Δύο χρήσεις, πολλαπλά τα οφέλη από το ρεβίθι

Όσον αφορά το βρώσιμο ρεβίθι, εκτός του ότι συνδέεται με κλασικές ελληνικές συνταγές, αναδεικνύεται και σε άριστη επιλογή αμειψισποράς στα σιταροχώραφα, βελτιώνοντας τη γονιμότητα των εδαφών. Αυτοί είναι και οι βασικότεροι λόγοι πίσω από τους οποίους «κρύβεται» και η εξήγηση γιατί η τιμή παραγωγού στη χώρα μας είναι  η δεύτερη υψηλότερη παγκοσμίως, μετά την Συρία. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) οι τιμές παραγωγού στη χώρα μας για τα ρεβίθια που καταναλώνονται από τους ανθρώπους ως όσπρια διαμορφώνονται στα 2.000 δολάρια ο τόνος, δηλαδή περίπου στα 1.400 ευρώ ο τόνος. Υψηλότερες τιμές σημειώνονται μόνο στη Συρία, που τα ρεβίθια αποτελούν σημαντικό συστατικό της παραδοσιακής κουζίνας, ενώ αυξημένες είναι οι τιμές παραγωγού και στην Κύπρο, την Κροατία και τη Βοσνία.
Από την άλλη πλευρά, το κτηνοτροφικό ρεβίθι έρχεται να δώσει την ελληνική απάντηση στη χρήση της σόγιας, ωα ζωοτροφή, αφού είναι φθηνή, αποδοτική και κυρίως ευκολόχρηστη καλλιέργεια. Το κτηνοτροφικό ρεβίθι (Cicer arietinum L.), είναι ψυχανθές και παρά το μέτριο προς μικρό μέγεθος του καρπού του, έχει την εξαιρετική ιδιότητα να είναι ανθεκτικό στην Ασκόχυτα, μια ασθένεια που ταλαιπωρεί πολύ τους Έλληνες κτηνοτρόφους, αφού στην χώρα μας δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο αποτελεσματικά μυκητοκτόνα για την καταπολέμησή της.
Το μεγάλο του ατού είναι ότι μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλες τις περιοχές της χώρας μας, ειδικά σε σταροχώραφα, με σπορά τον Νοέμβριο. Θεωρείται κατάλληλο και για αμειψισπορά και είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στην ξηρασία, αλλά μπορεί να καλλιεργηθεί και ως ποτιστικό (αν και ούτως ή άλλως χρειάζεται μόλις 2 με 3 ποτίσματα). Για 1 στρέμμα απαιτούνται 17 κιλά σπόρος, από το οποίο θα παραχθούν 170 κιλά κτηνοτροφικό ρεβίθι, ενώ με την ίδια ποσότητα και λίγα ποτίσματα μπορούμε να πάρουμε και 350 κιλά παραγωγή ανά στρέμμα.
Παράλληλα, το κόστος της καλλιέργειάς του χαρακτηρίζεται από τους ίδιους τους παραγωγού «πολύ χαμηλό έως ασήμαντο», αφού δεν απαιτεί ψεκασμούς, σπέρνεται και συγκομίζεται με τις ίδιες θεριζοαλωνιστικές μηχανές που χρησιμοποιούνται για το σιτάρι, ενώ απαιτεί μόνο μία ή δύο εφαρμογές ζιζανοκτονίας.

