Η γνωστή επενδυτική τράπεζα έχει καταρτίσει κι ένα ολόκληρο ειδικό πρόγραμμα που, κατ' αυτήν, εξασφαλίζει την "ομαλή διαδοχή" στην αγροτική γη και το αγροτικό επάγγελμα, βασιζόμενη στα πορίσματα εξειδικευμένων επιστημόνων και οικονομολόγων.
Το εν λόγω πρόγραμμα αφορά κυρίως στις μεγάλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις της Αυστραλίας και των ΗΠΑ, όμως κάλλιστα ορισμένες από τις συμβουλές που περιέχει θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες και στουςαγρότες της Ευρώπης και δη της χώρας μας.
Σύμφωνα με τον Τόνι Χάμινγκτον ειδικό για τη διαδοχή στα αγροκτήματα της Rabobank οι ιδιοκτήτες οικογενειακών αγροκτημάτων πρέπει να βρουν χρόνο για να συζητήσουν εγκαίρως το θέμα της διαδοχής με τα παιδιά τους
Πρόκειται για ένα φλέγον θέμα που ενδεχομένως να περιλαμβάνει συγκίνηση, διάσταση απόψεων, ενδεχομένως και εντάσεις, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Χάμινγκτον σε ένα σεμινά ριο προγραμματισμού διαδοχής στο πανεπιστήμιο Cambridge
Ο... εννιάλογος του Χάμινγκτον: 1. Το να μην κάνεις τίποτα για το θέμα της διαδοχής κοστίζει
2. Οι αγρότες οφείλουν να μιλάνε με τα παιδιά τους ώστε να ξεκινήσει από νωρίς ο «μηχανισμός» της διαδοχής
3. Ένα κοινό όραμα μεταξύ των μελών της οικογένειας επιτρέπει να διαχειρίζονται οι αγρότες καλύτερα την ανταλλαγή ακινήτων
4. Πρέπει να σημειωθεί ότι η επιτυχία στην επιχείρηση και στην οικογένεια είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η σαφής διάκρισή αυτών των δύο είναι κρίσιμη για τη διαδοχή στην εργασία
5. Προσδοκίες για την επιχείρηση από τα μέλη της οικογένειας θα έπρεπε το ταχύτερο δυνατό να κοινοποιούνται, ειδικά αν υπάρχει διάσταση απόψεων
6. Αναγνωρίζοντας την ικανότητα της επόμενης γενιάς είναι κρίσιμος παράγοντας. Αυτό απαιτεί ειλικρινείς συνομιλίες. Ιδιαίτερα αν την ικανότητα του γιού ή της κόρης ήταν μικρότερη από την απαιτούμενη για την επιχείρηση
7. Είναι δύσκολο να κοιτάξουμε στα μάτια τα παιδιά μας και να τους πούμε ότι δεν κάνουν για αυτή τη δουλειά. Αλλά όσο σκληρό και αν είναι πρέπει να το κάνουμε αν αυτό είναι απαραίτητο
8. Οι συζητήσεις διαδοχής πρέπει να γίνονται πριν τα μέρη μιας οικογένειας αναγκαστούν μέσω αιφνίδιων ή δυσάρεστων εξελίξεων (π.χ. θάνατος) να λάβουν βιαστικά και ακούσια αποφάσεις
9. Ένα σχέδιο διαδοχής θα μπορούσε να διατυπωθεί όταν τεθούν στο τραπέζι των συνομιλιών πραγματικές καταστάσεις, προσδοκίες και ικανότητες
Η περίπτωση της ΕλλάδαςΗ μεταβίβαση της έγγειας οικογενειακής περιουσίας στη χώρα μας λίγο πολύ βασίζεται σε ένα σύστημα που είναι συνυφασμένο με κοινωνικοπολιτισμικούς παράγοντες (προικοδότηση, κληρονομιά). Δηλαδή, κατά παράδοση, ένας άνδρας διανέμει την έγγεια περιουσία του όταν αποσύρεται από την ενεργό επαγγελματικό βίο.
Όμως υπάρχει και το ενδεχόμενο να αποβιώσει ένας ηλικιωμένος αγρότης ή ιδιοκτής χωρίς να έχει προχωρήσει σε αυτή την πράξη και έτσι εναπόκειται στους γιούς του (κληρονόμους) η διενέργεια της διανομής. Πολλές φορές δε -στο παρελθόν και σήμερα- η αγροτική γη κατέληγε στους γαμπρούς ως προίκα για τα κορίτσια της οικογένειας.
