Όνομα και πράμα σκέφτηκαν οι έξι δημιουργοί πως θα ήθελαν να είναι το όνομα της επιχείρησής τους, αφού πετυχημένη κρίνεται η επιλογή της επωνυμίας «Ελαΐς» για μια ελαιουργική εταιρεία. Κι αυτό γιατί Ελαΐς ήταν και το όνομα της κόρης του Αίνου, η οποία, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν η θεά του λαδιού και ως μία εκ των Οινοτρόπων είχε την ιδιότητα να μετατρέπει ό,τι έπιανε σε λάδι.
Τον Ιανουάριο, λοιπόν, του 1920 «γεννάται» η ετερόρρυθμος εταιρεία από έξι μετόχους -χημικούς και μηχανικούς- με πρωτοβουλία του κύριου οραματιστή της, Αριστοτέλη Μακρή. Οι υπόλοιποι πέντε «συνένοχοι» είναι ο κουνιάδος του Μακρή, Χ. Μαυρειδόπουλος, και οι Μ. Γκιόκας, Κ. Ευγενειάδης, Π. Γεωργόπουλος και Στ. Σταυρής, ενώ το όνομα αυτής «Αριστοτέλης Κ. Μακρής και Σία Ελληνική Βιομηχανική Εταιρία Ελαιουργικών Επιχειρήσεων» με τον διακριτικό τίτλο «Ελαΐς». Στην υσία αποτέλεσε την «ενσάρκωση» της ιδέας του Μακρή,ο οποίος επιθυμούσε τη δημιουργία μιας πρότυπης βιομηχανίας. Έχοντας μάλιστα σχετική εμπειρία, αφού είχε απασχοληθεί στο οικογενειακό του ελαιοτριβείο, ενώ είχε εργαστεί και σε οινοελαιουργικές επιχειρήσεις, διετέλεσε πρώτος Γενικός Διευθυντής.
Έτσι, η κομπανία των έξι ξεκινά το εγχείρημά της αγοράζοντας τον απαραίτητο εξοπλισμό από την Αγγλία και «στήνοντάς» τον στο Φάληρο. Τα πρώτα χρόνια της επιχείρησης τη βρίσκουν με σπορελαιουργείο, αποθήκη, δεξαμενές, συνεχείς αυξήσεις κεφαλαίου και των μετόχων της, ενώ αγοράζεται η εγκατάσταση εξευγενισμού ελαιόλαδων και σπορέλαιων.
Αυτή την περίοδο ξεκινάει και η παραγωγή των φυτικών λιπών της στερεόλης και της φυτινόλης, γι’ αυτό και η «Ελαΐς» αιτείται στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας τη χορήγηση αδείας βιομηχανικού και εμπορικού σήματος με τη λέξη «Φυτίνη», η οποία θα κυκλοφορήσει λίγο αργότερα.
Εν τω μεταξύ, η «Ελαΐς» θα έχει μετατραπεί σε Ανώνυμη, παρά τις «ενδομετοχικές» διαφωνίες, ενώ θα κερδίσει την εκτίμηση του Ελευθέριου Βενιζέλου,ο οποίος εκφράζει με επιστολή του το θαυμασμό του για την οργανωτική αποτελεσματικότητα της επιχείρησης, την οποία θεωρεί σημαντικό οικονομικό παράγοντα.
Και κάπως έτσι ο Μεσοπόλεμος βρίσκει την «Ελαΐς» σε φάση ανάπτυξης μη αδιαφορώντας όμως για το κοινωνικό της καθήκον, αφού στις εγκαταστάσεις της βρίσκουν δουλειά πρόσφυγες της Μ. Ασίας -η ευαισθησία στο θέμα των προσφύγων μπορεί να ερμηνευθεί και λόγω της καταγωγής του Μακρή από την Αρτάκη στα παράλια της Τουρκίας.
Το 1935, έχοντας βγει κερδισμένοι από τη δύσκολη περίοδο του κραχ του ‘30, οι ιθύνοντες της «Ελαΐς» βλέπουν μια νέα ευκαιρία, το ενδεχόμενο της απαγόρευσης εισαγωγής ελαιοκάρπων καρύδας και κοκκοφοίνικα. Το γεγονός αυτό συμπλέει με το στόχο της «Ελαΐς» περί παραγωγής υγιεινών φυτικών μαγειρικών λιπών, ενώ η ένα χρόνο μετά κατάργηση του μονοπωλίου της υδρογόνωσης των πάσης φύσεως ελαίων της προσφέρει και άλλες ευκαιρίες. Μάλιστα, την ίδια χρονιά θα λάβει μέρος στην Έκθεση Εμπορίου και Βιομηχανίας στο Ζάππειο Μέγαρο, έχοντας περίπτερο που κοσμείται με τις καλλιτεχνικές δημιουργίες του ζωγράφου Νίκου Καστανάκη.
