Με τον ερχομό της Άνοιξης αρχίζουν οι προετοιμασίες . Ένα μήνα πριν ανηφορίσουν για τα βουνά έπρεπε να κουρέψουν τα πρόβατα , για να προλάβουν να βγάλουν μαλλί , ώστε να αντέξουν το κρύο του βουνού . Ο Μάης είναι ο μήνας της μετακίνησης . Μπορεί οι κορφές των βουνών να κρατάνε ακόμα χιόνι , αλλά τα ανοιξιάτικα μαντριά χαμηλότερα , είναι έτοιμα να δεχθούν τα κοπάδια ώσπου να «δώσει» το χορτάρι και ψηλότερα , εκεί όπου γίνεται και η τελική εγκατάσταση .
Μια άλλη δουλειά πριν την αναχώρηση για τα βουνά που γίνονταν παλιότερα ήταν το μοίρασμα των μαντριών με κλήρο αλλά και η συμφωνία με τον έμπορο για να δώσουν το γάλα .Ύστερα φώναζαν τον βαλμά να πεταλώσει τα άλογα , τον σαμαρά να επιδιορθώσει τα σαμάρια και φυσικά προετοιμασία της οικογένειας με τρόφιμα , το δέσιμο των ντεγκιών , των δισακιών που γέμιζαν με ζυμωτό ψωμί για το δρόμο που κρατούσε δέκα μέρες .
Τα χωριά ζωντανεύουν , η κοινωνική ζωή ποτίζεται από τις δροσοσταλίδες της παράδοσης και του κοινοτισμού που αποτέλεσε πηγή ζωής και προόδου αλλά στήριξης των τοπικών οικονομιών και διατήρησης της Ελληνικής ταυτότητας στην Ελληνική ύπαιθρο κατά την περίοδο του Οθωμανικού ζυγού .
Στα καταπράσινα λιβάδια και στο πυκνό δάσος ακούγεται ο γλυκόλαλος ήχος των κουδουνιών που έρχεται και σμίγει με το βουητό της φυλλωσιάς και το θρόισμα των δένδρων από το δροσερό αεράκι που φυσάει ανάλαφρο ανάμεσα από τα ελάτια και την οξιά .
Στα ορεινά βοσκοτόπια της περιοχής Ασπροποτάμου και πολλών άλλων ορεινών χωριών του ορεινού όγκου της Πίνδου μέχρι τη δεκαετία του 1960 το ανέβασμα διαρκούσε ακόμη και εβδομάδες, λόγω της ανυπαρξίας οδικού δικτύου . Μετά , τουλάχιστον για τους κτηνοτρόφους των χωριών της ορεινής Καλαμπάκας , η μετακίνηση γίνονταν πεζή μέχρι το σιδηροδρομικό σταθμό και από εκεί το κοπάδι και τα υποζύγια φορτώνονταν στο τρένο για να φτάσουν στα χωριά της περιοχής Φερσάλλων και Βελεστίνου . Σήμερα βέβαια είναι υπόθεση ωρών .
Παλαιότερα, ο τσέλιγκας και βοσκοί έστηναν τις σκηνές, άναβαν φωτιά και συντροφιά με τις οικογένειες του καραβανιού έκαναν όλες τις απαραίτητες εργασίες. Έπαιρναν μαζί τους σκυλιά και άλογα για τη μεταφορά όλου του νοικοκυριού και των απαραίτητων τροφίμων για τη διαδρομή, αφού το κοπάδι ακολουθούσε και η οικογένεια. Τη νύχτα στήνονταν οι σκηνές, ετοίμαζαν το φαγητό, το οποίο ήταν συνήθως πρόχειρο, όπως όσπρια, ρύζι, πατάτες , τα αιγοπρόβατα ή τα γελάδια ξεκουράζονταν και εκείνα ώστε την επόμενη ημέρα να συνεχίσουν την πορεία τους βοσκώντας παράλληλα. Ωστόσο και σήμερα υπάρχουν κτηνοτρόφοι αιγοπροβάτων αλλά και μεγάλων ζώων που κάνουν με τον παραδοσιακό τρόπο τη μεταφορά των ζώων στα βουνά , αλλά σε γενικές γραμμές η μετακίνηση γίνεται με φορτηγά .
Εκεί πάνω , μέσα στη φύση στα ήθη και έθιμα όπως προκύπτουν από την παράδοση και το εκκλησιαστικό αγιολόγιο , με ανταμώματα , με γιορτές και πανηγύρια , περνούσε το Καλοκαίρι .