Κατά κύριο λόγο όμως, η γη μεταβιβάζεται μέσα στην πατρογονική ομάδα. Επίσης γνωστή είναι και η έννοια της γενεακής περιουσίας. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται κυρίως τα πηγάδια, οι δεξαμενές, τα λιοτρίβια και διάφορα εξαρτήματα του πατρικού σπιτιού των οποίων η χρηστική αξία ήταν συλλογική και εντάσσονταν στα πλαίσια της γενιάς.
Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου και μέχρι και πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίση η αστυφιλία, απομάκρυνε τους νέους από τα αγροτικά επαγγέλματα και η κατοχή γης έμοιαζε πιο πολύ με βάρος παρά ως μια επιχειρηματική διέξοδο με μέλλον. Σήμερα, οι διεθνείς ανακατατάξεις που επιτελούνται στην αγροτική οικονομία, μέσα από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, έχουν επηρεάσει και τον ελληνικό αγροτικό χώρο με την αναδιάρθρωση του γεωργικού τομέα.
Μάλιστα, η κρίση λειτούργησε ως ευκαιρία για επιστροφή στα πατρογονικά εδάφη, ανακάλυψη των δυνατοτήτων της υπαίθρου και λύση στην ανεργία που μαστίζει κυρίως τους νέους.
Η διαδοχή κρατά «ζωντανά» τα οικογενειακά αγροκτήματα
Από την Αυστραλία ως τη Ζάμπια, περήφανοι αγρότες μεταβιβάζουν τα οικογενειακά αγροκτήματα στα παιδιά τους. Αλλά στις μέρες μας, ολοένα και λιγότερα παιδιά θέλουν να αναλάβουν μεγάλες εκμεταλλεύσεις για οικονομικούς λόγους έτσι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις να χωρίζονται σε μικρότερα, λιγότερο παραγωγικά τμήματα.
Με τον αγροτικό πληθυσμό να γερνάει ένα ερώτημα παραμένει: Πώς θα αυξηθεί το ενδιαφέρον για τη γεωργία στην επόμενη γενιά (Generation Next) όταν ο αγροτικός τομέας γίνεται πιο πολύπλοκος, απαιτεί υψηλές επενδύσεις, συνεχή και σκληρή εργασία και τα έσοδα συχνά είναι χαμηλά
Η διαδοχή στα αγροκτήματα δεν είναι μόνο ένα ζήτημα για τις εμπλεκόμενες οικογένειες. Αφορά όλο τον πλανήτη καθώς, με τον αριθμό των αγροτών να λιγοστεύει και να γερνάει υπάρχει ανησυχία για την προμήθεια τροφίμων στον κόσμο
Κληρονομιά σε τρεις φάσεις στις αγροτικές επιχειρήσειςΗ Rabobank έχει συγκεντρώσει την πλούσια εμπειρία της στο θέμα της μεταβίβασης της αγροτικής περιουσίας στα παιδιά μιας οικογένειας στο «πρόγραμμα διευκόλυνσης της διαδοχής» (Succession Planning Facilitation).
Με το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στα εξής: διατήρηση αλλά και αύξηση της οικονομικής ασφάλειας για κάθε γενιά, αύξηση των προσωπικών κινήτρων και ενδυνάμωση της οικογενειακής συνεργασίας.
Σύμφωνα, με τη Rabobank οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα και αναβάλλουν διαρκώς τη λήψη της απόφασης. Δυστυχώς, καθώς ο χρόνος περνάει, αυτά τα θέματα δεν γίνονται πιο εύκολα. Αν η διαδικασία της διαδοχής έχει ξεκινήσει τότε οι ειδικοί της Rabobank απλά βοηθούν στην ομαλότερη ολοκλήρωσής της. Η αδυναμία της οικογένειας να δώσει λύσεις στο θέμα της διαδοχής μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην καταστροφή μια αγροτική επιχείρηση
Πρώτη φάση: Σεμινάρια επικοινωνίαςΣε αυτό το στάδιο όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη της οικογένειας αποκαλύπτουν τις προσδοκίες και τις ανησυχίες τους σχετικά με τη διαδοχή. Οι συζητήσεις γίνονται παρουσία ενός διαμεσολαβητή της Rabobank. Ίσως, είναι απαραίτητο να μετέχει και ο λογιστής της οικογένειας. Σκοπός είναι να γνωρίσουν και να ανταλλάξουν τις απόψεις και τους στόχους τους όλα τα μέλη της οικογένειας και να βρουν πιθανές λύσεις. Στο τέλος δίνεται μια έκθεση με όσα συζητήθηκαν στο κάθε μέρος ξεχωριστά.
