Σχέδιο κάθε χωριό και συσκευαστήριο, κάθε αγρότης και μονάδα

Όταν ο πρωτόγονος άνθρωπος άφησε πίσω του την άγρια ζωή του κυνηγού τροφοσυλλέκτη, βάζοντας τα θεµέλια του πολιτισµού όπως τον γνωρίζουµε σήµερα, επέβαλε ουσιαστικά την πρώτη επανάσταση της ιστορίας, εκείνη απέναντι στη φύση. Αδιαµφισβήτητα η Πρώτη Αγροτική ή Νεολιθική Επανάσταση υπήρξε απόρροια -όπως κάθε επανάσταση- µιας ανάγκης, την οποία οι ερευνητές αποδίδουν σε µια «αθώα» κλιµατική αλλαγή από το «λιώσιµο» της εποχής των παγετώνων. Τότε ο άνθρωπος καλλιέργησε τη γη και εξηµέρωσε ζώα, δηµιουργώντας µια κοινωνία µε διογκωµένο πρωτογενή τοµέα.

Αφήνοντας στην άκρη πολιτικά φορτισµένες έννοιες, όπως είναι η σύγχρονη κλιµατική αλλαγή και µαζί τις αντίστοιχες κοινωνικοπολιτικές δράσεις που προϋποθέτουν, φαίνεται πως το οικονοµικό εποικοδόµηµα της αγοράς σήµερα, διαµορφώνει έστω και σε ψυχολογικό ή µαρκετίστικο επίπεδο µια νέα ανάγκη: Τη βιωσιµότητα των αγροτικών εκµεταλλεύσεων µε όρους περιβαλλοντικούς, αλλά και στεγνά οικονοµικούς παράλληλα.

∆ύο είναι οι προσεγγίσεις που αναπτύσσουν αυτήν την περίοδο ισχυρές οικονοµίες µε µεγάλο εκτόπισµα στο παγκόσµιο πολιτικό προσκήνιο και το διεθνές εµπόριο. Η µεν Ευρώπη ακολουθεί ένα συντηρητικό και «ροµαντικό»-µε την έννοια της προκατάληψης απέναντι στην επιστηµονική πρόοδο- µονοπάτι. Φαίνεται πως οι Βρυξέλλες αναζητούν στη στρατηγική «Από το Αγρόκτηµα στο Πιάτο» την προστιθέµενη αξία µιας γεωργίας που προορίζεται για τα τραπέζια υψηλών εισοδηµάτων. Οι δε Ηνωµένες Πολιτείες επιµένουν στο δρόµο της υψηλής παραγωγικότητας ποντάροντας σε νέες καλλιεργητικές πρακτικές και βελτιωµένα προϊόντα, µέσω εργαλείων όπως είναι το gene editing και άλλων που της έδωσαν προβάδισµα στα χρόνια της εκβιοµηχανοποίησης της αγροτικής παραγωγής.

Οι περιπτώσεις αυτές µοιράζονται έναν κοινό παρονοµαστή, τις επενδύσεις που καλούνται να κάνουν οι επιχειρηµατίες αγρότες, σε εξοπλισµό, υπηρεσίες και εκπαίδευση για να καταφέρουν να ανταποκριθούν σε αυτή τη νέα ανάγκη. Καθώς αυτή η ανάγκη θα γίνεται µε τη σειρά της ιστορία, ο αγροτικός κόσµος βρίσκεται ενώπιον µιας ευκαιρίας να επεκταθεί στην αλυσίδα αξίας και διανοµής του πλούτου που παράγει, πλησιάζοντας πιο πολύ τον τελικό καταναλωτή.

Τουλάχιστον αυτό αντιλαµβάνεται η Αµερικανίδα αγρότισσα Ντόνα Κίλπατρικ σε άρθρο της στους Financial Times, η οποία κάνει λόγο για µια νέα Αγροτική Επανάσταση.  

Σύνθετος εξοπλισμός και υποδομή μεταποίησης

Το νέο μοντέλο παραγωγής μεταμορφώνει τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε μικρές βιομηχανίες τροφίμων, ενισχύοντας τη θέση του παραγωγού στην αλυσίδα αξίας.
Οι αγρότες καλούνται πλέον να επενδύουν σε ακριβό εξοπλισµό και να συνειδητοποιήσουν τον τρόπο µε τον οποίο θα επεξεργάζονται, θα τυποποιούν και θα επιβληθούν στην αλυσίδα διανοµής των προϊόντων τους. Αν τώρα τα µεγέθη των εκµεταλλεύσεων δεν επιτρέπουν µεµονωµένα την επίτευξη µέρους ή του συνόλου των νέων στόχων, τότε ο συνεργατισµός και το συνεταιρίζεσθαι αποτελεί µονόδροµος.

