Με βάση την έρευνα του εργαστηρίου αρδεύσεων του Ινστιτούτου στην Κρήτη μπορούν να ληφθούν μια σειρά από μέτρα προκειμένου να γίνει διαχειρίσιμη η λειψυδρία. Όπως αναφέρει και ο ερευνητής Δρ. Νεκτάριος Κουργιαλάς, υπεύθυνος εργαστηρίου Υδατικών Πόρων του Ινστιτούτου Ελιάς, ΕΛΓΟ Δήμητρα στις ζώνες που είναι πιο ευάλωτες στη ξηρασία, οι παραγωγοί θα πρέπει να στραφούν σε καλλιέργειες με μικρότερη κατανάλωση νερού, ενώ κρίνεται και αναγκαία η ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων.
Στο πλαίσιο του έργου LIFE 14 CCA/GR/000389-Agroclimawater, παρουσιάζονται αποτελέσματα που αφορούν ορθές γεωργικές πρακτικές που εφαρμόστηκαν στην Κρήτη από τους δικαιούχους του έργου, με συντονιστή της συγκεκριμένης δράσης το Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών και Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ) ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ.
Οι πρακτικές εφαρμόσθηκαν στην Κρήτη για τρία χρόνια (2017-2019) σε 20 αγροτεμάχια στον N. Χανίων και στο N. Λασιθίου. Ενεργή συμμετοχή στην υλοποίηση των πρακτικών είχαν οι δικαιούχοι του έργου: Αγροτική Εταιρική Σύμπραξη Ένωσης Μεραμβέλλου Α.Ε. (αγροτεμάχια ανατολικής Κρήτης) και η Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Πλατανιά (αγροτεμάχια δυτικής Κρήτης).
Αναλυτικότερα, κάθε ένα από τα 20 αγροτεμάχια χωρίστηκε σε δύο τμήματα [Μάρτυρας και Εφαρμογή]. Στο τμήμα της «Εφαρμογής», έκτασης 2 στρεμμάτων, έλαβαν χώρα οι προτεινόμενες ορθές γεωργικές πρακτικές, ενώ στο άλλο τμήμα του αγροτεμαχίου ο παραγωγός εφάρμοζε τον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας.
Οι προτεινόμενες πρακτικές που εφαρμόστηκαν από το ΙΕΛΥΑ και είχαν στόχο την εξοικονόμηση νερού, περιγράφονται αναλυτικά στον Πίνακα 1. Ενδεικτικά αναφέρουμε πρακτικές όπως το χειμερινό και θερινό κλάδεμα (το δεύτερο σημαντικό για την εξοικονόμηση νερού με τη μείωση της διαπνοής του φυτού με αφαίρεση της λαίμαργης βλάστησης), αφαίρεση ζιζανίων με χορτοκοπή στο τέλος της άνοιξης, θρυμματισμός των προϊόντων του κλαδέματος ώστε το υπόλειμμα να μένει στο έδαφος δημιουργώντας στρώμα που μειώνει την εξάτμιση του νερού του εδάφους, ψεκασμός της κόμης των ελαιόδεντρων με καολίνη (αδρανές υλικό που μένει πάνω στο φύλλωμα τη θερινή περίοδο και μειώνει σημαντικά τη διαπνοή του φυτού, ενώ με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου απομακρύνεται φυσικά από το φύλλωμα), τοποθέτηση σε στρατηγικά σημεία επικλινών αγροτεμαχίων φυσικών εμποδίων (π.χ., πέτρες εντός ελαιόδιχτων) για την μείωση της εδαφικής διάβρωσης και της επιφανειακής απορροής κατά τη διάρκεια του χειμώνα, συμβάλλοντας στην αποθήκευση του βρόχινου νερού στο έδαφος για μετέπειτα αξιοποίηση κατά τους κρίσιμους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού.