Γενικά στοιχεία
Το ρεβίθι (Cicer arietinum) είναι ετήσιο ξηρικό ψυχανθές, που καλλιεργείται από την αρχαιότητα στην περιοχή της Μεσογείου, στην Ινδία, στην Αιθιοπία και στη Μέση Ανατολή. Χρησιµοποιείται στη διατροφή του ανθρώπου ως πηγή υψηλής ποιότητας πρωτεΐνης και υδατανθράκων, ενώ σε µικρότερη έκταση καλλιεργείται για παραγωγή  ζωοτροφών. Αυτή η διττή χρήση του ρεβιθιού, για ανθρώπινη κατανάλωση και για ζωοτροφή, έχει οδηγήσει σε µια αντίστοιχη διαφοροποίηση των ποικιλιών. Έτσι, οι άσπροι και ανοιχτόχρωµοι, µεγάλου µεγέθους καρποί ρεβιθιού προορίζονται, συνήθως, για ανθρώπινη κατανάλωση, ενώ οι καρποί µέσου µεγέθους, ποικίλου χρώµατος και σχήµατος χρησιµοποιούνται ως ζωοτροφή.
Το κτηνοτροφικό ρεβίθι χρησιµοποιείται ως συµπυκνωµένη πρωτεϊνούχα ζωοτροφή στα σιτηρέσια των αγροτικών ζώων, σε αντικατάσταση άλλων πρωτεϊνούχων σπόρων. Για το λόγο αυτό, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το βιολογικό κτηνοτροφικό ρεβίθι αφού µπορεί να αντικαταστήσει πλήρως τη σόγια, στα σιτηρέσια των βιολογικά εκτρεφόµενων ζώων.
Καλλιεργητικές απαιτήσεις: Η καλλιέργεια του κτηνοτροφικού ρεβιθιού είναι ετήσια και κατάλληλη για ξηρικά χωράφια. Είναι φυτό πολύ ανθεκτικό στην ξηρασία,σε σχέση µε τα υπόλοιπα ψυχανθή. Επιπλέον, το ρεβίθι δεν εµφανίζει ιδιαίτερες απαιτήσεις σε λίπανση, αφού έχει τη δυνατότητα να δεσµεύει το άζωτο. Ελάχιστες είναι και οι εδαφικές του απαιτήσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά τις ποικιλίες µε µικρούς και έγχρωµους σπόρους, γεγονός που επιτρέπει την καλλιέργειά του σε ποικιλία εδαφών. Η σηµαντικότερη ασθένεια του ρεβιθιού είναι ο µύκητας ασκόχυτα, που µπορεί να οδηγήσει σε σηµαντικές έως και ολοκληρωτικές απώλειες της παραγωγής5.
Απαιτείται, εποµένως, η επιλογή κατάλληλων ποικιλιών, ανθεκτικών στον παραπάνω µύκητα, αφού η χρήση µυκητοκτόνων κρίνεται ανεπαρκής και µη συµφέρουσα. Τέτοιες ποικιλίες είναι η Άνδρος, η  Αµοργός και η Σέριφος. Ο κίνδυνος της ασκοχύτωσης, αποτελεί και το µεγαλύτερο µειονέκτηµα στη βιολογική καλλιέργεια του κτηνοτροφικού ρεβιθιού. Η εξάπλωση της καλλιέργειας περιορίζεται επίσης από τη µικρή αντοχή των υπαρχόντων ποικιλιών στις χαµηλές θερµοκρασίες που ευνοούν την ανοιξιάτικη σπορά,.

Παραγωγή και Κατανάλωση

Σήµερα το ρεβίθι καλλιεργείται σε πάρα πολλές χώρες της Ν. και ∆. Ασίας, της Β. και Α. Αφρικής, της Ν. Ευρώπης, της Ν. και Β. Αµερικής και στην Αυστραλία. Οι κυριότερες χώρες παραγωγής είναι η Ινδία, όπου παράγεται το 60% της συνολικής ποσότητας και ακολουθούν το Πακιστάν, το Ιράν και η Τουρκία. Το ρεβίθι αποτελεί σηµαντικό είδος διατροφής και κύρια πηγή πρωτεΐνης, κυρίως στις αναπτυσσόµενες χώρες. Η καλλιέργεια του κτηνοτροφικού ρεβιθιού εµφανίζεται πιο περιορισµένη, αν και σε ορισµένες χώρες, χρησιµοποιείται στη διατροφή των ζώων όχι µόνο ο καρπός, αλλά και ο σανός του ρεβιθιού. Όσον αφορά την Ελλάδα, εντοπίζεται σε συγκεκριµένες περιοχές όπως είναι ο νοµός Γρεβενών, για τον οποίο αποτελεί παραδοσιακή καλλιέργεια. Εµφανίζει, όµως, καλές προοπτικές ανάπτυξης και επέκτασης τα επόµενα χρόνια.

