Ωστόσο πάνε δεκαετίες από τότε που η κορύφωση του μοντέλου αυτού περιήλθε σε μια περίοδο παρακμής. Έχοντας εντρυφήσει στην κουλτούρα του ελαιολάδου, ο Ιταλός Giampaolo Sodano, προβάλει την ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου στις μεσογειακές επαρχίες του ελαιολάδου. Ο ίδιος δούλεψε ως δημοσιογράφος, σεναριογράφος, σκηνοθέτης και στέλεχος της κινηματογραφικής βιομηχανίας της Ιταλίας. Όλα αυτά μέχρι τις αρχές του 2000 οπότε και έγινε περήφανος ιδιοκτήτης ενός μικρού παραδοσιακού ελαιοτριβείου 50 χλμ έξω από τη Ρώμη. Έκτοτε δημοσιογραφεί κυρίως με αφορμή «την τέχνη της ελαιοποίησης».
«Τους προηγούμενους αιώνες» λέει, «η συντεχνία του ελαιολάδου είχε πραγματικά οργανώσει τις κοινωνίες της υπαίθρου στα μεγάλα παραγωγικά κέντρα, σε επίπεδο οικονομικό, πολιτισμικό και κοινωνικό, με έναν ανεξίτηλο μέχρι και σήμερα τρόπο. Η νέα γενιά του ελαιολάδου, τι σκοπεύει να κάνει τώρα που ο κοινωνικός ιστός των χωριών αποσυντίθεται χρόνο με το χρόνο, που η παράδοση του ελαιολάδου και του τόπου ντύνει απλά τις συσκευασίες και προσθέτει στις ιστορίες των brands;
Το συλλογικό θυμητικό του ελαιολάδου, χτίστηκε γύρω από τις αυλές των ελαιοτριβείων και μαζί του ένα οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο που μας συνόδευσε για δεκαετίες συμβάλλοντας στο να χτίσουμε αυτό το πολυπόθητο για τους άλλους προφίλ του ιταλικού ελαιολάδου. Δεν είναι όμως πλέον μυστικό ότι ο αριθμός των ελαιοτριβείων, η κατανομή τους στον χώρο, η τεχνολογία τους, έχουν μείνει πίσω, δεν μπορούν πλέον να αντέξουν το βάρος του οικοδομήματος που όρθωσαν οι παλαιότερες οικογένειες ελαιοπαραγωγών και ελαιοτριβέων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προέκυψαν και οι γίγαντες που με τον καιρό έγιναν ανώνυμες εταιρείες και εκεί ξεκίνησε η αποξένωση από την κοινωνία. Όσοι έμειναν και συνεχίζουν «παραδοσιακά» θεωρούν ότι αρκεί το να φτιάξεις ένα καθ’ όλα τυπικό προϊόν, πιστοποιημένο και αυτό θα μπορέσει όχι μόνο να σταθεί αλλά και να ξεχωρίσει στις ανταγωνιστικές παγκόσμιες αγορές. Δεν είναι όμως έτσι. Ο νέος καταναλωτικός χάρτης, μετά από μια σφοδρή οικονομική κρίση και εν μέσω μιας αναπάντεχης πανδημίας, δείχνει ότι οι γίγαντες του ελαιολάδου που στέρησαν από το προϊόν τη ζεστασιά του, κλονίζονται. Την ίδια στιγμή, μια μοντέρνα αντίληψη της εγγύτητας και της εντοπιότητας κερδίζει πόντους όσο οι καταναλωτές αποφασίζουν να ξοδεύουν μεν λιγότερα αλλά να αναζητούν και την ποιότητα, με ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει για την αξία ένα προϊόν να παραμένει ανταγωνιστικό, αν και ποιοτικό.
Παλιά, ο κόσμος του ελαιολάδου είχε δομηθεί πάνω σε αυτήν τη βάση που παίρνει σήμερα νέα χροιά. Κάποτε, με κάποιον τρόπο, όλοι μπορούσαν να ζήσουν από το ελαιόλαδο, παραγωγοί και ελαιοτριβείς. Αλλά και οι περισσότεροι καταναλωτές μπορούσαν να έχουν στο τραπέζι τους ένα ποιοτικό προϊόν με ταυτότητα και ας το χρησιμοποιούσαν με μέτρο.
Είναι απαραίτητο στις μεσογειακές μικρές κοινότητες, το ελαιόλαδο να αποκτήσει ξανά τον ρόλο του ως ισχυρός ενοποιητικός σύνδεσμος του κοινωνικού ιστού. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι η αναζήτηση της νέας ταυτότητας του ελαιολάδου, στα πρότυπα του οικείου της παράδοσης καλείται να απαντήσει σε αυτό το βασικό ερώτημα: Τι σχέση θέλει να έχει η εταιρεία ελαιολάδου με την τοπική κοινότητα-αιμοδότη της επιχείρησης σε επίπεδο πρώτης ύλης, προσωπικού με συσσωρευμένη εμπειρία αιώνων, περιβάλλοντος και καταναλωτών;
Οι νέοι άνθρωποι που αναλαμβάνουν ελαιοκομικές επιχειρήσεις, πρέπει να δουν και τις δυο όψεις του νομίσματος της υφιστάμενης συγκυρίας. Πράγματι, η εμπορικές προοπτικές τους μήνες της πανδημίας είναι απρόβλεπτες. Από την άλλη, συμπίπτουμε με μια πολιτική στροφή σε επίπεδο Ευρώπης, που θέλει να επενδύσει σε ένα διαφορετικό προφίλ της αγροδιατροφής. Ας είναι τα κεφάλαια αυτά, το όχημα ώστε να δώσει η νέα γενιά το στίγμα της στην αναγέννηση της ιδέας του ελαιολάδου.»
