Έρχονται λίγοι φεύγουν πολλοί

Ίσως είναι απαραίτητο να επισηµανθεί επίσης ότι παρά την ροή νέων επαγγελµατιών προς τον αγροτικό χώρο, ακόµα περισσότεροι είναι εκείνοι που περνούν την πόρτα της εξόδου. Αυτό σηµαίνει ότι η πορεία των πραγµάτων σηµατοδοτεί µια αργή αλλά σταθερή διαδικασία συγκέντρωσης, τόσο της αγροτικής γης όσο και των παραγωγικών µέσων.

Αυτό µε τη σειρά του υποδηλώνει ένταση του ανταγωνισµού και δυσκολίες για τους νέους επαγγελµατίες και ειδικά σε όσους εξ αυτών δε διαθέτουν την απαιτούµενη τεχνογνωσία, τα απαραίτητα τεχνικά µέσα, τις αναγκαίες υποδοµές, την εύλογη πρόσβαση σε αγροτική γη και τα ικανά κεφάλαια.

Πέραν όλων των παραπάνω, την ένταση του ανταγωνισµού πιστοποιούν και οι συνθήκες της αγοράς αγροτικών προϊόντων. Η κατάρρευση των συνεταιρισµών, προσχεδιασµένη ή συµπτωµατική (σίγουρα µε µεγάλες ευθύνες από πολλές πλευρές), και η ενίσχυση του ρόλου των ιδιωτών εµπόρων και µεταποιητών, προάγει την άµεση διαπραγµάτευση, προσδίδοντας πλεονέκτηµα στους οργανωµένους παραγωγούς

Συνέπεια αυτής διαδικασίας οι ισχυροί, έστω και για τα εγχώρια δεδοµένα, επαγγελµατίες του αγροτικού χώρου να γίνονται ισχυρότεροι και οι αδύναµοι να χάνουν και τελευταία ερείσµατά τους στην αγορά. Καινοτοµία και διαφοροποίηση έχουν σηµασία, µόνο µε την προϋπόθεση ότι το παραγόµενο προϊόν συνιστά κρίσιµο µέγεθος.     
 
Γιάννης Πανάγος