Γράφοντας στους Financial Times, η αγρότισσα Ντόνα Κιλπάτρικ, που είναι επικεφαλής του ράντσου Χάιφερ στο Αρκάνσας των ΗΠΑ, περιγράφει το παραπάνω πλαίσιο ως την επόµενη ηµέρα της αγροτικής παραγωγής. «Είναι πλέον προφανές ότι βρισκόµαστε στο κατώφλι µιας παγκόσµιας αγροτικής επανάστασης εµπνευσµένη από την λαϊκή σοφία και τεχνογνωσία των προπαππούδων  µας, αλλά ενισχυµένη από τα σύγχρονα τεχνολογικά συστήµατα και την προηγµένη τεχνολογία που έχουµε πλέον στα χέρια µας» υποστηρίζει η επικεφαλής µιας εκµετάλλευσης 4.856 στρεµµάτων που παράγει σχεδόν τα πάντα ενώ λειτουργεί παράλληλα ως εκπαιδευτικό κέντρο νεοεισερχόµενων αγροτών και κτηνοτρόφων στις ΗΠΑ.

«Φαίνεται πως στις µέρες µας οι περισσότερες πολιτικές ξεκινούν από το χωράφι. Την ίδια στιγµή η πανδηµία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να συνειδητοποιήσουν οι αγρότες λίγο καλύτερα την συµβολή τους στις εθνικές οικονοµίες αλλά και να ανασκευάσουν οι καταναλωτές τις επιφανειακές εντυπώσεις που είχαν για τους αγρότες, όσο αυτοί ήταν από τους λίγους επαγγελµατίες που συνέχισαν αδιάλειπτα να τροφοδοτούν µε την παραγωγική τους δραστηριότητα τον εγκλεισµένο κατά τ’ άλλα κοινωνικοοικονοµικό ιστό» ξεκαθαρίζει η Ντόνα Κιλπάτρικ για να καταλήξει στο συµπέρασµα πως όλα αυτά επιταχύνουν τη διαδικασία µετάλλαξης των όρων, των προϋποθέσεων και των στόχων της πρωτογενούς παραγωγής. 

Αναγεννητική προσέγγιση σηµαίνει αποµάκρυνση από το βιοµηχανικό µοντέλο

Μια αναγεννητική προσέγγιση της αγροτικής παραγωγής για την ίδια συνεπάγεται µια αποµάκρυνση από το βιοµηχανικό µοντέλο που ξεκίνησε να κορυφώνεται στα µισά του προηγούµενου αιώνα µε τρόπο όµως που να επιτρέπει στους αγρότες να αντέχουν κρίσεις και να αναπτύσσουν οικονοµικά βιώσιµα αγροτικά οικοσυστήµατα.

 «Οι αγρότες πρέπει να επενδύσουν σε ακριβό εξοπλισµό και να µάθουν πώς να επεξεργάζονται, να συσκευάζουν, να διανέµουν και να πωλούν τα προϊόντα τους. Ένα µικρό αγρόκτηµα δεν µπορεί να τα κάνει όλα, γι’ αυτό τα µοντέλα συνεργασίας είναι απαραίτητα για την επιτυχία. Αυτά άλλωστε επιτρέπουν στους αγρότες να επικεντρωθούν σε ό, τι κάνουν καλύτερα, ενώ επωφελούνται από την κοινοκτηµοσύνη της γνώσης και των υπηρεσιών» λέει.

«Ένα παράδειγµα είναι ο συνεταιρισµός Grass Roots Farmers,  µια µικρή εταιρεία κρέατος που αποτελείται από τοπικές εκµεταλλεύσεις για την παραγωγή κρέατος υψηλής ποιότητας από εκτατικό µοντέλο κτηνοτροφίας. Στη συνέχεια, η Grass Roots πωλεί το κρέας διαδικτυακά, απευθείας και µε διαφάνεια στους καταναλωτές, παρέχοντας µια συνεπή αγορά για όλους τους συνεργάτες της. Οι απευθείας πωλήσεις προς τους καταναλωτές αυξήθηκαν κατά 400% κατά τη διάρκεια της πανδηµίας» σηµειώνει.

