Όπως αναφέρεται, η πτώση της αξίας της παραγωγής είναι ιδιαίτερα έντονη κατά το 2006 - με κάμψη μεγαλύτερη του 14%, αλλά και κατά τη διετία 2008-2009, με μείωση που υπερβαίνει το 4% και πλέον. Το 2010 και το 2011, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις της Eurostat, προβλέπεται οριακή αύξηση. Ιδιαίτερα έντονη είναι η πτώση της αξίας της φυτικής παραγωγής στο διάστημα της επταετίας 2005-2011, που κυρίως συνδέεται με την κάμψη των τιμών παραγωγού. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, η αξία της φυτικής παραγωγής σε βασικές τιμές, από το επίπεδο των 8,24 δις ευρώ κατά το έτος 2005, περιορίστηκε το 2011 στα 6,89 δις ευρώ, μεταβολή η οποία σε απόλυτο μέγεθος αντιστοιχεί σε απώλεια της τάξεως του 1,35 δις ευρώ περίπου. Πρόκειται για πτώση η οποία σωρευτικά υπερβαίνει τις 16 ποσοστιαίες μονάδες στην αναφερόμενη επταετία.
Χρηματοδότηση, πορεία των επιχειρήσεων
Όπως προκύπτει από πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος από την ανάλυση της τραπεζικής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, διαπιστώνεται ότι ο τομέας της γεωργίας απορροφά μόλις το 1,7% του συνόλου των δανείων. Πραγματικά, τον Οκτώβριο του 2011, το υπόλοιπο των δανείων που προορίζονται για τις επιχειρήσεις του αγροτικού τομέα ανέρχεται σε 2,018 δις ευρώ, έναντι των 25,153 δις ευρώ του εμπορίου (20,7%) των 23,884 δις ευρώ της βιομηχανίας (19,6%), των 17,600 δις ευρώ της ναυτιλίας (14,5%), των 10,962 δις ευρώ των κατασκευών (9 %) και των 7,291 δις ευρώ του τουρισμού (6 %).
Τονίζεται ότι από το 2009, από την έναρξη της ύφεσης στην οικονομία μέχρι και πρόσφατα, ο ρυθμός επιβράδυνσης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις γεωργικές επιχειρήσεις, με βάση τη μεταβολή του υπολοίπου των δανείων (2009 : 3,962 δις, Οκτώβριος 2011: 2,018 δις €) καταγράφει πτώση της τάξεως του 49% και πλέον. Εξάλλου και σε μηνιαία βάση διαπιστώνεται η έντονα πτωτική πορεία στη χρηματοδότηση των γεωργικών επιχειρήσεων (από 0,8 % τον Οκτώβριο του 2010, σε αρνητικό ρυθμό -4,7 % τον Οκτώβριο του 2011) σε σχέση με τη χρηματοδότηση των άλλων τομέων της οικονομίας. Σημειώνεται ότι στους άλλους κλάδους της οικονομίας η ροή τραπεζικής χρηματοδότησης στο ίδιο χρονικό διάστημα (Οκτώβριος 2010-Οκτώβριος 2011) ήταν σαφώς ευνοϊκότερη, με σημαντική αύξησή της κυρίως προς τη ναυτιλία (2,68%) και μικρότερη προς τον τουρισμό (0,65%), ενώ η μείωση που καταγράφεται στη βιομηχανία (-3,25%), στις κατασκευές (-2,26%) και στο εμπόριο (-1,99%), ήταν σαφώς μικρότερη εκείνης προς τις επιχειρήσεις του αγροτικού τομέα.
Από τα παραπάνω προκύπτει ευχερώς ότι κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο η δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης των αγροτών και των επιχειρήσεων τους είναι μηδενική. Σε σχέση με τα μέτρα στήριξης, συγκριτικά με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις άλλων κλάδων οικονομικής δραστηριότητας, τονίζεται ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις του αγροτικού τομέα εξαιρέθηκαν από προηγούμενα προγράμματα του ΤΕΜΠΜΕ για την κάλυψη με ευνοϊκούς όρους δανειοδότησης, τόσο ως προς τις ασφαλιστικές και φορολογικές υποχρεώσεις, όσο και για την προμήθεια πρώτων υλών, εμπορευμάτων και υπηρεσιών. Επισημαίνεται εξάλλου ότι κατά την περίοδο της ύφεσης στην οικονομία πέραν του περιορισμού της ρευστότητας προς τον αγροτικό τομέα διαπιστώνεται και ιδιαίτερα μεγάλη - μέχρι και διπλάσια, αύξηση των επιτοκίων δανεισμού, τόσο στα βραχυπρόθεσμα δάνεια, όσο και στα μεσοπρόθεσμα.
Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, ότι το μέσο επιτόκιο νέων επιχειρηματικών δανείων, συγκεκριμένης διάρκειας, κυμαινόμενο ή σταθερό για μικρά σχετικώς ποσά (δάνεια μέχρι και 1 εκατ. ευρώ) από 4,43% που ήταν τον Οκτώβριο του 2009, εκτινάχθηκε στο 6,85% τον Οκτώβριο του 2011, σημειώνοντας άνοδο της τάξεως του 55% περίπου. Επίσης για τα μεγαλύτερα βραχυπρόθεσμα δάνεια άνω του 1 εκατ. ευρώ, το μέσο επιτόκιο από 2,96% τον Οκτώβριο του 2009 ανήλθε τον Οκτώβριο του 2011 στο 6,20%, καταγράφοντας άνοδο της τάξεως του 109% και πλέον. Ανάλογες εξάλλου αυξήσεις σημειώνονται και στα υφιστάμενα υπόλοιπα των δανείων, στα οποία το μέσο επιτόκιο δανεισμού από 4,24% τον Οκτώβριο του 2009, ανήλθε σε 6,42% τον Οκτώβριο του 2011, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξεως του 51% και πλέον.
Τονίζεται ότι αυτές οι εξαιρετικά μεγάλες αυξήσεις στο κόστος δανεισμού των αγροτών και των επιχειρήσεών τους αναφέρονται μόνο στο βασικό επιτόκιο δανεισμού, χωρίς να περιλαμβάνουν τις απαιτούμενες επιβαρύνσεις (επιβαρύνσεις περιθωρίου Τραπεζών, αλλά και άλλες πρόσθετες επιβαρύνσεις) με αποτέλεσμα η συνολική επιβάρυνση του δανεισμού να προσαυξάνεται, υπερβαίνοντας συχνά το επίπεδο των 12 και πλέον ποσοστιαίων μονάδων.
Από την άλλη πλευρά, η δυνατότητα στήριξης των αγροτών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων του αγροτικού τομέα από το Ταμείο Αγροτικής Επιχειρηματικότητας, που έχει συσταθεί από το Μάρτιο του 2011 με σκοπό τη χρηματοδότησή τους με ευνοϊκούς όρους για τη βελτίωση της επίδοσης των γεωργικών τους εκμεταλλεύσεων, εξαιτίας της χρηματοπιστωτικής στενότητας, δεν έχει μέχρι σήμερα καταστεί δυνατό να αξιοποιηθεί.
Εξέλιξη του αγροτικού εισοδήματος
Στο διάστημα των τελευταίων ετών το πραγματικό αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα μειώθηκε σημαντικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, που προέρχεται από πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία της Eurostat, ιδιαίτερα έντονη ήταν η μείωση του αγροτικού εισοδήματος κατά το έτος 2008, καταγράφοντας πτώση της τάξεως των 14 ποσοστιαίων μονάδων. Μετά από μία μικρή ανάκαμψη κατά το έτος 2009 (+ 2.1%) το αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα μειώθηκε εκ νέου σημαντικά τόσο κατά το 2010 (- 8.3%) όσο κατά το 2011 (- 5.3%).
Σωρευτικά, στο διάστημα της εξαετίας 2006-2011 το αγροτικό εισόδημα στην Ελλάδα, όπως εκτιμάται από τη Eurostat, μειώθηκε κατά 22.6 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ στο ίδιο διάστημα, συγκριτικά, το αγροτικό εισόδημα στην ΕΕ-27 αυξήθηκε κατά 19 % και στις χώρες της ευρωζώνης κατά 5 % περίπου. Είναι προφανής η σημαντική διεύρυνση της απόκλισης του αγροτικού εισοδήματος στην Ελλάδα, τόσο σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ – 27, όσο και σε σχέση με το μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης.