Ο πόλεμος ωστόσο του ‘40 θα «παγώσει» την ελληνική πραγματικότητα και τη λειτουργία της «Ελαΐς», καθώς το Υπουργείο Στρατιωτικών επιτάσσει μεταξύ άλλων και τις εγκαταστάσεις της για τη στήριξη του στρατού. Η πλευρά όμως των Κατοχικών Δυνάμεων «ορέγεται» την τεχνολογία για την παραγωγή υδρογόνου και επιθυμεί συνεργασία με τους ιδιοκτήτες, οι οποίοι διακατεχόμενοι από το πατριωτικό πνεύμα αχρηστεύουν τον εξοπλισμό, ενώ γενικότερα εκδηλώνουν ιδιαίτερα ενεργή στάση στον αγώνα -με συσσίτια, χρηματοδότηση υπουργείων, εφοδιασμό του Ερυθρού Σταυρού κ.ά. Το τέλος της εμπόλεμης αυτής περιόδου βρίσκει την «Ελαΐς» όχι μόνο σε υπολειτουργία, αλλά και με βομβαρδισμένες εγκαταστάσεις.
Παρά τις αντίξοες οικονομικές και αγορανομικές συνθήκες η εταιρεία σταθεροποιεί τη θέση της στην αγορά
Δύσκολος ο δρόμος για τους καλύτερους της Ευρώπης
Η μετακατοχική περίοδος αποτελεί μια φάση ανάκαμψης για την «Ελαΐς», η οποία επιστρέφει μάλλον δριμύτερη και με όρεξη επέκτασης του χαρτοφυλακίου της. Έτσι, πολύ σύντομα η εταιρεία ασχολείται με την παραγωγή του εδραιωμένου πλέον βιτάμ. Το προϊόν αυτό αποτέλεσε το νέο αγαπημένο της αγοράς, αλλά και την καινοτομική σύλληψη του -γνωστού πια για το ανήσυχο πνεύμα του Μακρή , ο θάνατος του οποίου αυτό το διάστημα θα αποτελέσει πλήγμα για την εταιρεία.
Η «Ελαΐς» μπορεί να έχασε τον κύριο εμπνευστή της, συνεχίζει όμως να δίνει σάρκα στο όραμα της συνεχούς ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού, κι έτσι πολύ σύντομα θα παράγει σε νέες εγκαταστάσεις παρασκευής και συσκευασίας τυποποιημένο ελαιόλαδο, μαργαρίνες και μαγειρικά λίπη, ενώ θα συνεχίσει τις δραστηριότητές της όσον αφορά τον εξευγενισμό των ελαίων και την υδρογόνωση. Στην ίδια φάση όμως ανάπτυξης βρίσκεται και η παγκόσμια αγορά, με αποτέλεσμα να εντείνεται ο ανταγωνισμός, πράγμα που θα φέρει την εταιρεία μπροστά στο ευκαιρία σύναψης στρατηγικής συνεργασίας με την πολυεθνική εταιρεία Unilever N.V.
Με την επισημοποίηση της συνεργασίας, το 1962, η «Ελαΐς» περνάει στη φάση της από κοινού πορείας με μια εταιρεία κύρους στο εξωτερικό, γεγονός που της δίνει ώθηση για επιπλέον ανάπτυξη και κέρδη. Η Unilever N.V. θα συμμετάσχει στο μετοχικό κεφάλαιο της Ελαΐς με μικρά ποσοστά, τα οποία σταδιακά θα αυξάνονται μέχρι το 1982, οπότε και θα αποκτήσει την πλειοψηφία του.
