To πείραμα
Διαβάζω για παράδειγμα ότι το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών (DIW) του Βερολίνου, μελετάει αυτό τον καιρό, πως αλλάζει η ζωή κάποιου ο οποίος παίρνει μισθό 1.200 ευρώ το μήνα, δωρεάν, δηλαδή χωρίς να εργάζεται. Η μελέτη καλείται να απαντήσει πώς αλλάζει η συμπεριφορά των ανθρώπων όταν λαμβάνουν τακτικά χρήματα άνευ όρων: Γίνονται τεμπέληδες ή δημιουργικοί; Μειώνουν τις ώρες εργασίας τους ή εγκαταλείπουν εντελώς τη δουλειά τους; Χρησιμοποιούν τον επιπλέον χρόνο και τα χρήματα μόνο για τον εαυτό τους ή στρατεύονται υπέρ του κοινωνικού συνόλου;
Νέα ισορροπία
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι από τις απαντήσεις που θα προκύψουν θα διαμορφωθούν με τον καιρό και οι αντίστοιχες πολιτικές. Το έχουμε πει άλλωστε ότι το θέμα που ανακύπτει μετ’ επιτάσεως δεν είναι η αύξηση της παραγωγής αλλά η κατανομή του παραγόμενου πλούτου και η σχέση του ανθρώπου με την αγορά εργασίας. Σε μια ιδανική κοινωνία για παράδειγμα, υπό τις συνθήκες που εξασφαλίζει σήμερα η τεχνολογία, θα μπορούσε να διαμορφωθεί σε ορατό χρόνο μια νέα ενδιαφέρουσα ισορροπία, με τους ανθρώπους στις παραγωγικές ηλικίες να εργάζονται το μισό χρόνο και να αμείβονται με τα διπλά χρήματα.
Δίχτυ ασφαλείας
Φυσικά, σε ένα τέτοιο σενάριο, η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί. Χρειάζεται η κατάλληλη εκπαίδευση και η προσαρμογή του παραγωγικού δυναμικού στις νέες συνθήκες. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, η δουλειά από το σπίτι θα είναι πιο σημαντική και εξόχως πιο παραγωγική. Αυτό όμως προϋποθέτει επαγγελματική συνείδηση. Και πάλι η δουλειά δεν θα είναι για όλους. Δεν χρειάζεται να είναι για όλους. Αρκεί να υπάρχει ένα ασφαλές δίχτυ κοινωνικής προστασίας, το οποίο θα επιτρέπει σε όλους τους ανθρώπους όχι μόνο να ζουν αξιοπρεπώς αλλά και να εκφράζουν με θετικό τρόπο τη δημιουργικότητά τους.
Στα καθ’ ημάς
Στο αγροτικό γίγνεσθαι, η παραπάνω περιγραφή μπορεί να έχει άπειρες εφαρμογές. Αρκεί να λάβουμε ως δεδομένο ότι σε μια πενταετία από σήμερα, τα τρακτέρ χωρίς οδηγό θα έχουν βρει τη θέση τους στην εγχώρια αγροτική παραγωγή και σε δέκα χρόνια τα ρομπότ στα αγροκτήματα θα υπερκαλύπτουν το έργο που επιτελούν αυτή τη στιγμή οι αγρεργάτες. Πόσοι θα μπορέσουν να οργανώσουν την παραγωγή τους μ’ αυτό τον τρόπο; Σίγουρα πολύ λιγότεροι από τους περίπου 600.000 που υποβάλλουν σήμερα δήλωση ΟΣΔΕ. Πώς θα βρει «στέγη» όλο αυτό το δυναμικό, δηλαδή αγρότες - αυτοαπασχολούμενοι και αγρεργάτες;
Η ουσία
Πολύ σύντομα, τα ερωτήματα αυτά θα φαντάζουν πολύ πιο σημαντικά από τις εφήμερες αγωνίες που διατυπώνονται αναφορικά με τη δομή του ΕΛΓΑ, για τα προγράμματα των ΟΕΦ, για τη διεπαγγελματική του κρέατος και για τον γύρο ΠΓΕ.
Σε μια πενταετία από σήμερα, τα τρακτέρ χωρίς οδηγό θα έχουν βρει τη θέση τους στην εγχώρια αγροτική παραγωγή και σε δέκα χρόνια τα ρομπότ στα αγροκτήματα θα υπερκαλύπτουν το έργο που επιτελούν αυτή τη στιγμή οι αγρεργάτες