Η καλλιέργεια σιταριού αποτελεί µια από τις σπουδαιότερες καλλιέργειες για τη διατροφή του ανθρώπου. H παραγωγή σιταριού στην Ευρώπη το 2016/2017 αναµένεται να κυµανθεί στους 143,2 εκατοµµύρια τόνους µειωµένη περίπου 7,4% σε σχέση µε το χρονικό διάστηµα 2015/2016. Η µείωση αυτή αποδίδεται στη µείωση της παραγωγής σε µαλακό σιτάρι κυρίως στη Γαλλία, εξαιτίας κυρίως των δυσµενών κλιµατικών συνθηκών που επικράτησαν. Η ζήτηση του σιταριού όµως παραµένει σταθερή και η παραγωγή του στην Ευρώπη αποτελεί µια από τις σηµαντικότερες καλλιέργειες. Παράλληλα το τελευταίο διάστηµα παρατηρείται µια έντονη αυξητική τάση για πρωτεϊνούχες τροφές. Στον πλανήτη, καλλιεργούνται 2,2 δισεκατοµµύρια στρέµµατα µε σιτηρά (2014/2015), ενώ στη Ευρώπη η καλλιέργειά τους καταλαµβάνει έκταση 265 εκατοµµυρίων στρέµµατα.
Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το σιτάρι και κυρίως το σκληρό, εξακολουθεί και θα συνεχίσει να καταλαµβάνει σηµαντικές εκτάσεις λόγω της σπουδαιότητάς του και της ποιοτικής του υπεροχής. Στη χώρα µας µε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το χρονικό διάστηµα 2011-2013 η µέση καλλιεργούµενη έκταση µε σιτάρι ήταν περισσότερο από 6.700 χιλιάδες στρέµµατα οι µέσες στρεµµατικές αποδόσεις διαµορφώνονται σε 280 κιλά/στρέµµα, για το µαλακό σιτάρι και 270 κιλά/στρέµµα για το σκληρό σιτάρι
Αύξηση 62% στην παραγωγή H ποσότητα και το είδος των θρεπτικών στοιχείων που απαιτείται να προστεθούν µέσω της λίπανσης σε µια καλλιέργεια σιταριού καθορίζονται από την επιδιωκόµενη απόδοση σε συνδυασµό µε την επιθυµητή ποιότητα του παραγόµενου προϊόντος, τον εδαφικό τύπο, το γενότυπο (είδος σιταριού και ποικιλία), την απόδοση και διαχείριση των υπολειµµάτων της προηγούµενης καλλιέργειας και τις συνθήκες υγρασίας (ύψος και κατανοµή βροχόπτωσης). Εκτός από το γονότυπο των φυτών, η σωστή λίπανση του σιταριού, περισσότερο από όλους τους παράγοντες της καλλιέργειας, οδηγεί σε αύξηση των αποδόσεων
Στοιχεία ενός αιώνα έδειξαν ότι η προσθήκη λιπασµάτων έχει αυξήσει την παραγωγή σιταριού κατά µέσο όρο 62% . Επίσης σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία του Ινστιτούτου Σιτηρών ΕΘΙΑΓΕ η αναµενόµενη στρεµµατική απόδοση των σιτηρών είναι συνάρτηση της κάλυψης των αναγκών της καλλιέργειας σε άζωτο (Πίνακας 2). Η αναµενόµενη στρεµµατική απόδοση ωστόσο µπορεί να διαφοροποιηθεί από την επίδραση των υπόλοιπων παραγόντων που επηρεάζουν την καλλιέργεια (γονότυπος, εδαφικός τύπος, κλιµατικές συνθήκες, καλλιεργητικές τεχνικές)
Εκτός από την αύξηση της παραγωγής, η ορθολογική λίπανση συµβάλει τόσο στη βελτίωση της παραγωγής ποιοτικών προϊόντων όσο και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η διασφάλιση της υψηλής ποιότητας του ελληνικού σιταριού το καθιστά ανταγωνιστικό στην ευρωπαϊκή και στη διεθνή αγορά και ταυτόχρονα αποδίδει καλύτερη τιµή στον Έλληνα Παραγωγό, εξασφαλίζοντάς του ικανοποιητικό εισόδηµα. Το σιτάρι υψηλής ποιότητας (ποσότητα πρωτεΐνης >13 %, υαλώδη >90%, πολύ µικρό ποσοστό από µαύρα στίγµατα <3% και έντονο κίτρινο χρώµα απολαµβάνει κατά κανόνα υψηλότερη τιµή. Επιστηµονικά δεδοµένα καταδεικνύουν ότι η περιεκτικότατα του σιταριού σε πρωτεΐνη εξαρτάται από την επάρκεια των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους και αυξάνεται σηµαντικά όταν ακολουθείται πρόγραµµα ορθολογικής λίπανσης.