Απόδοση – Τιµή
Από τα διαθέσιµα στοιχεία για την καλλιεργητική περίοδο 2006-2007, προκύπτει ότι η µέση απόδοση για το βιολογικό κτηνοτροφικό ρεβίθι είναι 121,3 κιλά/στρέµµα, ενώ η µέγιστη απόδοση φτάνει τα 220 κιλά/στρέµµα. Η ελάχιστη απόδοση που αναφέρεται στη βιβλιογραφία είναι 50 κιλά/στρέµµα, σηµειώνεται όµως, ότι η προσβολή από ασκόχυτα µπορεί να µηδενίσει την παραγωγή. Η µέση τιµή πώλησης, για την ποσότητα που δεν ιδιοκαταναλώνεται, είναι 0,68 €/κιλό, η ελάχιστη τιµή 0,3 €/κιλό και η µέγιστη τιµή 2 €/κιλό.

Ακαθάριστη Πρόσοδος – Κέρδος

Η µέση ακαθάριστη πρόσοδος ανά στρέµµα βιολογικού κτηνοτροφικού ρεβιθιού υπολογίζεται στα 116,6 €/στρέµµα, η ελάχιστη ακαθάριστη πρόσοδος είναι 25,6 €/στρέµµα και η µέγιστη 403,7 €/στρέµµα. Στον υπολογισµό της ακαθάριστης προσόδου συµπεριλαµβάνεται και η επιδότηση για την βιολογική παραγωγή που φτάνει τα 33,5 €/στρέµµα. Το µέσο κέρδος φτάνει τα 45,6 €/στρέµµα, µε πιθανότητα αρνητικού αποτελέσµατος (ζηµία) 17%. Το µέγιστο κέρδος φτάνει τα 336,5 €/στρέµµα και το ελάχιστο τα -45,4 €/στρέµµα Χωρίς την επιδότηση για το βιολογικό τρόπο παραγωγής, η πιθανότητα αρνητικού αποτελέσµατος φτάνει το 57% και το µέσο κέρδος εκτιµάται στα 12,1 €/στρέµµα.

Προοπτικές καλλιέργειας
Θετικοί παράγοντες
Η πλήρης εκµηχάνισή της και οι µικρές απαιτήσεις της σε εργασία.
Οι ελάχιστες απαιτήσεις της σε λίπανση και γονιµότητα εδάφους.
Η συµβολή της στη βελτίωση της γονιµότητας του εδάφους, λόγω της ικανότητας της να δεσµεύει το άζωτο.
Η ανθεκτικότητα του φυτού στην ξηρασία.
Η χρήση του παραγόµενου προϊόντος στα σιτηρέσια των αγροτικών ζώων, σε αντικατάσταση άλλων πρωτεϊνούχων σπόρων, όπως η σόγια (κυρίως στη βιολογική κτηνοτροφία).
Η υψηλή θρεπτική αξία των σπόρων του ρεβιθιού και οι ελάχιστοι αντιθρεπτικοί παράγοντες που περιέχονται σε αυτούς.

Αρνητικοί παράγοντες
Οι µεγάλες απώλειες στην παραγωγή που µπορεί να προκαλέσει η προσβολή από ασκόχυτα και οι περιορισµένες δυνατότητες αντιµετώπισης της ασθενείας µε µυκητοκτόνα.
Το υψηλό κόστος αγοράς του πιστοποιηµένου σπόρου, ειδικά για τις ανθεκτικές στον ασκόχυτα ποικιλίες.
Η µικρή αντοχή των υπαρχόντων ποικιλιών στις χαµηλές θερµοκρασίες.

Μελέτη καθηγητών του ΕΘΙΑΓΕ: Τζουραµάνη Ε., Σιντόρη Αλ., Λιοντάκης Αγ., Ναβρούζογλου Π., Παπαευθυµίου Μ., Καρανικόλας Π. και Αλεξόπουλος Γ.
Πηγή ΕΘΙΑΓΕ