Ως τότε ο κοινός τους δρόμος μόνο με ροδοπέταλα δεν θα λέγαμε πως είχε στρωθεί, κι αυτό γιατί ούτε η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, ούτε τα ελληνικά πράγματα, βοηθούν την εξέλιξη της εμπορικής πορείας του συνεργατικού σχήματος. Σε ό,τι αφορά ειδικά την Ελλάδα, μία σειρά από τυχαία γεγονότα ή διατάξεις «κρατικού παρεμβατισμού», όπως η απαγόρευση της υδρογόνωσης των ελαίων, η αύξηση των πρώτων υλών, το καθεστώς ελέγχου των τιμών, ο καθορισμός ανώτατων τιμών κέρδους από τον αγορανομικό έλεγχο κ.ά., «χτυπούν» αλύπητα την «Ελαΐς».
Πάλι στέκεται στα πόδια της
Η εταιρεία θα αποδειχθεί αρκετά δυνατή και πάλι σταθεροποιώντας τη θέση της και αναλαμβάνοντας πλέον ως μέλος του ομίλου της Unilever την εμπορία και διακίνηση και άλλων προϊόντων διατροφής που παράγονται στο εξωτερικό και τα οποία της δίνουν τα διαβατήριο για είσοδο σε νέες αγορές βάζοντας έτσι τη βάση για τη σκιαγράφηση του σύγχρονού της προφίλ. Ούτε και πάλι εφησυχάζει όμως αφού επεκτείνει κι άλλο τις ενασχολήσεις της τυποποιώντας αυτή τη φορά τα προϊόντα της που απευθύνονται στη
μαζική παραγωγή.
Με την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση που έπεται χρονικά και το συνακόλουθο πνεύμα ενθουσιασμού, η «Ελαΐς» συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο, το τρίπτυχο «Ανάπτυξη, Ανάπτυξη και πάλι Ανάπτυξη». Έτσι, θα γίνει η πρώτη εταιρεία σε όλη την Ευρώπη που θα εφαρμόσει μια νέα μέθοδο παραγωγής εξελιγμένης γενιάς μαργαρινών, χωρίς trans λιπαρά, ενώ θα υιοθετήσει όλα τα σύγχρονα επιχειρησιακά εργαλεία (Σύστημα Ελέγχου Ολικής Ποιότητας, Σύστημα Διανομής και Αντιπροσώπων) για να μεγιστοποιήσει την απόδοσή της.
Και τα αποτελέσματα θα κριθούν μάλλον ορατά όταν το 1994 πιστοποιηθεί με το πρότυπο Διαχείρισης Ποιότητας ISO 9001, ή όταν το 1996 καταταγεί ανάμεσα στις 7 καλύτερες εταιρείες της Ευρώπης για τη δέσμευσή της στην ποιότητα.
Άλλωστε είναι η μόνη εταιρεία που από το 1999 χαρτογραφεί και αξιολογεί το 70% της ελληνικής παραγωγής ελαιολάδου για το τυποποιημένο της ελαιόλαδο.
Επεκτάσεις και νέες αγορές
Ευρύ το προϊοντικό χαρτοφυλάκιο
Στις αναλύσεις του προϊοντικού χαρτοφυλακίου μιας εταιρείας είθισται να χωρίζουν τα προϊόντα σε κατηγορίες. Μια τέτοια κατηγοριοποίηση συνήθως διακρίνει ένα προϊόν ως ναυαρχίδα, οι πωλήσεις του οποίου είναι σταθερές και στηρίζουν την εταιρεία. Είναι θα λέγαμε ο Προμηθέας των προϊόντων.
Αυτό το ρόλο στην «Ελαΐς» κρατάει μάλλον το ελαιόλαδο, το οποίο αναδεικνύεται «αιώνιο» στην πορεία της, γι’αυτό και χαίρει ειδικών μεταχειρίσεων -κάθε επιλεγμένο ελαιόλαδο Άλτις έχει υποστεί 38 στάδια ελέγχου, δηλαδή 10 περισσότερα απ’ ό,τι επιβάλλει ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός Ελαιολάδου.
Τη σειρά ελαιολάδου Άλτις έτσι πλαισιώνουν διάφορα τρόφιμα, π.χ. μαργαρίνη,ελιές, πάστα ελιάς κ.ά.
Και για ένα άλλο παλιό προϊόν όμως της Ελαΐς «κρατάει ακόμα αυτή η κολόνια», και ο λόγος περί της Φυτίνης, η οποία έχει περάσει σε νέα εποχή υπό το όνομα Νέα Φυτίνη ενώ συνδυάζεται με το ελαιόλαδο ή το βούτυρο για να συνδράμει στην ελληνική κουζίνα.