Αναλογία αζώτου και πρωτεΐνηςΕνδεικτικά αναφέρεται οτι σύµφωνα µε µελέτη του Παγκόσµιου Ινστιτούτου Θρέψης Φυτών, η σχέση µεταξύ της αναµενόµενης παραγωγής κόκκων στο σιτάρι και της περιεκτικότητάς του σε πρωτεΐνη συνδέεται µε την επάρκεια και την υψηλότερη παροχή αζώτου
Αντίστοιχα αποτελέσµατα έχουν καταγραφεί και από τους άλλους ερευνητές. Ερευνητικά δεδοµένα έδειξαν ότι η εφαρµογή αζώτου γενικά αυξάνει την παραγωγή σε ένα µέγιστο επίπεδο, ενώ η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη µπορεί να αυξηθεί περαιτέρω όσο αυξάνεται η προσθήκη αζώτου. Συγκεκριµένα παρατήρησαν, ότι η παραγωγή είχε επιτύχει το µέγιστο όταν προστέθηκαν 9 κιλά Ν/ στρέµµα, ενώ η περιεκτικότητα των κόκκων σε πρωτεΐνη αυξανόταν γραµµικά, όταν προστέθηκαν επιπλέον 3 κιλά Ν/στρέµµα (συνολικά 12 κιλά Ν/στρέµµα). Όπως φαίνεται και στον Πίνακα 3, η παραγωγή και η περιεκτικότητα των κόκκων σιταριού σε πρωτεΐνη εξαρτάται από το διαθέσιµο άζωτο στο εδαφικό διάλυµα.
Μελέτη της ADM της Γερµανίας υποστηρίζει ότι η υποβάθµιση της ποιότητας των ∆ανέζικων σιτηρών, όπου η περιεκτικότητα τους σε πρωτεΐνη µειώθηκε από 12% που ήταν το 1992 σε 8,4% το 2014, οφείλεται στη µείωση της λίπανσης. Αντίθετα, η ορθολογική και συστηµατική λίπανση που ακολουθείται στη Γερµανία έχει ως αποτέλεσµα την παραγωγή σταθερής σχετικά ετήσιας ποσότητας και υψηλής σταθερής ποιότητας σιταριού
Για την άριστη ανάπτυξη του σιταριού, είναι απαραίτητο να ικανοποιούνται οι ανάγκες της καλλιέργειας σε βασικά και σε δευτερεύοντα θρεπτικά στοιχεία και σε ιχνοστοιχεία. Τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία χρησιµοποιούνται από τα φυτά ως δοµικά υλικά και ρυθµίζουν τις διεργασίες θρέψης τους. Το κάθε θρεπτικό στοιχείο έχει διαφορετική επίδραση στην ανάπτυξη της καλλιέργειάς, ενώ η έλλειψή του δηµιουργεί πλήθος προβληµάτων τόσο στην ανάπτυξη των φυτών και στις µεταβολικές διαδικασίες που λαµβάνουν χώρα εντός του φυτού όσο και στην ποσότητα και στην ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων.
