Αναμενόμενη ζημιά αναλόγως του σταδίου ανάπτυξης των οφθαλμών
Οι υψηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν για αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα την προηγούμενη περίοδο, έχουν οδηγήσει σε πρόωρο «ξύπνημα» των οφθαλμών των δέντρων από το στάδιο του λήθαργου. Ανάλογα την καλλιέργεια και την ποικιλία, η ανθεκτικότητα στο ψύχος των δέντρων διαφοροποιείται. Παρόλα αυτά, είναι ευρέος γνωστό ότι με την διακοπή του λήθαργου και την αρχή του φουσκώματος ο οφθαλμός αρχίζει να γίνετε πιο ευάλωτος στο ψύχος. Τα Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου της χώρας αναφέρουν την ύπαρξη πρώιμων ποικιλιών αμυγδαλιάς και ροδακινιάς που βρίσκονται ήδη στο στάδιο διόγκωσης των οφθαλμών. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται αυξημένο επίπεδο προσοχής.
Πέρα τον προληπτικών μέτρων που μπορεί να είχει εφαρμόσει ο παραγωγός τον προηγούμενο καιρό, όπως επιλογή ανθεκτικών στο ψύχος ποικιλιών και εφαρμογή ορθολογικής λίπανσης, υπάρχουν και μερικά μέτρα που μπορούν να προσέξουν οι καλλιεργητές άμεσα πριν την έλευση των χαμηλών θερμοκρασιών, ώστε να μειώσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις τους.
Αποφυγή της κατεργασίας του εδάφους
Το όργωμα, τα σκαλίσματα και γενικά η ανανέωση του εδάφους επιταχύνουν την απώλεια θερμότητας που περιέχεται σε αυτό, και ως αποτέλεσμα θα πρέπει να αποφεύγονται. Μια ανατάραξη του εδάφους σε βάθος 2-4 εκατοστών μειώνει την θερμοκρασία των υποκείμενων στρωμάτων κατά 1-30C, ενώ αντίθετα, μια ελαφρά ισοπέδωση του εδάφους αυξάνει τη θερμοκρασία κατά 1-2 0C.
Άρδευση πριν από τον παγετό
Αυτή η επέμβαση βοηθά στην αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα κοντά στο έδαφος. Με την άρδευση προστίθεται στο έδαφος η θερμότητα του νερού που ιδίως αν προέρχεται από γεώτρηση είναι σημαντική. Επίσης αυξάνει την ατμοσφαιρική υγρασία, η οποία αν φτάσει σε υψηλά επίπεδα κατακρατεί μια ποσότητα από την ακτινοβολούμενη από το έδαφος θερμότητα και την αποδίδει ξανά. Έτσι αυξάνεται κάπως η θερμοκρασία του αέρα. Τέλος πρέπει να σημειωθεί πως όταν οι ιστοί των δένδρων είναι κανονικά ενυδατωμένοι, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή στις ζημιές από παγετούς.
Ψεκασμοί για προστασία
Παρά το γεγονός ότι οι ψεκασμοί με χαλκούχα μπορεί να αυξήσουν την αντοχή των δένδρων στον παγετό και να τα προστατέψουν ενάντια προσβολών (από μύκητες και βακτήρια), η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται με μέτρο. Εναλλακτική τακτική, που ακολουθείται από αρκετούς παραγωγούς τα τελευταία χρόνια, είναι η ενίσχυση του φυτού με ιχνοστοιχεία σε οργανική μορφή μέσω ριζοποτίσματος ή/και διαφυλλικά (2-3 πριν την έλευση του παγετού) σε συνδυασμό με ψεκασμό του φυτού με ζεόλιθο σε μορφή πούδρας διαλυμένο στο νερό σε ενισχυμένη αναλογία (1 περίπου ημέρα πριν τον παγετό).
Μόνωση των δέντρων
Η προστασία των νεαρών δένδρων, με περιτύλιγμα του κορμού τους με μονωτικά υλικά, (π.χ. στελέχη και φύλλα καλαμποκιού, χαρτόνι κουτιών κ.τ.λ.). Το φύλλωμα θα πρέπει να παραμένει ελεύθερο. Τα μονωτικά αυτά προτείνονται και για την προστασία των κορμών των ενήλικων δένδρων, δημιουργούνται όμως προβλήματα προσβολής τους από μύκητες και γι’ αυτό θα πρέπει να αφαιρούνται αμέσως μετά την υποχώρηση των παγετικών φαινομένων.
Χρήση ειδικού αντιπαγετικού υφάσματος.