Και εκεί στα τέλη του τρυγητή και εν όσο το κρύο στα βουνά της Πίνδου αρχίζει να «δένει» οι τσοπαναραίοι κοιτάζουν τα σύννεφα, ψηλά πάνω από τις ράχες, διαβάζουν τα σημάδια κι καταλαβαίνουν πως ήρθε η ώρα να σηκώσουν τα κοπάδια και να ξεκινήσουν την κάθοδο για τα χειμαδιά με τα Βλαχοχώρια να ερημώνουν και πάλι . Η ζωή των κτηνοτρόφων μπορεί να άλλαξε σημαντικά τα τελευταία χρόνια, το ανέβασμα την άνοιξη και η επιστροφή στα χειμαδιά όμως, είναι μια «μικρή ξενιτιά», που ακολουθεί πάντα τους κατοίκους των ορεινών χωριών της Πίνδου .
Μαζί με την οικονομική τους αξία, τα πρόβατα και η ποιμενική ζωή έχουν συνδεθεί με μια πλούσια πολιτιστική παράδοση, η οποία περιλαμβάνει ποικίλα πολιτιστικά αγαθά, υλικής και μη υλικής υπόστασης. Παράλληλα, δύο χαρακτηριστικά της ποιμενικής ζωής έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την δημιουργία ενός μοναδικού τύπου πολιτισμού σχετικά με κτηνοτροφικές δραστηριότητες: η στενή επαφή του βοσκού με τη φύση και η απομόνωση της ποιμαντικής δραστηριότητας.
Η μετακίνηση από τα ορεινά στα πεδινά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του χειμώνα αντίστοιχα, συνέβαλε στον εμπλουτισμό της πολιτισμικής κληρονομιάς των κοινοτήτων που συμμετείχαν σε αυτή τη δραστηριότητα και δημιούργησε μοναδικές πολιτιστικές καταγραφές σχετικά με τις διαδρομές που ακολουθούν οι βοσκοί και οι αγέλες, γνωστές και ως διαδρομές νομαδικής διαχείμασης.
Μέσω της μελέτης των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της νομαδικής ζωής των βοσκών, διάφορα θέματα έρχονται στο προσκήνιο: πρόκειται για έναν τρόπο ζωής που συνδέεται στενά με τη φύση, διατηρώντας μια σχεδόν αρχέγονη σχέση με αυτήν, γεγονός το οποίο αντικατοπτρίζεται σε πολλές πολιτιστικές εκφράσεις, όπως στη μουσική , τα έθιμα, τον ρουχισμό, τη διαχείριση των ζώων, την αρχιτεκτονική, την κουζίνα και πολλά άλλα.
Η ιστορία της κτηνοτροφίας των προβάτων έχει αφήσει εμφανή ίχνη σχετικά με τα δρομολόγια της νομαδικής διαχείμαση και συνάμα αποτελεί σημαντική πολιτιστική κληρονομιά, η οποία μπορεί να προσφέρει στη σύγχρονη κοινωνία μας πολύτιμα μηνύματα βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων.
Αυτά είναι η όμορφη πλευρά της παραδοσιακής ποιμενικής ζωής των κτηνοτρόφων που δημιουργεί ευφάνταστες εικόνες στα βουνά της Πίνδου . Όμως υπάρχουν και προβλήματα πολλά καθώς τα έξοδα μετακίνησης είναι πολλά (ένας κτηνοτρόφος επιβαρύνεται με 5.000 έως 6.000 ευρώ για να μεταφέρει τα ζώα στο βουνό ) . Ένα επίσης σοβαρό πρόβλημα είναι η διαχείριση των βοσκοτόπων. Παλαιότερα οι κτηνοτρόφοι πήγαιναν επί δεκαετίες πάντα στο ίδιο μέρος , τώρα γίνονται δημοπρασίες που σημαίνει ότι τη μια χρονιά ένα κοπάδι μπορεί να είναι σε έναν βοσκότοπο και την επομένη χρονιά σε ένα άλλο.
Τι θέλουν ; Να πληρώνουν έναν δημοτικό φόρο και να έχουν το δικό τους βοσκότοπο για όσα χρόνια διατηρούν τα ζώα τους κάτι που θα επιτρέψει να γίνουν παρεμβάσεις βελτίωσης της υποδομής ( δρόμοι , στάνες, ποτίστρες ) και παράλληλα θα γίνεται καλύτερος έλεγχος και για την αποτροπή ασθενειών, καθώς δεν θα σμίγει το ένα κοπάδι µε το άλλο, ούτε στο νερό, ούτε στο γρέκι , ούτε στη βοσκή. Επίσης βαρύτητα πρέπει να δοθεί από την πολιτεία στις σπάνιες φυλές και ο λόγος είναι ότι είναι η ελληνική ταυτότητα σε πολλά προϊόντα, όπως η φέτα που δεν πρέπει µε κανέναν τρόπο λοιπόν να χαθούν.
Πηγή: www.stagonnews.gr