Θρέψη με το νου στο «νόμο του ελαχίστου» μετά τη συγκομιδή
Το σιτάρι έχει υψηλές απαιτήσεις σε Ν και Κ, ενώ για τη βέλτιστη ανάπτυξή του χρειάζεται ικανοποιητικές ποσότητες P, Ca, S και Mg. Γενικά το Ν και Κ αντιπροσωπεύουν το 80% των αναγκών θρέψης του σιταριού, ο P, το S, το Ca, και το Mg το 19%, ενώ τα ιχνοστοιχεία το 1%. Από τις ποσότητες θρεπτικών που προσλαµβάνει το σιτάρι περίπου το 60-80% του αζώτου και το 65-85% του φωσφόρου συσσωρεύεται στον καρπό, ενώ το 80-85% του καλίου συσσωρεύεται στα στελέχη και στα φύλλα
Αναγκαία η ανάλυση εδάφουςΓίνεται εποµένως αντιληπτό ότι για το σχεδιασµό ορθολογικής λίπανσης του σιταριού είναι αναγκαίο να λαµβάνονται υπόψη όχι µόνο οι απαιτήσεις του φυτού για κάθε θρεπτικό στοιχείο, αλλά και η αλληλεπίδραση µεταξύ των θρεπτικών στοιχείων που επηρεάζει σηµαντικά την τελική πρόσληψή τους από το φυτό. Για το λόγο αυτό συνίσταται πριν την προσθήκη λιπασµάτων να πραγµατοποιείται εδαφολογική ανάλυση, ώστε να προσδιορίζονται τα διαθέσιµα θρεπτικά στοιχεία και να προγραµµατίζεται µε ακρίβεια το σχέδιο ορθολογικής λίπανσης.
Επίσης, κατά τη συγκοµιδή της καλλιέργειας αποµακρύνεται σηµαντική ποσότητα θρεπτικών στοιχείων, τα οποία είναι αναγκαίο να αναπληρώνονται για να διατηρείται η γονιµότητα των εδαφών σε ικανοποιητικό επίπεδο, έχοντας πάντα υπόψη το νόµο του ελαχίστου.
Ο ρυθµός πρόσληψης των θρεπτικών στοιχείων από την καλλιέργεια σιταριού επηρεάζεται ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξής των φυτών. Για να επιτευχθεί η βέλτιστη θρέψη των φυτών είναι αναγκαίο στο άµεσο χρονικό διάστηµα µετά τη σπορά να υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος. Στο σιτάρι η λίπανση γίνεται συνήθως το φθινόπωρο κατά τη σπορά (βασική λίπανση) και την άνοιξη την περίοδο που παρατηρείται µέγιστη ανάγκη της καλλιέργειας. Επιπλέον πέρα από την αύξηση της παραγωγής στο σκληρό σιτάρι η χορήγηση της επιφανειακής λίπανσης σε δυο δόσεις παίζει σηµαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας του σπόρου. Συµπερασµατικά λοιπόν η αποτελεσµατικότητα της λίπανσης αυξάνεται όταν η χορήγηση του λιπάσµατος γίνεται σε περισσότερες δόσεις
Η ισορροπηµένη παροχή θρεπτικών στοιχείων, η αλληλεπίδραση µεταξύ των θρεπτικών στοιχείων, η γνώση των εδαφικών ιδιοτήτων, των ιδιαίτερων καλλιεργητικών συνθηκών και των κλιµατικών δεδοµένων της κάθε περιοχής που καλλιεργείται το σιτάρι είναι αναγκαίο να λαµβάνονται υπόψη για το σχεδιασµό του πλάνου λίπανσης, ώστε να εξασφαλιστεί το µέγιστο αποτέλεσµα
Σηµαντική η υπολίπανση στα ελληνικά χωράφιαΣτην Ελλάδα, σύµφωνα µε στοιχεία του ΣΠΕΛ, παρατηρείται τα τελευταία έξι χρόνια σηµαντική µείωση της κατανάλωσης λιπασµάτων, γεγονός που έχει σηµαντική επίδραση τόσο στην παραγωγή και ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων όσο και στη γονιµότητα των εδαφών. Οι εταιρείες µέλη του ΣΠΕΛ παρέχουν στον παραγωγό εξειδικευµένα προϊόντα συνδεδεµένα µε τις ανάγκες θρέψης του φυτού, τα οποία ενσωµατώνουν καινοτόµες τεχνολογίες και συγκεκριµένες λύσεις για κάθε καλλιέργεια, και εστιάζουν στις ανάγκες και τη φυσιολογία του φυτού, καθώς και την προστασία των εδαφοϋδατικών πόρων