Δεύτερη φάση: Σεμινάρια σχεδιασμού της διαδοχήςΙδανικά αυτό το σεμινάριο πραγματοποιείται μετά από δύο βδομάδες ή δύο μήνες από τα σεμινάρια επικοινωνίας. Μετέχει και πάλι ο διαμεσολαβητής της Rabobank καθώς και όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη της οικογένειας, όπως και ο λογιστής τους. Μετά τη σχετική ανακεφαλαίωση των απόψεων και των προσδοκιών της οικογένειας, αναλύεται ξεχωριστά η κάθε απόφαση, λαμβάνονται αποφάσεις και καταρτίζεται ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή των συμφωνημένων λύσεων. Και πάλι στο τέλος δίνεται μια έκθεση με όσα συζητήθηκαν στο κάθε μέρος ξεχωριστά.
Τρίτη φάση: Παρακολούθηση της διαδικασίας (Follow up) Τηλεφωνική επικοινωνία από τον διαμεσολαβητή της Rabobank για την υπενθύμιση των συμφωνηθέντων και την παρακολούθηση της διαδικασίας διαδοχής μέσα στο συμφωνημένο χρονικό πλαίσιο.
Για κάποιες οικογένειες ίσως χρειαστούν επιπρόσθετα σεμινάρια ή επανάληψη των δύο πρώτων φάσεων.
ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ● Ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών στις ΗΠΑ ήταν 45 έτη το 1974 και έφτασε τα 58 έτη το 2007
● Για κάθε 7 αγρότες άνω των 75 στις ΗΠΑ, υπάρχει 1 αγρότης είναι κάτω των 25 ετών
● Στην Αυστραλία, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, η ηλικία του μέσου αγρότη αυξήθηκε από τα44 στα 56 έτη σήμερα
● To 25% του συνολικού πληθυσμού της Αυστραλίας αλλά το 52% των αγροτών της Αυστραλίας είναι ηλικίας άνω των 55 ετών
● Στις ΗΠΑ, η ομάδα των γεωργών άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 20% κατά τα τελευταία 5 χρόνια, ενώ η κατηγορία των γεωργών κάτω των 45 ετών μειώθηκε κατά 14%.
● Μόνο το 6% των Ευρωπαίων αγροτών είναι ηλικίας κάτω των 35 ετών
Το εν λόγω πρόγραμμα αφορά κυρίως στις μεγάλες αγροτικές εκμεταλλεύσεις της Αυστραλίας και των ΗΠΑ, όμως κάλλιστα ορισμένες από τις συμβουλές που περιέχει θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες και στουςαγρότες της Ευρώπης και δη της χώρας μας.
Σύμφωνα με τον Τόνι Χάμινγκτον ειδικό για τη διαδοχή στα αγροκτήματα της Rabobank οι ιδιοκτήτες οικογενειακών αγροκτημάτων πρέπει να βρουν χρόνο για να συζητήσουν εγκαίρως το θέμα της διαδοχής με τα παιδιά τους
Πρόκειται για ένα φλέγον θέμα που ενδεχομένως να περιλαμβάνει συγκίνηση, διάσταση απόψεων, ενδεχομένως και εντάσεις, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Χάμινγκτον σε ένα σεμινά ριο προγραμματισμού διαδοχής στο πανεπιστήμιο Cambridge
2. Οι αγρότες οφείλουν να μιλάνε με τα παιδιά τους ώστε να ξεκινήσει από νωρίς ο «μηχανισμός» της διαδοχής
3. Ένα κοινό όραμα μεταξύ των μελών της οικογένειας επιτρέπει να διαχειρίζονται οι αγρότες καλύτερα την ανταλλαγή ακινήτων
4. Πρέπει να σημειωθεί ότι η επιτυχία στην επιχείρηση και στην οικογένεια είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Η σαφής διάκρισή αυτών των δύο είναι κρίσιμη για τη διαδοχή στην εργασία
5. Προσδοκίες για την επιχείρηση από τα μέλη της οικογένειας θα έπρεπε το ταχύτερο δυνατό να κοινοποιούνται, ειδικά αν υπάρχει διάσταση απόψεων
6. Αναγνωρίζοντας την ικανότητα της επόμενης γενιάς είναι κρίσιμος παράγοντας. Αυτό απαιτεί ειλικρινείς συνομιλίες. Ιδιαίτερα αν την ικανότητα του γιού ή της κόρης ήταν μικρότερη από την απαιτούμενη για την επιχείρηση
