Μην πετάτε το μωρό μαζί με τα απόνερα

Μιά αλληλουχία συνεταιριστικών νόμων που άφησε πίσω της κουφάρια χρεωκοπημένων συνεταιρισμών στα χέρια της «κακιάς τράπεζας» και του εκαθαριστή, ή απλώς ως ενοικιαζόμενα ή υπό την διαχείρηση των πιστωτών.

 Είναι ευγενής και γεναία η πρόθεση του νομοθέτη να ξεκαθαρίσει το τοπίο των χρεοκοπημένων συνεταιρισμών του παρελθόντος. Εισάγοντας όμως συλλήβδην ιδιώτες-επενδυτές ως μέλη με ψήφο στους συνεταιρισμούς, κινδυνεύει να «αλλοτριώσει τον αγροτικό συνεταιρισμό ως θεσμό της αγροτικής οικονομίας» όπως δηλώνει στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου. Πετώντας τα «απόνερα» του παρελθόντος, ο νομοθέτης πετάει και τη σκάφη μαζί με το «μωρό». Το «μωρό» επί του προκειμένου είναι ο αγροτικός συνεταιρισμός. Ένας θεσμός-κλειδί, όχι μόνο για την αγροτική ανάπτυξη, αλλά και για την ίδια την λειτουργία της αγοράς και του ανταγωνισμού.

 Το θέμα δεν είναι ιδεολογικό. Αφορά στον ανταγωνισμό και στην οικονομία της αγοράς, που όπως γνωρίζουμε από την οικονομική θεωρία και έρευνα, μπορούν να λειτουργήσουν μόνο μέσα από ένα θεσμικό πλαίσιο που εξασφαλίζει σε όλους τους συμμετέχοντες ίση μεταχείρηση, ελεύθερη είσοδο-έξοδο και διαφάνεια στην πληροφορία. Αυτά μεταξύ άλλων συνεισφέρουν οι συνεταιρισμοί και γι΄αυτους τους λόγους ενισχύονται και προστατεύονται σε όλες τις χώρες του κόσμου, από το 1844 που ιδρύθηκε ο πρώτος σύγχρονος συνεταιρισμός στο Ροσντεηλ της Σκωτίας. Κατά το Σύνταγμα της Ελλάδος (12.4) «το Kράτος ... είναι υποχρεωμένο να μεριμνά για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών».

 Ας αναρωτηθούμε. γιατί ένας ιδιώτης θα επενδύσει σε ένα σχήμα το οποίο θέτει όριο 35% στην συμμετοχή των αποφάσεων; Τρία τινά υπάρχουν: (α) Κανείς ιδιώτης δεν θα επενδύσει αφού δεν ελέγχει επαρκώς την επένδυσή του - άρα η διάταξη παραμένει ανενεργή και ανεφάρμοστη. (β) Ο ιδιώτης επενδύει εφόσον εμπιστεύεται ότι το υπόλοιπο 65% δρά ορθολογικά με κριτήρια αγοράς και με επαγγελματικό μάνατζμεντ. Όμως, ένα τέτοιο 65% δεν θα είχε προσελκύσει κεφάλαια από την τραπεζική αγορά, από συμπράξεις με άλλους συνεταιρισμούς, από κοινωνικούς επενδυτές, ή από υπάρχοντα ή νέα μέλη του; Άρα προς τι η προσφυγή στον ιδιώτη επενδυτή; (γ) Ο ιδιώτης επενδύει επειδή μπορεί να ελέγχει και το 16% ώστε με το 35%+16%=51% να ελέγχει πλήρως τον συνεταιρισμό και την επένδυσή του. Πόσο θεμιτή κει επιθυμητή θα ήταν αυτή η αδιαφανής διακυβέρνηση; Δεν αποτελεί αυτό αλλοτρίωση του θεσμού του συνεταιρισμού;

