Τα τελευταία χρόνια η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου βρίσκεται σε μια διαρκή προσπάθεια να αξιοποιήσει το «χρυσάφι» της χιώτικης γης και να κάνει γνωστό και περιζήτητο το «δάκρυ» των μαστιχόδεντρων στη διεθνή αγορά. Η μαστίχα πρέπει να γίνει ένα λειτουργικό τρόφιμο, να απευθύνεται στον μοντέρνο καταναλωτή και να τον πείθει με επιστημονικό τρόπο πως κάνει καλό και στην υγεία του, δηλώνει ο πρόεδρος της Ένωσης, Κώστας Γανιάρης.
Πρώτοι οι Έλληνες καλλιεργητές, αντιλαμβανόμενοι τις νέες ευκαιρείες που ανοίγονται, φαίνεται αυξάνουν με σταθερούς ρυθμούς (σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τις πωλήσεις των τοπικών φυτωρίων) τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν το μοναδικό προνόμιο των ειδικών εδαφοκλιματικών συνθηκών που επικρατούν στη Χίο, ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι του νησιού στρέφονται στην παραδοσιακή καλλιέργεια της θαυματουργής μαστίχας.
Άλλωστε, η μαστίχα Χίου είναι ένα μοναδικό φυσικό προϊόν με θεραπευτικές ιδιότητες, που παράγεται μόνο στη Χίο και πουθενά αλλού στον κόσμο, λόγω του μικροκλίματος και του ηφαιστειογενούς εδάφους στο νότιο μέρος του νησιού. Πρόκειται για μια φυσική ρητίνη, με σχεδόν διαφανές υπόλευκο χρώμα, η οποία βγαίνει από τον κορμό του μαστιχόδεντρου ή σχίνου, όπως ονομάζεται αλλιώς, ένας αειθαλής θάμνος που ευδοκιμεί σε όλες τις χώρες της Μεσογείου. Στη νότια Χίο υπάρχουν περίπου 2 εκατ. μαστιχόδεντρα, τα οποία βρίσκονται αναμεμιγμένα με άλλα δέντρα, όπως ελιές και θάμνους, και καλύπτουν σε έκταση το 1/3 του νησιού.
Κατά κύριο λόγο, την μαστίχα εμπορεύεται η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, ένας αναγκαστικός συνεταιρισμός, με τον οποίο συνεργάζονται σχεδόν 4.000 οικογένειες. Ταυτόχρονα, η Mediterra Α.Ε, εταιρεία που ελέγχεται από την ΕΜΧ και αναπτύσσει τα καταστήματα Mastiha Shop, λειτουργεί με στόχο να αναδείξει προϊόντα που η παρασκευή τους στηρίζεται στη μαστίχα Χίου.
Οι αποδόσεις
Κάθε χρόνο περίπου 20.000 νέα μαστιχόδεντρα φυτεύονται στην ευλογημένη γη της Χίου, αφού το προϊόν γνωρίζει υψηλή ζήτηση παγκοσμίως. Τα δενδρύλλια ηλικίας 3 χρονών κοστίζουν 30 ευρώ έκαστο, ενώ αυτά που είναι μόλις ενός χρόνου κοστίζουν 20 ευρώ, στα φυτώρια Χρυσοπούλου, στα Μαστιχοχώρια. Σε κάθε στρέμμα φυτεύονται 80-100 μαστιχόδεντρα και το καθένα από αυτά παράγει ετησίως 150 γραμμάρια μαστίχας.
Άρα, η μέση στρεμματική απόδοση φτάνει τα 15 κιλά το στρέμμα. Η τιμή που απολαμβάνει ο παραγωγός μαζί με τις επιδοτήσεις διαμορφώνεται στα 85 ευρώ το κιλό κατά μέσο όρο, ενώ το πολύ ποιοτικό προϊόν μπορεί να φτάσει και τα 89 ευρώ το κιλό, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών, Κώστα Γανιάρη.