7. Είναι δύσκολο να κοιτάξουμε στα μάτια τα παιδιά μας και να τους πούμε ότι δεν κάνουν για αυτή τη δουλειά. Αλλά όσο σκληρό και αν είναι πρέπει να το κάνουμε αν αυτό είναι απαραίτητο
8. Οι συζητήσεις διαδοχής πρέπει να γίνονται πριν τα μέρη μιας οικογένειας αναγκαστούν μέσω αιφνίδιων ή δυσάρεστων εξελίξεων (π.χ. θάνατος) να λάβουν βιαστικά και ακούσια αποφάσεις
9. Ένα σχέδιο διαδοχής θα μπορούσε να διατυπωθεί όταν τεθούν στο τραπέζι των συνομιλιών πραγματικές καταστάσεις, προσδοκίες και ικανότητες
Η περίπτωση της ΕλλάδαςΗ μεταβίβαση της έγγειας οικογενειακής περιουσίας στη χώρα μας λίγο πολύ βασίζεται σε ένα σύστημα που είναι συνυφασμένο με κοινωνικοπολιτισμικούς παράγοντες (προικοδότηση, κληρονομιά). Δηλαδή, κατά παράδοση, ένας άνδρας διανέμει την έγγεια περιουσία του όταν αποσύρεται από την ενεργό επαγγελματικό βίο.
Όμως υπάρχει και το ενδεχόμενο να αποβιώσει ένας ηλικιωμένος αγρότης ή ιδιοκτής χωρίς να έχει προχωρήσει σε αυτή την πράξη και έτσι εναπόκειται στους γιούς του (κληρονόμους) η διενέργεια της διανομής. Πολλές φορές δε -στο παρελθόν και σήμερα- η αγροτική γη κατέληγε στους γαμπρούς ως προίκα για τα κορίτσια της οικογένειας.
Κατά κύριο λόγο όμως, η γη μεταβιβάζεται μέσα στην πατρογονική ομάδα. Επίσης γνωστή είναι και η έννοια της γενεακής περιουσίας. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται κυρίως τα πηγάδια, οι δεξαμενές, τα λιοτρίβια και διάφορα εξαρτήματα του πατρικού σπιτιού των οποίων η χρηστική αξία ήταν συλλογική και εντάσσονταν στα πλαίσια της γενιάς.
Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου και μέχρι και πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίση η αστυφιλία, απομάκρυνε τους νέους από τα αγροτικά επαγγέλματα και η κατοχή γης έμοιαζε πιο πολύ με βάρος παρά ως μια επιχειρηματική διέξοδο με μέλλον. Σήμερα, οι διεθνείς ανακατατάξεις που επιτελούνται στην αγροτική οικονομία, μέσα από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, έχουν επηρεάσει και τον ελληνικό αγροτικό χώρο με την αναδιάρθρωση του γεωργικού τομέα.
Μάλιστα, η κρίση λειτούργησε ως ευκαιρία για επιστροφή στα πατρογονικά εδάφη, ανακάλυψη των δυνατοτήτων της υπαίθρου και λύση στην ανεργία που μαστίζει κυρίως τους νέους.
Από την Αυστραλία ως τη Ζάμπια, περήφανοι αγρότες μεταβιβάζουν τα οικογενειακά αγροκτήματα στα παιδιά τους. Αλλά στις μέρες μας, ολοένα και λιγότερα παιδιά θέλουν να αναλάβουν μεγάλες εκμεταλλεύσεις για οικονομικούς λόγους έτσι αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις να χωρίζονται σε μικρότερα, λιγότερο παραγωγικά τμήματα.
Με τον αγροτικό πληθυσμό να γερνάει ένα ερώτημα παραμένει: Πώς θα αυξηθεί το ενδιαφέρον για τη γεωργία στην επόμενη γενιά (Generation Next) όταν ο αγροτικός τομέας γίνεται πιο πολύπλοκος, απαιτεί υψηλές επενδύσεις, συνεχή και σκληρή εργασία και τα έσοδα συχνά είναι χαμηλά
Η διαδοχή στα αγροκτήματα δεν είναι μόνο ένα ζήτημα για τις εμπλεκόμενες οικογένειες. Αφορά όλο τον πλανήτη καθώς, με τον αριθμό των αγροτών να λιγοστεύει και να γερνάει υπάρχει ανησυχία για την προμήθεια τροφίμων στον κόσμο
Κληρονομιά σε τρεις φάσεις στις αγροτικές επιχειρήσειςΗ Rabobank έχει συγκεντρώσει την πλούσια εμπειρία της στο θέμα της μεταβίβασης της αγροτικής περιουσίας στα παιδιά μιας οικογένειας στο «πρόγραμμα διευκόλυνσης της διαδοχής» (Succession Planning Facilitation).