 Μήπως το (γ) είναι το πιθανότερο σενάριο; Ας μην έχουμε αυταπάτες για την προέλευση του πιθανού ιδιώτη - επενδυτή. Προφανώς θα είναι κάποιος έμπορος ή μεταποιητής που γνωρίζει τον χώρο και το αντικείμενο του συνεταιρισμού. Κάποιος έναντι του οποίου ο συνεταιρισμός δημιουργήθηκε ως ‘’άντισταθμιστής’’. Μια μεγάλη μερίδα αγροτών ξεκινούν την καλλιεργητική χρονιά ως όμηροι έχοντας εισπράξει προκαταβολές είτε σε μετρητά είτε σε προμήθειες εισροών. Δεν είναι άσύνδετη με αυτό η διείσδυση πολλών εμπόρων-μεταποιητών στην αγορά των αγροεφοδίων – μια καθ’ όλα θεμιτή στρατηγική μέσα στο πλαίσιο της ελεύθερης αγοράς και του ανταγωνισμού. Αυτός ΄’ομως είναι ο ρόλος του συνεταιρισμού ως διέξοδος και εναλλακτική λύση για τον παραγωγό. Επί πλέον ο συνεταιρισμός επιφέρει την απαραίτητη ισορροπία στην αγορά, αντισταθμίζοντας τις ολιγοπωλιακές δυνάμεις, κυρίως εισάγοντας διαφάνεια και απαραίτητη πληροφορία στην αγορά, καθώς όλοι πλέον γίνοται γνώστες για τις τιμές και τα κόστη παραγωγής. Αλοιώνοντας την αμιγή μορφή του συνεταιρισμού, επιφέρουμε ανισορροπία στον ανταγωνισμό.

 Το ξεκαθάρισμα των χρεωκοπημένων συνεταιρισμών του παρελθόντος, δεν πρέπει να γίνει εις βάρος των συνεταιρισμών του μέλλοντος. Κάθε  παρέμβαση στο συνεταιριστικό δίκαιο αφορά σε όλους τους συνεταιρισμούς, υγιείς και μη, υπάρχοντες και αυτούς που θα γίνουν στο μέλλον. Η αλλίωση του συνεταιριστικού πλαισίου θα επιφέρει τεράστιο – ίσως ανεπανόρθωτο – πλήγμα στους συνεταιρισμούς και κατ’ επέκταση στην αγορά και στην οικονομία της αγροδιατροφής. Η συνεργασία ιδιωτών – συνεταιρισμών μέσα από συνεταιριστικές συμπράξεις όπως είναι η παγκόσμια πρακτική, είναι ένας πιό διαφανής τρόπος συνεργασίας.

 Και για να κλείσουμε θετικά. Είναι ουσιαστικό το άρθρο 38 που εισάγει την Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΘΕΑΣ). Η απουσία μιας κορυφαίας οργάνωσης αποτελεί τεράστιο κενό. Η απουσία της ήταν θλιβερά έντονη στην πρόσφατη διαδικασία ακρόασης της Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου – όπως και σε κάθε έκφανση της αγροδιατροφής στην χώρα. Μια ακόμη γεναιότερη ίσως πράξη θα ήταν και η εισαγωγή της συνεταιριστικής εκπαίδευσης, που είναι η μεγαλύτερη ίσως απούσα από το συνεταιριστικό γίγνεσθαι.

 Είναι μια τεράστια ευκαιρία για την κυβέρνηση να αφήσει το αποτύπωμά της στην συνεταιριστική ιστορία, προχωρώντας σε μια σε βάθος διαβούλευση με σύστημα και υπομονή – που ίσως και να την ξεπεράσει χρονικά. Ας αποσυρθεί το παρόν νομοσχέδιο προς περαιτέρω διαβούλευση μετά από τον πρώτο κύκλο συζητήσεων και όχι μετά από αντιπαράθεση, βία, τρακτέρ και μπλόκα – όπως είναι το ως τώρα modus operandi στην γεωργία.

 Ας μην πετάξουμε το συνεταιριστικό μωρό μαζί με τα απόνερα του εκαθαριστή. Ας το προστατεύσουμε όπως επιτάσσει το Σύνταγμα. Ας το στείλουμε σχολείο. Ας το βοηθήσουμε να ανδρωθεί. Θα είναι καλό για όλους μας.