Συγγενής με τη Φυτίνη και η σειρά με τα βιτάμ που αλείφονται και τις μαργαρίνες που εφοδιάζουν τον ανθρώπινο οργανισμό με τα αναγκαία λιπαρά για την απορρόφηση των βιταμινών Α, D και Ε.
Δεν έχει τέλος όμως η γκάμα των προϊόντων της σύγχρονης «Ελαΐς», αφού δραστηριοποιείται στην εμπορία των σειρών Hellmann’s και Knorr. Που περιλαμβάνουν σάλτσες παντός είδους και μυρωδικών.
Την παρουσία της στην αγορά εξασφαλίζουν επιπλέον εκπροσωπούν κάποιες κλασσικές αξίες, όπως ο συμπυκνωμένος χυμός ντομάτας και προϊόντα που αλείφονται συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης ή στην καλή λειτουργία της καρδιάς.
Με το βλέμμα στην ευθύνη
Η «Ελαΐς» πέρα από την έντονη δραστηριοποίησή της στην παραγωγική διαδικασία με τους προϊοντικούς πειραματισμούς και την υιοθέτηση της καινοτομίας εκδηλώνει ευαισθησία και ενεργοποίηση στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα.
Γι’ αυτό και τη φιλική προς το περιβάλλον στάση της αποδεικνύει κατ’ αρχάς το γεγονός πως η «Ελαΐς» αποτέλεσε την πρώτη εν Ελλάδι βιομηχανία που πιστοποιήθηκε για το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ISO 14001).
Πιο έμπρακτα βέβαια τη φιλοπεριβαλλοντική της φιλοσοφίας αποδεικνύει η διαδικασία επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων του εργοστασίου, η οποία προσφέρει μείωσή τους κατά 30%, ενώ ταυτόχρονα επιδιώκεται η μείωση της χρήσης νερού και ενέργειας. Από την άλλη η δημιουργία μιας Μονάδας Φυσικού Εξευγενισμού λειτουργεί ως εγγύηση για την ελαχιστοποίηση των απωλειών σε πρώτες ύλες, ενώ η προτίμηση στο φυσικό αέριο (πύργοι φυσικής ψύξης νερού και τμήμα ατμοπαραγωγής) επεκτείνει τον θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο από τη λειτουργία της.
Οι περιβαλλοντικές ανησυχίες της «Ελαΐς» βγήκαν και «εκτός εργοστασίου» όταν αποφασίστηκε η χρηματοδότηση του WWF για την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με ζητήματα για τα απειλούμενα με εξαφάνιση ζώα και τα απειλούμενα με καταστροφή δάση.
Και προς την ίδια κατεύθυνση κινήθηκε όταν ανέπτυξε και εφάρμοσε πρόγραμμα τηλεθέρμανσης, το οποίο είχε ως στόχο να χρησιμοποιεί το νερό που απέβαλλαν οι εγκαταστάσεις του εργοστασίου της για την παραγωγή ενέργειας. Μάλιστα δε σταμάτησε εκεί, αφού «προσέφερε» την παραγόμενη θέρμανση για ένα σχολείο -με 2.500 μαθητές-κοντά στις εγκαταστάσεις της, κάνοντας εμφανή τη γενικότερη ευαισθητοποίησή της σε κοινωνικά θέματα.
Έτσι κάνει το κοινωνικό της καθήκον ξεκινώντας από τα απλά και ευκόλως εννοούμενα για μια επιχείρηση, τα οποία αφορούν τη δέσμευση επίδειξης σεβασμού απέναντι στον καταναλωτή και προστασίας της υγείας του, φτάνοντας σε πιο εξωεπιχειρησιακά θέματα, όπως την προώθηση εκπαιδευτικών και ερευνητικών προγραμμάτων ή την επιχορήγηση σε φορείς και δράσεις για τη διατροφή. Σε αυτούς τους δεύτερους τρόπους υπάγονται οι προσπάθειες αναστήλωσης ενός ελαιοτριβείου, η δημιουργία του Πρότυπου Βιομηχανικού Μουσείου, η χορηγία σε εικαστική παρέμβαση με θέμα την ελιά, η διάνοιξη γέφυρας επικοινωνίας μεταξύ καταναλωτών και προϊόντος ή η την προφορά της στο Παιδικό Μουσείο με ένα πρόγραμμα που καλωσορίζει τα παιδιά, πού αλλού, στον κόσμο του ελαιολάδου.
Επιμέλεια: Γιάννα Βαρδαλαχάκη