Με το πρόγραμμα αυτό αποσκοπεί στα εξής: διατήρηση αλλά και αύξηση της οικονομικής ασφάλειας για κάθε γενιά, αύξηση των προσωπικών κινήτρων και ενδυνάμωση της οικογενειακής συνεργασίας.
Σύμφωνα, με τη Rabobank οι περισσότεροι άνθρωποι φοβούνται να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα και αναβάλλουν διαρκώς τη λήψη της απόφασης. Δυστυχώς, καθώς ο χρόνος περνάει, αυτά τα θέματα δεν γίνονται πιο εύκολα. Αν η διαδικασία της διαδοχής έχει ξεκινήσει τότε οι ειδικοί της Rabobank απλά βοηθούν στην ομαλότερη ολοκλήρωσής της. Η αδυναμία της οικογένειας να δώσει λύσεις στο θέμα της διαδοχής μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην καταστροφή μια αγροτική επιχείρηση
Πρώτη φάση: Σεμινάρια επικοινωνίαςΣε αυτό το στάδιο όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη της οικογένειας αποκαλύπτουν τις προσδοκίες και τις ανησυχίες τους σχετικά με τη διαδοχή. Οι συζητήσεις γίνονται παρουσία ενός διαμεσολαβητή της Rabobank. Ίσως, είναι απαραίτητο να μετέχει και ο λογιστής της οικογένειας. Σκοπός είναι να γνωρίσουν και να ανταλλάξουν τις απόψεις και τους στόχους τους όλα τα μέλη της οικογένειας και να βρουν πιθανές λύσεις. Στο τέλος δίνεται μια έκθεση με όσα συζητήθηκαν στο κάθε μέρος ξεχωριστά.
Δεύτερη φάση: Σεμινάρια σχεδιασμού της διαδοχήςΙδανικά αυτό το σεμινάριο πραγματοποιείται μετά από δύο βδομάδες ή δύο μήνες από τα σεμινάρια επικοινωνίας. Μετέχει και πάλι ο διαμεσολαβητής της Rabobank καθώς και όλα τα ενδιαφερόμενα μέλη της οικογένειας, όπως και ο λογιστής τους. Μετά τη σχετική ανακεφαλαίωση των απόψεων και των προσδοκιών της οικογένειας, αναλύεται ξεχωριστά η κάθε απόφαση, λαμβάνονται αποφάσεις και καταρτίζεται ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή των συμφωνημένων λύσεων. Και πάλι στο τέλος δίνεται μια έκθεση με όσα συζητήθηκαν στο κάθε μέρος ξεχωριστά.
Τρίτη φάση: Παρακολούθηση της διαδικασίας (Follow up) Τηλεφωνική επικοινωνία από τον διαμεσολαβητή της Rabobank για την υπενθύμιση των συμφωνηθέντων και την παρακολούθηση της διαδικασίας διαδοχής μέσα στο συμφωνημένο χρονικό πλαίσιο.
Για κάποιες οικογένειες ίσως χρειαστούν επιπρόσθετα σεμινάρια ή επανάληψη των δύο πρώτων φάσεων.
ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ● Ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών στις ΗΠΑ ήταν 45 έτη το 1974 και έφτασε τα 58 έτη το 2007
● Για κάθε 7 αγρότες άνω των 75 στις ΗΠΑ, υπάρχει 1 αγρότης είναι κάτω των 25 ετών
● Στην Αυστραλία, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών, η ηλικία του μέσου αγρότη αυξήθηκε από τα44 στα 56 έτη σήμερα
● To 25% του συνολικού πληθυσμού της Αυστραλίας αλλά το 52% των αγροτών της Αυστραλίας είναι ηλικίας άνω των 55 ετών
● Στις ΗΠΑ, η ομάδα των γεωργών άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 20% κατά τα τελευταία 5 χρόνια, ενώ η κατηγορία των γεωργών κάτω των 45 ετών μειώθηκε κατά 14%.
● Μόνο το 6% των Ευρωπαίων αγροτών είναι ηλικίας κάτω των 35 ετών