H ορθή χρήση λιπασµάτων οδηγεί σε αυξηµένες παραγωγές γεωργικών προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας, µε συνέπεια το κάθε ευρώ που επενδύεται για την αγορά των λιπασµάτων από τον παραγωγό να αξίζει και να του επιστρέφεται πολλαπλάσια πίσω
ΤΗΣ ∆ρ. Φωτεινής Γιαννακοπούλο
Γενικής ∆ιευθύντριας ΣΠΕ
Σύνδεσµος Παραγωγών
και Εµπόρων Λιπασµάτων
Αντίστοιχα, στην Ελλάδα το σιτάρι και κυρίως το σκληρό, εξακολουθεί και θα συνεχίσει να καταλαµβάνει σηµαντικές εκτάσεις λόγω της σπουδαιότητάς του και της ποιοτικής του υπεροχής. Στη χώρα µας µε στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το χρονικό διάστηµα 2011-2013 η µέση καλλιεργούµενη έκταση µε σιτάρι ήταν περισσότερο από 6.700 χιλιάδες στρέµµατα οι µέσες στρεµµατικές αποδόσεις διαµορφώνονται σε 280 κιλά/στρέµµα, για το µαλακό σιτάρι και 270 κιλά/στρέµµα για το σκληρό σιτάρι
Αύξηση 62% στην παραγωγή H ποσότητα και το είδος των θρεπτικών στοιχείων που απαιτείται να προστεθούν µέσω της λίπανσης σε µια καλλιέργεια σιταριού καθορίζονται από την επιδιωκόµενη απόδοση σε συνδυασµό µε την επιθυµητή ποιότητα του παραγόµενου προϊόντος, τον εδαφικό τύπο, το γενότυπο (είδος σιταριού και ποικιλία), την απόδοση και διαχείριση των υπολειµµάτων της προηγούµενης καλλιέργειας και τις συνθήκες υγρασίας (ύψος και κατανοµή βροχόπτωσης). Εκτός από το γονότυπο των φυτών, η σωστή λίπανση του σιταριού, περισσότερο από όλους τους παράγοντες της καλλιέργειας, οδηγεί σε αύξηση των αποδόσεων
Στοιχεία ενός αιώνα έδειξαν ότι η προσθήκη λιπασµάτων έχει αυξήσει την παραγωγή σιταριού κατά µέσο όρο 62% . Επίσης σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία του Ινστιτούτου Σιτηρών ΕΘΙΑΓΕ η αναµενόµενη στρεµµατική απόδοση των σιτηρών είναι συνάρτηση της κάλυψης των αναγκών της καλλιέργειας σε άζωτο (Πίνακας 2). Η αναµενόµενη στρεµµατική απόδοση ωστόσο µπορεί να διαφοροποιηθεί από την επίδραση των υπόλοιπων παραγόντων που επηρεάζουν την καλλιέργεια (γονότυπος, εδαφικός τύπος, κλιµατικές συνθήκες, καλλιεργητικές τεχνικές)
Εκτός από την αύξηση της παραγωγής, η ορθολογική λίπανση συµβάλει τόσο στη βελτίωση της παραγωγής ποιοτικών προϊόντων όσο και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Η διασφάλιση της υψηλής ποιότητας του ελληνικού σιταριού το καθιστά ανταγωνιστικό στην ευρωπαϊκή και στη διεθνή αγορά και ταυτόχρονα αποδίδει καλύτερη τιµή στον Έλληνα Παραγωγό, εξασφαλίζοντάς του ικανοποιητικό εισόδηµα. Το σιτάρι υψηλής ποιότητας (ποσότητα πρωτεΐνης >13 %, υαλώδη >90%, πολύ µικρό ποσοστό από µαύρα στίγµατα <3% και έντονο κίτρινο χρώµα απολαµβάνει κατά κανόνα υψηλότερη τιµή. Επιστηµονικά δεδοµένα καταδεικνύουν ότι η περιεκτικότατα του σιταριού σε πρωτεΐνη εξαρτάται από την επάρκεια των θρεπτικών στοιχείων του εδάφους και αυξάνεται σηµαντικά όταν ακολουθείται πρόγραµµα ορθολογικής λίπανσης.