Το 2017 χαρακτηρίζεται ως μια μέση χρονιά όσον αφορά τις κλιματικές συνθήκες, ενώ ήταν ο πρώτος χρόνος εφαρμογής, με αναμενόμενη μικρή επίδραση στην παραγωγικότητα, η οποία κυμάνθηκε στο +2% σε σχέση με τον Μάρτυρα. Αντίθετα, το 2018 καταγράφηκε σημαντική αύξηση της παραγωγής, της τάξης του 54%, παρότι ήταν μια πολύ ξηρή χρονιά για την Κρήτη. Το 2019 ήταν ένα ιδιαίτερα υγρό έτος, με πολλές βροχές και πλημμύρες τον χειμώνα και ασυνήθιστα έντονη δακοπροσβολή το φθινόπωρο. Παρόλο που η φυτοπροστασία δεν περιλαμβανόταν στο πακέτο των εφαρμοζόμενων πρακτικών και επομένως επηρέασε αρνητικά τη συνολική παραγωγή των ελαιώνων, η αύξηση της παραγωγής έφτασε στο 36% σε σχέση με τον Μάρτυρα, ενώ ανάλογη ήταν η αύξηση και στα εσπεριδοειδή.
Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου, μελετήθηκαν διάφοροι δείκτες προκειμένου να ποσοτικοποιηθεί η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων πρακτικών.
Οι κύριοι δείκτες που χρησιμοποιήθηκαν αφορούσαν στην αποτελεσματικότητα χρήσης του νερού, την οικονομική παραγωγικότητα νερού, το υδατικό αποτύπωμα, και τη μείωση της επιφανειακής απορροής. Όλοι οι δείκτες έδωσαν συνολικά καλύτερα αποτελέσματα στα αγροτεμάχια των εφαρμογών σε σχέση με τον μάρτυρα. Ενδεικτικά αναφέρουμε το δείκτη οικονομικής παραγωγικότητας νερού ο οποίος λαμβάνει υπόψη του π.χ. για το την ελιά, την περιεκτικότητα των καρπών σε λάδι αλλά και την τιμή του ελαιόλαδου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο δείκτης οικονομικής παραγωγικότητας νερού, ως μέσος όρος των τριών ετών, είχε αύξηση 18% στα αγροτεμάχια που εφαρμόζονταν οι προτεινόμενες γεωργικές πρακτικές σε σχέση με τον μάρτυρα.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι στα 3 χρόνια των εφαρμογών, τα αποτελέσματα αναφορικά με την παραγωγικότητα ήταν πολύ θετικά δεδομένων των ακραίων κλιματολογικών συνθηκών (ξηρασία το 2018 - πλημμύρες το 2019). Επομένως είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για την αποτελεσματικότητα του προτεινόμενου τρόπου διαχείρισης υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής. Η καλύτερη διαχείριση του τρίπτυχου άρδευσης, κλαδέματος και λίπανσης πρέπει να είναι στις προτεραιότητες του παραγωγού σε συνδυασμό με πρακτικές που μειώνουν την απώλεια του νερού και των θρεπτικών στοιχείων στο εδάφους.
Πίνακας 1. Οι καλλιεργητικές πρακτικές που εφαρμόσθηκαν από το ΙΕΛΥΑ
Το έργο LIFE 14 CCA/GR/000389 - AgroClimaWater υλοποιείται με τη συνεισφορά του προγράμματος LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των δικαιούχων του έργου.
Δικαιούχοι του έργου:
Υετός Ανώνυμος Εταιρεία Μελετών, Ερευνών & Συμβούλων (Συντονιστής)
Πανεπιστήμιο Βασιλικάτα Ιταλίας – Τμήμα Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Πολιτισμού
Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός «ΔΗΜΗΤΡΑ»
Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου (ΙΕΛΥΑ)
Ινστιτούτο Εδαφοϋδατικών Πόρων (ΙΕΥΠ)
Ροδαξ΄Αγρο ΕΠΕ
Αγροτική Εταιρική Σύμπραξη - Ένωση Μεραμβέλλου Α.Ε.
Assofruit Italia - Αγροτικός Κοινωνικός Συνεταιρισμός
Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Πλατανιά
http://www.lifeagroclimawater.eu/gr/