Τεχνική καλλιέργειας
Ο πολλαπλασιασμός του μαστιχόδενδρου, γίνεται με δύο τρόπους. Ένας τρόπος είναι με «καταβολάδες», που σημαίνει ότι εάν κάποιο από τα κλαδιά του σκίνου ήταν πεσμένο προς το έδαφος, το φύτευαν. Καλύτερος όμως τρόπος πολλαπλασιασμού είναι με κλαδιά - μοσχεύματα, τα οποία φέρουν οφθαλμούς για να μπορούν μετά την εμφύτευσή τους να αναπτύξουν ριζικό σύστημα. Αυτά αποκόπτονται από το ίδιο το δένδρο, περίπου 40-50 εκ., φυτεύονται σε βάθος 30 - 40 εκ. και σε γραμμές με απόσταση 3-4 μ. ώστε να διευκολύνονται σκάψιμο - όργωμα.
Η ανάπτυξη του σκίνου δεν γίνεται με γοργό ρυθμό, καθώς για την πλήρη του ανάπτυξη χρειάζονται 40-50 χρόνια. Η αποδοτικότητά του αρχίζει μετά τον 5ο ή 6ο χρόνο. Απαραίτητο είναι το κλάδεμα, ο καθαρισμός του δέντρου από τα μη υγιή κλαδιά. Κάθε 5-6 χρόνια πρέπει να γίνεται συστηματικά για να πάρει την κανονική του μορφή το δέντρο, αλλά και για να μπορεί να αναπνέει.
Όλη η διαδικασία
- Η παραγωγή της μαστίχας αποτελεί οικογενειακή ασχολία.
- Το Δεκέμβριο ξεκινά η λίπανση των σχίνων.
- Από μέσα Γενάρη και τον Φεβρουάριο κλαδεύονται τα χαμηλά κλαδιά.
- Τον Μάρτιο και Απρίλιο γίνεται το σκάψιμο του εδάφους για την ανανέωση του και την απομάκρυνση τυχόν ζιζανίων.
- Από μέσα Ιουνίου ως αρχές Ιουλίου γίνεται το καθάρισμα και ακολουθεί η ισοπέδωση του εδάφους.
- Το κέντημα ξεκινάει Ιούλιο ως και Αύγουστο, γίνεται δύο φορές την εβδομάδα και διαρκεί 5 με 6 εβδομάδες.
- Η πρώτη συλλογή γίνεται μετά τις 15 Αυγούστου, η μαστίχα στερεοποιείται σε 15-20 μέρες από το κέντημα.
- Ακολουθεί και δεύτερος κύκλος χαράγματος για 5-6 εβδομάδες μέχρι το φθινόπωρο.
- Το δεύτερο μάζεμα γίνεται μετά τις 15 Σεπτεμβρίου.
- Κατόπιν αρχίζει η διαδικασία του καθαρίσματος.
- Το έτοιμο προϊόν καταλήγει στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, η οποία το επεξεργάζεται, το συσκευάζει και το εμπορεύεται διεθνώς.
Από τον Ιπποκράτη και τη Ρώμη
Ιστορία πλέον των 2.500 χρόνων κουβαλάει η μαστίχα Χίου, αυτό το μοναδικό προϊόν με την παγκόσμια αναγνώριση. Η αρχαιότερη αναφορά για την μαστίχα, έρχεται από τον Ηρόδοτο, κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. Οι φαρμακευτικές της ιδιότητες της ήταν γνωστές στον Ιπποκράτη και οι κυρίες της Ρώμης χρησιμοποιούσαν οδοντογλυφίδες από μαστιχόδεντρα λόγω της ιδιότητας τους να λευκαίνουν τα δόντια.
Η επέκταση της καλλιέργειας της μαστιχοφόρου σχίνου, για εμπορική εκμετάλλευση, φαίνεται πως αρχίζει από την εποχή του μαρτυρίου του Αγίου Ισιδώρου (14 Μαΐου 250 μ.Χ.). Η μαστίχα από τον δέκατο αιώνα και μετά γίνεται διάσημη από τους περιηγητές που επισκέφθηκαν την Χίο. Στα μετέπειτα χρόνια η μαστίχα άρχισε να συσχετίζεται άμεσα με την ιστορία της Χίου.