Αγροτική παραγωγή για τις μάζες ή για την ελίτ;

Οι διαφορετικές αντιλήψεις αλλά και το χάσμα ως προς τις δυνατότητες και τον χαρακτήρα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων στις δύο όχθες του Ατλαντικού, έχουν δώσει σχήμα σε δύο προσεγ- γίσεις για την πρωτογενή παραγωγή του μέλλοντος, αντίθετες σχετικά μεταξύ τους. Η Ευρώπη θα χρηματοδοτήσει τη διαφαινόμενη στροφή προς την πράσινη ανάπτυξη με τους στόχους για το 2030 να χρηματοδοτούνται από το στιγματισμέ- νο εκ της πανδημίας επερχόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο. Αναπτύσσοντας την πολιτική Από το Αγρόκτημα στο Πιάτο, θέλει ως το 2030 να έχει πετύχει μεταξύ άλλων μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά 20% και προϊόντων φυτοπροστασίας και αντιβιοτικών κατά 50%, αλλά και μετατροπή του 25% των συνολικών καλλιεργούμενων εκτάσεων της ΕΕ σε βιολογικές καλλιέργειες, από 8% που είναι σήμερα. Με τα έως τώρα δεδομένα, η υλοποίηση των πολιτικών αυτών με την τρέχουσα μορφή τους, συνεπάγεται μια απότομη πτώση και μείωση της ευρωπαϊκής αγροτικής παραγωγής έως και 15%, σύμφωνα με εκτιμήσεις της δεξαμενής σκέψης Farm Europe. Θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς, πως ενώ στην Ευρώπη προγραμματίζουν το μέλλον με γνώμονα ή με βιτρίνα μια μάλλον ρομαντική αντίληψη της παραγωγικής υπαίθρου, στις ΗΠΑ προχωρούν με μεγαλύτερη δόση ρεαλισμού και με εμπιστοσύνη στις νέες τεχνολογικές προόδους. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ (USDA) παρουσίασε μια συνεκτική ατζέντα, που βρέθηκε όμως στη σκιά των εξελίξεων της πανδημίας τον Φεβρουάριο, στην οποία με μο- χλό την καινοτομία, προβλέπεται πως η αμερικανική γεωργία θα καταφέρει να επιτύχει το στόχο της αύξησης της παραγωγής κατά 40%, μειώνοντας παράλληλα το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της στο μισό έως το 2050. Βασικό συστατικό της «Ag Innovation Agenda» είναι η ανάπτυξη μιας αμερικανικής στρατηγικής για την καινοτομία που ευθυγραμμίζει και συγχρονίζει την έρευνα του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Η δεύτερη συνιστώσα είναι η ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών και πρακτικών στα προγράμματα του USDA. Η τρίτη συνιστώσα είναι η διενέργεια αναθεώρησης των δεδομένων παραγωγικότητας.

Κάποια από τα σημεία αναφοράς περιέχουν:

Προσπάθειες για περιορισμό της σπατάλης τροφίμων

Ενίσχυση της δέσμευσης άνθρακα μέσω της υγείας του εδάφους και της δασοκομίας

Αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας του γεωργικού τομέα για την οικονομία κ Αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών και πρακτικών για την επίτευξη καθαρής μείωσης του τρέχοντος  αποτυπώματος  άνθρακα του γεωργικού τομέα έως το 2050 χωρίς ρυθμιστική υπέρβαση Μείωση της απώλειας θρεπτικών ουσιών κατά 30% σε εθνικό επίπεδο έως το 2050 από το έδαφος με τη χρήση καινοτόμων προϊόντων θρέψης Αύξηση της παραγωγής πρώτων υλών για βιοκαύσιμα, για να επιτευχθούν ρυθμοί ανάμειξης με συμβατικά καύσιμα που θα καλύψουν το 15% των καυσίμων μεταφοράς ως το 2030 και το 30% των καυσίμων μεταφοράς έως το 2050.

«Γνωρίζουμε ότι έχουμε μια πρόκληση, να α- νταποκριθούμε στις μελλοντικές απαιτήσεις σε τρόφιμα, ίνες, καύσιμα και ζωοτροφές με πεπερασμένους πόρους. Η Ατζέντα Καινοτομίας της Γεωργίας του USDA είναι η ευκαιρία μας να καθορίσουμε τον ρόλο της αμερικανικής γεωργίας για να ταΐσουμε όλους», δήλωσε ο υπουργός Perdue.