Σύμφωνα επίσης με τα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, που προέρχεται από πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, ο Δείκτης Α σε σταθερές τιμές 2005, που αποτιμά το αγροτικό εισόδημα σε πραγματικές τιμές, ανήλθε κατά το 2011 στο επίπεδο των 79 μονάδων, δηλαδή υπολείπεται κατά 21 μονάδες από το εκείνο του έτους 2005. Το στοιχείο αυτό κατατάσσει την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις ως προς το επίπεδο του Δείκτη Α του αγροτικού εισοδήματος, λίγο πιο πάνω από τη Μάλτα (72 μονάδες) και από το Λουξεμβούργο (77 μονάδες). Όπως φαίνεται στα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, ο Δείκτης αυτός βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από το μέσο όρο των χωρών της ΕΕ-27.
Κρίσιμη παράμετρος της πτώσης του αγροτικού εισοδήματος παραμένει η σημαντική αύξηση του κόστους παραγωγής, όπως εκφράζεται από το μέσο γενικό δείκτη εισροών, ο οποίος αυξήθηκε κατά 11% το 2008 και κατά 4% περίπου το 2010. Το 2011 η άνοδος του μέσου γενικού δείκτη εισροών, σύμφωνα με τα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας, καταγράφει νέα σημαντική αύξηση, της τάξεως των 7,5 ποσοστιαίων μονάδων, προερχόμενη κυρίως από τη σημαντική αύξηση στους δείκτες της ενέργειας (17,1%), των ζωοτροφών (11,9%) και των λιπασμάτων (10,7%). Η εξαιρετικά μεγάλη αύξηση της δαπάνης για ενέργεια, που αντιπροσωπεύει το 25% και πλέον του συνολικού κόστους των εισροών στον αγροτικό τομέα, συνδέεται και με τη σημαντική αύξηση του αγροτικού τιμολογίου της ΔΕΗ κατά 6% το 2011, ενώ και νέα αύξηση, κατά 9%, επιβλήθηκε το 2012.
Από την άλλη πλευρά, σημαντική κάμψη καταγράφεται στο πρώτο 10μηνο του 2011 στις τιμές παραγωγού ορισμένων σημαντικών προϊόντων της φυτικής παραγωγής, ιδιαίτερα έντονη στα κηπευτικά - με μεγάλη μείωση του δείκτη εκροών τον Οκτώβριο του 2011 στη νωπή τομάτα (-33,9%) και σε ορισμένα άλλα είδη, με συνέπεια την πτώση του γενικού δείκτη εκροών κατά 3,8 ποσοστιαίες μονάδες, σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί.
Οι εξελίξεις αυτές κατά το πρώτο 10μηνο του 2011 επέδρασαν αρνητικά στο αγροτικό εισόδημα, εξαιτίας της σημαντικής αύξησης του κόστους παραγωγής (+7,6%) σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2010, ενώ οι τιμές παραγωγού δείχνουν αισθητή πτώση (-3,8%), με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται ένας ιδιαίτερα υψηλός αρνητικός δείκτης εισοδήματος (-11,4%).
Η αρνητικές αυτές εξελίξεις στο αγροτικό εισόδημα της χώρας επιβεβαιώνονται και σε πρόσφατη έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία, στο διάστημα των τελευταίων ετών, διευρύνεται συνεχώς το άνοιγμα του κόστους των εισροών σε βάρος των τιμών παραγωγού, με αποτέλεσμα τη συνεχή και διαρκή μείωση του αγροτικού εισοδήματος, όπως χαρακτηριστικά αποτυπώνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί.
Εξέλιξη τιμών εισροών και εκροών αγροτικού τομέα
Οι εξελίξεις αυτές είχαν ως συνέπεια τη μεγέθυνση της απόκλισης του αγροτικού εισοδήματος από τους μισθούς και τα ημερομίσθια των άλλων τομέων της οικονομίας, όπως οι κατασκευές, η βιομηχανία και οι υπηρεσίες. Η τάση αυτή, όπως καταγράφεται και στο διάγραμμα που ακολουθεί, που προέρχεται από στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιδεινώθηκε στο διάστημα των τελευταίων ετών, με αποτέλεσμα τη συνεχή αρνητική απόκλιση του Δείκτη Α του αγροτικού εισοδήματος από τους αντίστοιχους Δείκτες των άλλων τομέων της οικονομίας, από τους οποίους υπολείπεται αισθητά.
Βρείτε εδώ ολόκληρη τη σχετική Μελέτη της ΠΑΣΕΓΕΣ για τις εξελίξεις στην αγροτική οικονομία.doc
