράσεις των µακροχρόνιων στόχων στους νέους αγρότες, η πλειοψηφία του εξεταζόµενου δείγµατος θεωρεί ότι βοήθησε τους νέους αγρότες να γίνουν περισσότερο υπεύθυνοι, ενώ ένας στους τρεις θεωρεί ότι µε αυτό το πρόγραµµα εγκλωβίζονται οι νέοι στην γεωργία. Τέλος, ένα µικρό ποσοστό θεωρεί ότι αποτελεί διέξοδο από την ανεργία για 4 έτη. Όπως είναι γνωστό οι δεσµεύσεις έχουν να κάνουν µε το επιχειρηµατικό σχέδιο και είναι ενδεικτικό πως το 45% των ερωτηθέντων δεν θα προχωρούσε ποτέ σε business plan αν δεν το απαιτούσε το πρόγραµµα.

Αναγκαστική διέξοδος η γεωργία για πολλές περιπτώσεις στην ύπαιθρο

Πολλοί από τους ενταχθέντες στο πρόγραµµα δήλωσαν ότι µπήκαν στο Μέτρο, καθώς δεν έβλεπαν άλλη επαγγελµατική διέξοδο στην επαρχία, ενώ επίσης σηµαντικό ποσοστό ήταν περιπτώσεις διαδοχής. Λίγοι όµως βρήκαν το πριµ ελκυστικό και εντάχθηκαν, γεγονός που αποτελεί ένα µικρό δείγµα για την αντιµετώπιση που θα πρέπει να έχει το πρόγραµµα στην ερχόµενη ΚΑΠ που δίνεται η δυνατότητα στα κράτη-µέλη να µοιράσουν ενισχύσεις που φτάνουν τα 100.000 ευρώ ανά δικαιούχο. Με αυτόν τον τρόπο και µε παραπάνω δικλείδες ίσως οι εντάξεις είναι πιο συνειδητές. Φυσικά, υπήρχε και ένα ποσοστό που δεν έχει µάθει να ζει αλλιώς και αγαπά τον τόπο του, οπότε ψάχνει εκεί διέξοδο.

Ένα ακόµα σηµαντικό συµπέρασµα που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι το 51,2% των ερωτηθέντων θα επέλεγε να γίνει αγρότης ανεξάρτητα της εφαρµογής του µέτρου 6.1 παρά το γεγονός ότι οι δυσκολίες εύρεσης χρηµατοδότησης και η αβεβαιότητα του εισοδήµατος αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες.

Σχετικά µε την γεωργική επιµόρφωση, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δεν έχουν δεχθεί κάποιας µορφής γεωργική εκπαίδευση ούτε έχει παρακολουθήσει σεµινάρια/ηµερίδες επιµόρφωσης. Η εµπειρία και η χρήση του διαδικτύου αποτελούν βασικές πηγές ενηµέρωσης των αγροτών ενώ η έλλειψη χρόνου αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα εκπαίδευσης. Θετική άποψη εκφράζουν οι ερωτηθέντες σχετικά µε το όφελος µιας µελλοντικής γεωργικής εκπαίδευσης τόσο από πανεπιστηµιακά ιδρύµατα όσο και από ιδιώτες γεωπόνους καθώς και την απόκτηση γνώσεων σε θέµατα διοίκησης επιχειρήσεων και marketing.

Η πλειοψηφία του εξεταζόµενου δείγµατος θεωρεί ότι οι νέοι δεν επιλέγουν την ενασχόληση µε τον πρωτογενή τοµέα λόγω της αβεβαιότητας του εισοδήµατος. Επίσης θεωρεί ότι θα αντιµετωπίσει πρόβληµα κοινωνικής προσαρµογής στην ύπαιθρο. Όσον αφορά τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν, το µεγαλύτερο ποσοστό αυτών θεωρεί ότι υπάρχει πρόβληµα στην αγορά/ενοικίαση της γης και πως η έλλειψη εύκολης πίστωσης δηµιουργεί προβλήµατα στην άσκηση του επαγγέλµατος από νέους. Το 18,3% των ερωτηθέντων θεωρεί πρόβληµα την δυσκολία πρόσβασης σε αγορές ενώ, τέλος, το 9,8% αντιµετωπίζει προβλήµατα τεχνογνωσίας και το 4,9% δέχεται παρεµβάσεις από το οικογενειακό του περιβάλλον.

∆ύσκολη η κατάσταση για νεοεισερχόµενους

Συµπερασµατικά και σύµφωνα µε άλλες διεθνείς µελέτες, αν και υπάρχουν τα οικονοµικά κίνητρα για την ενθάρρυνση της συµµετοχής στις πολιτικές των νεοεισερχοµένων, αυτά θεωρούνται ανεπαρκή. Το πριµ εγκατάστασης που χορηγείται στους νέους γεωργούς είναι σε πολλές περιπτώσεις αναποτελεσµατικό εξαιτίας των υψηλών δαπανών εκκίνησης και της χαµηλής κερδοφορίας. Σύµφωνα µε έρευνα που διεξήχθη στην Ιταλία το µέγεθος της ενίσχυσης αποτελεί αναποτελεσµατικό κίνητρο για την προσέλκυση στον αγροτικό τοµέα και είναι επίσης ανεπαρκές για τη χρηµατοδότηση της αύξησης της ανταγωνιστικότητας. Σε γενικές γραµµές, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους νεοεισερχόµενους στη γεωργία να αποκτήσουν εκµεταλλεύσεις που θα ήταν οικονοµικά βιώσιµες µε πλήρη απασχόληση και ικανοποιητικό εισόδηµα.

Οι νέοι αγρότες αντιµετωπίζουν διάφορα προβλήµατα στις γεωργικές δραστηριότητες και την αγροτική ζωή. Ένα από τα σοβαρότερα µειονεκτήµατα είναι η πρόσβαση στη γη που σχετίζεται µε τη βιωσιµότητα της εκµετάλλευσης και της γεωργικής επιχειρηµατικότητας. Επίσης, σοβαρό εµπόδιο που αντιµετωπίζουν οι νέοι αγρότες είναι και η πρόσβαση σε πιστώσεις.