Τα τελευταία χρόνια για την προστασία των μικρών εσπεριδοειδών από τους παγετούς και το απότομο κρύο γίνεται χρήση του ειδικού αντιπαγετικού υφάσματος-πανιού "αράχνη", που τοποθετείται πάνω στα δενδρύλλια και σκεπάζει όλη την κόμη του φυτού, διατηρώντας την θερμοκρασία στο εσωτερικό του πανιού 3-4 βαθμούς υψηλότερη από το εξωτερικό περιβάλλον, ενώ το φυτό μπορεί να αναπνέει. Μπορεί να παραμείνει πάνω στο δέντρο καθ όλη την διάρκεια του χειμώνα. Διατίθεται σε τρείς μορφές, α) σε ρολά διαφόρων διαστάσεων, β) σε μορφή σωλήνα και γ) σε μορφή κουκούλας που είναι η πιο πρακτική για τα μικρά δενδρύλλια ενός, δύο και τριών ετών.
Χρήση των αντιπαγετικών ανεμιστήρων και θερμαστρών
Σε καλλιέργειες που έχει προηγηθεί η εγκατάσταση ανεμομεικτών λόγω γνωστού ιστορικού της περιοχής σε παγετούς, αυτοί θα πρέπει να τεθούν σε λειτουργία. Ο ανεμιστήρας με την βοήθεια της έλικας που φέρει στην κορυφή του, μεταφέρει το θερμό αέρα των υπερκείμενων στρωμάτων κοντά στο έδαφος και στην περιοχή της κόμης των δένδρων, τον αναμιγνύει με τον ψυχρότερο αέρα που υπάρχει εκεί και ανεβάζει έτσι τη θερμοκρασία κατά 2-4 °C, συγκριτικά με εκείνη που θα επικρατούσε αν δε λειτουργούσε ο ανεμιστήρας. Από τα διεθνή δεδομένα της εφαρμογής τους, αλλά και από τις μέχρι σήμερα εμπειρίες λειτουργίας τους που διαθέτει ο ΕΛΓΑ, μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής:
- 0 έλικας πρέπει να περιστρέφεται για να στέλνει τον αέρα προς όλα τα σημεία του καλλιεργούμενου χώρου μέσα σε 4 λεπτά ώστε να εμποδιστεί η εκ νέου δημιουργία ψυχρών στρωμάτων.
- Η θέση που τελικά θα τοποθετηθεί ο ανεμιστήρας θα πρέπει να καθορίζεται μετά από επισταμένη χωρομέτρηση της περιοχής προστασίας και αφού γίνει προσεκτική μελέτη της διεύθυνσης των ρευμάτων αέρα που συνήθως επικρατούν.
- Παρόλο που και οι μικρής ιπποδύναμης ανεμιστήρες μπορούν να είναι χρήσιμοι, εντούτοις πρέπει να προτιμώνται οι μεγάλης ιπποδύναμης, που είναι οι πιο αποτελεσματικοί.
- Η δύναμη ώθησης του αέρα είναι χαρακτηριστικό στοιχείο κάθε ανεμιστήρα. Έτσι ανεμιστήρες με έλικες μεγάλης διαμέτρου και μικρής ταχύτητας περιστροφής, θεωρούνται καταλληλότεροι από ανεμιστήρες με έλικες μικρής διαμέτρου και μεγάλης ταχύτητας περιστροφής, επειδή έχουν μεγαλύτερη δύναμη ώθησης μαζών αέρα (μεταφέρουν τον αέρα σε μεγαλύτερη απόσταση και με καλύτερη κατανομή του στην προστατευόμενη καλλιέργεια).
Αντίστοιχα οι παραγωγοί μπορούν να αξιοποιήσουν τις θερμάστρες που έχουν τοποθετηθεί μέσα στον οπωρώνα σε καθορισμένες θέσεις ώστε να ζεσταίνουν τα δέντρα και τον αέρα εμποδίζοντας την πτώση της θερμοκρασίας και κατ’ επέκταση και την δημιουργία παγετού.
Στις θερμοκηπιακές εγκαταστάσεις κρίνεται απαραίτητη η ρύθμιση της θέρμανσης (ώρες και διάρκεια λειτουργίας), ανάλογα με τις εξωτερικές θερμοκρασίες που αναμένονται ανά περιοχή και την ευαισθησία της καλλιέργειας στο ψύχος.
Για πιο εξειδικευμένα μέτρα και περαιτέρω πληροφορίες οι παραγωγοί συνιστάται να απευθύνονται στους τοπικούς γεωπόνους και να παρακολουθούν τα εξειδικευμένα δελτία ειδήσεων και φυτοπροστασίας που εκδίδονται από το Υπουργείο.