Αναλογία αζώτου και πρωτεΐνηςΕνδεικτικά αναφέρεται οτι σύµφωνα µε µελέτη του Παγκόσµιου Ινστιτούτου Θρέψης Φυτών, η σχέση µεταξύ της αναµενόµενης παραγωγής κόκκων στο σιτάρι και της περιεκτικότητάς του σε πρωτεΐνη συνδέεται µε την επάρκεια και την υψηλότερη παροχή αζώτου
Αντίστοιχα αποτελέσµατα έχουν καταγραφεί και από τους άλλους ερευνητές. Ερευνητικά δεδοµένα έδειξαν ότι η εφαρµογή αζώτου γενικά αυξάνει την παραγωγή σε ένα µέγιστο επίπεδο, ενώ η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη µπορεί να αυξηθεί περαιτέρω όσο αυξάνεται η προσθήκη αζώτου. Συγκεκριµένα παρατήρησαν, ότι η παραγωγή είχε επιτύχει το µέγιστο όταν προστέθηκαν 9 κιλά Ν/ στρέµµα, ενώ η περιεκτικότητα των κόκκων σε πρωτεΐνη αυξανόταν γραµµικά, όταν προστέθηκαν επιπλέον 3 κιλά Ν/στρέµµα (συνολικά 12 κιλά Ν/στρέµµα). Όπως φαίνεται και στον Πίνακα 3, η παραγωγή και η περιεκτικότητα των κόκκων σιταριού σε πρωτεΐνη εξαρτάται από το διαθέσιµο άζωτο στο εδαφικό διάλυµα.
Μελέτη της ADM της Γερµανίας υποστηρίζει ότι η υποβάθµιση της ποιότητας των ∆ανέζικων σιτηρών, όπου η περιεκτικότητα τους σε πρωτεΐνη µειώθηκε από 12% που ήταν το 1992 σε 8,4% το 2014, οφείλεται στη µείωση της λίπανσης. Αντίθετα, η ορθολογική και συστηµατική λίπανση που ακολουθείται στη Γερµανία έχει ως αποτέλεσµα την παραγωγή σταθερής σχετικά ετήσιας ποσότητας και υψηλής σταθερής ποιότητας σιταριού
Για την άριστη ανάπτυξη του σιταριού, είναι απαραίτητο να ικανοποιούνται οι ανάγκες της καλλιέργειας σε βασικά και σε δευτερεύοντα θρεπτικά στοιχεία και σε ιχνοστοιχεία. Τα ανόργανα θρεπτικά στοιχεία χρησιµοποιούνται από τα φυτά ως δοµικά υλικά και ρυθµίζουν τις διεργασίες θρέψης τους. Το κάθε θρεπτικό στοιχείο έχει διαφορετική επίδραση στην ανάπτυξη της καλλιέργειάς, ενώ η έλλειψή του δηµιουργεί πλήθος προβληµάτων τόσο στην ανάπτυξη των φυτών και στις µεταβολικές διαδικασίες που λαµβάνουν χώρα εντός του φυτού όσο και στην ποσότητα και στην ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων.
Θρέψη με το νου στο «νόμο του ελαχίστου» μετά τη συγκομιδή
Το σιτάρι έχει υψηλές απαιτήσεις σε Ν και Κ, ενώ για τη βέλτιστη ανάπτυξή του χρειάζεται ικανοποιητικές ποσότητες P, Ca, S και Mg. Γενικά το Ν και Κ αντιπροσωπεύουν το 80% των αναγκών θρέψης του σιταριού, ο P, το S, το Ca, και το Mg το 19%, ενώ τα ιχνοστοιχεία το 1%. Από τις ποσότητες θρεπτικών που προσλαµβάνει το σιτάρι περίπου το 60-80% του αζώτου και το 65-85% του φωσφόρου συσσωρεύεται στον καρπό, ενώ το 80-85% του καλίου συσσωρεύεται στα στελέχη και στα φύλλα
Αναγκαία η ανάλυση εδάφουςΓίνεται εποµένως αντιληπτό ότι για το σχεδιασµό ορθολογικής λίπανσης του σιταριού είναι αναγκαίο να λαµβάνονται υπόψη όχι µόνο οι απαιτήσεις του φυτού για κάθε θρεπτικό στοιχείο, αλλά και η αλληλεπίδραση µεταξύ των θρεπτικών στοιχείων που επηρεάζει σηµαντικά την τελική πρόσληψή τους από το φυτό. Για το λόγο αυτό συνίσταται πριν την προσθήκη λιπασµάτων να πραγµατοποιείται εδαφολογική ανάλυση, ώστε να προσδιορίζονται τα διαθέσιµα θρεπτικά στοιχεία και να προγραµµατίζεται µε ακρίβεια το σχέδιο ορθολογικής λίπανσης.
