Η Ευρώπη προσφέρει μια πλούσια ποικιλία πολιτισμού, ιστορίας και γεωγραφίας - και το φαγητό διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως αντικατοπτρισμός όλων των παραπάνω. Τα σήματα ευρωπαϊκής γεωγραφικής ένδειξης επιτρέπουν την προστασία αυτών των παραδοσιακών τροφίμων, «σηκώνοντας» το βάρος της ιστορίας της ευρωπαϊκής διατροφής στους ώμους τους.
Οι ετικέτες γεωγραφικής ένδειξης, ένα είδος δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, αποτελούν μέρος του συστήματος ποιότητας της ΕΕ, διασφαλίζοντας ορισμένα πρότυπα που συνδέονται με τη γεωγραφική προέλευση του τροφίμου ή του ποτού και την τεχνογνωσία. Καλύπτουν τέσσερις τομείς: γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα, κρασί, οινοπνευματώδη ποτά και αρωματισμένα κρασιά. Σε σούπερ μάρκετ, εστιατόρια, μπαρ στην Ευρώπη - και πολύ πιο πέρα - αυτά τα προστατευόμενα προϊόντα καταναλώνονται από τον κόσμο, ο οποίος συχνά δε συνειδητοποιεί τις ιστορίες και την τεχνογνωσία πίσω από τέτοια προϊόντα υψηλής ποιότητας.
Οι ιστορίες πίσω από τις ετικέτες
Συνολικά 3.355 προϊόντα καταχωρούνται ως γεωγραφικής ένδειξης στην Ευρώπη, τα οποία μοιράζονται μεταξύ δύο σημάτων: Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π) και Προστατευμένης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε).
Τα προϊόντα με ετικέτα Π.Γ.Ε είναι προϊόντα των οποίων η ποιότητα ή η φήμη συνδέονται με την περιοχή στην οποία παράγονται, μεταποιούνται ή προετοιμάζονται. Ωστόσο, τα συστατικά δεν χρειάζεται να προέρχονται από την ίδια περιοχή. Παραδείγματα Π.Γ.Ε περιλαμβάνουν το γαλλικό Raviole du Dauphiné, την τσεχική μπύρα České pivo ή το σλοβενικό κρασί Primorska.
Κάθε προϊόν έχει και μια ιστορία να πει, που συνδέεται με την περιοχή και τα συγκεκριμένα συστατικά που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα, το Raviole du Dauphiné παρασκευάζεται με αλεύρι μαλακού σιταριού, ειδικά τυριά (Comté και / ή Emmental français Est central), φρέσκο λευκό τυρί και μαϊντανό. Αυτά τα υλικά είναι όλα διαθέσιμα απευθείας στην περιοχή Dauphiné. Για παράδειγμα, μόνο το μαλακό σιτάρι που συνηθίζεται να καλλιεργείται σε αυτή την περιοχή και τα κοπάδια προβάτων, αιγών και βοοειδών που παράγουν γάλα, δίνουν τα ζυμαρικά και τα τυριά και το κρέας, αντίστοιχα. Ωστόσο, το κρέας ήταν παλιότερα προϊόν πολυτελείας και το συγκεκριμένο πιάτο δεν περιλάμβανε και το κρέας στη συνταγή, η οποία μαγειρευόταν κατά κύριο λόγο κατά τη νηστεία. Στη συνέχεια εξελίχθηκε σε ένα πιάτο που σερβιρόταν σε συνάξεις και γινε πιο διαδεδομένο στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν οι «ravioleuses» - οι γυναίκες που το προετοίμαζαν – πήγαιναν από αγρόκτημα σε αγρόκτημα για να το έχουν έτοιμα μια νύχτα πριν τη σύναξη.
Η ετικέτα Π.Ο.Π αφορά προϊόντα που παράγονται, επεξεργάζονται και προετοιμάζονται σε μια συγκεκριμένη περιοχή, χρησιμοποιώντας αναγνωρισμένη τεχνογνωσία και συστατικά από αυτήν. Παραδείγματα καταχωρημένων προϊόντων με αυτή την ετικέτα είναι το ισπανικό Cava, το αυστριακό τυρί Tiroler Bergkäse και το μέλι από πεύκο και θυμάρι της Κρήτης.
Η ιστορία πίσω από την ετικέτα μας οδηγεί πίσω στην ελληνική μυθολογία και το μύθο της γέννησης και ανατροφής του Δία στην Κρήτη. Του δόθηκε μέλι από τη νύμφη Μέλισσα, κόρη του Βασιλιά Μελισσέα, ημίθεου του μελιού και της τέχνης της μελισσοκομίας. Η πανίδα, η χλωρίδα και το κλίμα της Κρήτης την καθιστούν ιδανικό μέρος για την παραγωγή μελιού. Το μέλι πεύκου και θυμαριού του νησιού είναι το αποτέλεσμα της όψιμης ανθοφορίας του θυμαριού και του μελιτώματος που παράγεται από ένα έντομο που ζει στα πεύκα της Κρήτης.
Ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για τα προϊόντα της ΕΕ
Η διαφύλαξη των παραδόσεων και της τεχνογνωσίας αποτελεί βασική πτυχή των ετικετών γεωγραφικών ενδείξεων, αλλά δεν αναπτύχθηκαν μόνο λόγω της «νοσταλγίας» για την παράδοση. : η ετικέτα είναι επίσης ιδιαίτερα συμφέρουσα για τους αγρότες που τις παράγουν.
Για να κατοχυρωθεί ένα προϊόν ως γεωγραφικής ένδειξης, πρέπει να τηρούνται αυστηροί κανόνες κατά τη διάρκεια της παραγωγής και επιλογής των συστατικών. Χάρη σε αυτούς τους κανονισμούς, τα πρότυπα ποιότητας είναι υψηλά και αξιόπιστα. Η προστιθέμενη αξία της απόκτησης τέτοιων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τους αγρότες πηγαίνει ακόμα παραπέρα, για παράδειγμα, με την αύξηση της προβολής και την καλύτερη πρόσβαση σε κεφάλαια προώθησης και επενδυτικές ενισχύσεις, σύμφωνα με μελέτη της ΕΕ για την αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας των προϊόντων Π.Ο.Π και Π.Γ.Ε.
Επιπλέον, λόγω της υπόσχεσης ποιότητας και παράδοσης, τα γεωγραφικής ένδειξης προϊόντα. αποτελούν πλεονέκτημα για το εξωτερικό εμπόριο. Τα προϊόντα αυτά αποτελούν το 15% των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων διατροφής στην ΕΕ. Αυτές οι ετικέτες παίζουν επίσης ρόλο κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για εμπορικές συμφωνίες, επιδιώκοντας την προστασία των ευρωπαϊκών γεωγραφικών ενδείξεων σε άλλες χώρες - και μάλιστα και αντίστροφα. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της CETA, τη συμφωνία εμπορίου μεταξύ Καναδά και ΕΕ, 143 ευρωπαϊκά προϊόντα γεωγραφικής ένδειξης θα προστατευτούν στον Καναδά, ενώ στη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ Ιαπωνίας και ΕΕ συμφωνήθηκε η προστασία 205 ευρωπαϊκών γεωγραφικών ενδείξεων στην Ιαπωνία.
Η ΕΕ παρέχει σημαντική στήριξη στις γεωγραφικές ενδείξεις και αναγνωρίζει τη σαφή προστιθέμενη αξία τους τόσο στους παραγωγούς όσο και στους καταναλωτές. Αυτό σημαίνει όχι μόνο ενθάρρυνση σε περισσότερους παραγωγούς να καταχωρούν τα παραδοσιακά προϊόντα τους ως γεωγραφικής ένδειξης αλλά και να διασφαλίζουν την αυστηρή τήρηση των διαδικασιών για τα καταχωρημένα προϊόντα. Αυτό αντιμετωπίζεται σε επίπεδο κράτους μέλους. Τα εγγεγραμμένα προϊόντα πρέπει πράγματι να προστατεύονται από τον αθέμιτο ανταγωνισμό τόσο εντός της ΕΕ όσο και σε άλλες χώρες παγκοσμίως. Σε συμφωνίες που έχουν θεσπιστεί σε διμερείς ή περιφερειακές συναντήσεις στην περίπτωση τρίτων χωρών, οι εθνικές αρχές θα πρέπει να εξασφαλίσουν πλήρη έλεγχο κατά της απάτης.
Ένα λαμπρό μέλλον για τις ετικέτες γεωγραφικής ένδειξης
Τα σήματα ευρωπαϊκής γεωγραφικής ένδειξης αποτελούν σημαντικό πλεονέκτημα για τους παραγωγούς, τους καταναλωτές αλλά και για την προώθηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού και ιστορίας. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων προϊόντων αυξάνεται διαρκώς, δίνοντας ολοένα και περισσότερη προβολή σε παραδοσιακά προϊόντα και την ευκαιρία τα τελευταία να φτάσουν σε νέες αγορές. Με νέες εμπορικές συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών, τα ευρωπαϊκά προϊόντα με αυτή την κατοχύρωση είναι και θα συνεχίσουν να είναι «προστατευμένα» σε όλο τον κόσμο.
Eυγενία Σαρακατσάνη