Επίσης, κατά τη συγκοµιδή της καλλιέργειας αποµακρύνεται σηµαντική ποσότητα θρεπτικών στοιχείων, τα οποία είναι αναγκαίο να αναπληρώνονται για να διατηρείται η γονιµότητα των εδαφών σε ικανοποιητικό επίπεδο, έχοντας πάντα υπόψη το νόµο του ελαχίστου.
Ο ρυθµός πρόσληψης των θρεπτικών στοιχείων από την καλλιέργεια σιταριού επηρεάζεται ανάλογα µε το στάδιο ανάπτυξής των φυτών. Για να επιτευχθεί η βέλτιστη θρέψη των φυτών είναι αναγκαίο στο άµεσο χρονικό διάστηµα µετά τη σπορά να υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος. Στο σιτάρι η λίπανση γίνεται συνήθως το φθινόπωρο κατά τη σπορά (βασική λίπανση) και την άνοιξη την περίοδο που παρατηρείται µέγιστη ανάγκη της καλλιέργειας. Επιπλέον πέρα από την αύξηση της παραγωγής στο σκληρό σιτάρι η χορήγηση της επιφανειακής λίπανσης σε δυο δόσεις παίζει σηµαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας του σπόρου. Συµπερασµατικά λοιπόν η αποτελεσµατικότητα της λίπανσης αυξάνεται όταν η χορήγηση του λιπάσµατος γίνεται σε περισσότερες δόσεις
Η ισορροπηµένη παροχή θρεπτικών στοιχείων, η αλληλεπίδραση µεταξύ των θρεπτικών στοιχείων, η γνώση των εδαφικών ιδιοτήτων, των ιδιαίτερων καλλιεργητικών συνθηκών και των κλιµατικών δεδοµένων της κάθε περιοχής που καλλιεργείται το σιτάρι είναι αναγκαίο να λαµβάνονται υπόψη για το σχεδιασµό του πλάνου λίπανσης, ώστε να εξασφαλιστεί το µέγιστο αποτέλεσµα
Σηµαντική η υπολίπανση στα ελληνικά χωράφιαΣτην Ελλάδα, σύµφωνα µε στοιχεία του ΣΠΕΛ, παρατηρείται τα τελευταία έξι χρόνια σηµαντική µείωση της κατανάλωσης λιπασµάτων, γεγονός που έχει σηµαντική επίδραση τόσο στην παραγωγή και ποιότητα των παραγόµενων προϊόντων όσο και στη γονιµότητα των εδαφών. Οι εταιρείες µέλη του ΣΠΕΛ παρέχουν στον παραγωγό εξειδικευµένα προϊόντα συνδεδεµένα µε τις ανάγκες θρέψης του φυτού, τα οποία ενσωµατώνουν καινοτόµες τεχνολογίες και συγκεκριµένες λύσεις για κάθε καλλιέργεια, και εστιάζουν στις ανάγκες και τη φυσιολογία του φυτού, καθώς και την προστασία των εδαφοϋδατικών πόρων
H ορθή χρήση λιπασµάτων οδηγεί σε αυξηµένες παραγωγές γεωργικών προϊόντων υψηλής διατροφικής αξίας, µε συνέπεια το κάθε ευρώ που επενδύεται για την αγορά των λιπασµάτων από τον παραγωγό να αξίζει και να του επιστρέφεται πολλαπλάσια πίσω
ΤΗΣ ∆ρ. Φωτεινής Γιαννακοπούλο
Γενικής ∆ιευθύντριας ΣΠΕ
Σύνδεσµος Παραγωγών
και Εµπόρων Λιπασµάτων
