Με τον όρο «κλαδέµατα καρποφορίας» εννοούµε τα κλαδέµατα που εφαρµόζονται την περίοδο του χειµώνα και έχουν σαν στόχο τη διατήρηση του συστήµατος διαµόρφωσης (του σχήµατος και της αρχιτεκτονικής του φυτού) και την εξασφάλιση της παραγωγής τη χρονιά που ακολουθεί κλάδεµα καρποφορίας. Το κλάδεµα καρποφορίας διακρίνεται σε κοντό (κεφαλές 2-3 µατιών), µακρύ (αµολυτές 5-10 µατιών) και µεικτό (κεφαλές και αµολυτές). Σε κάποιες περιπτώσεις επιτραπέζιων κυρίως σταφυλιών απαντώνται και κεφαλές µε 3-5 µάτια.
Στη χώρα µας, όπου επικρατούν 3-4 συστήµατα διαµόρφωσης στους οινοποιήσιµους αµπελώνες (κλασικό κύπελλο στους παλιότερους, καλάθι Σαντορίνης ή απλωταριά στις Κυκλάδες, γραµµικό υποστυλωµένο στην πλειονότητα των αµπελώνων), το κυρίαρχο κλάδεµα καρποφορίας είναι το κοντό (2-3 µάτια). Μακρύ κλάδεµα εφαρµόζεται σε περιπτώσεις διεθνών ποικιλιών µικρής γονιµότητας ή σε συνθήκες που ευνοούν τη µικρή γονιµότητα (περιοχές µε µεγάλο υψόµετρο στο Βορρά, Riesling, Traminer) ή µε ελληνικές ποικιλίες όπως το Ασύρτικο στα φτωχά εδάφη των Κυκλάδων που µαστίζονται από τους ανέµους ή µε ποικιλίες υπερβολικής ζωηρότητας µε πολύ πυκνά τσαµπιά ευαίσθητα στο βοτρύτη, όπως η Μαλαγουζιά για παράδειγµα.
Η επιλογή λοιπόν του κλαδέµατος καρποφορίας είναι καθοριστικής σηµασίας. Σχετίζεται µε την ποικιλία, το κλίµα, το έδαφος, τις αποστάσεις φύτευσης των φυτών, το επιθυµητό ύψος παραγωγής, το κόστος εγκατάστασης και διαχείρισης.
ΚΟΝΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΙΑΣ Στο κλάδεµα αυτό σε κάθε φυτό διατηρούνται 4-7 κεφαλές των 2 µατιών (ανάλογα µε το σύστηµα διαµόρφωσης, τις αποστάσεις φύτευσης και την επιθυµητή παραγωγή). Είθισται να αφαιρείται κατά το κλάδεµα η ανώτερη κληµατίδα (καβαλάρης) και να κλαδεύεται στα 2 µάτια η κατώτερη (πεζός). Αυτό γίνεται για να µην αυξηθεί πολύ η κεφαλή και αποµακρυνθούν τα καρποφόρα µάτια από το βραχίονα δυσκολεύοντας την κυκλοφορία του χυµού, αλλά και για να διατηρηθεί η αρχιτεκτονική του φυτού (να µη µειωθεί το ύψος της καθαρής φυλλικής επιφάνειας που επιλέχθηκε κατά την εγκατάσταση του συστήµατος διαµόρφωσης ως ιδανική για τον αµπελώνα). Με κάποιες ποικιλίες όπως η Μαυροδάφνη για παράδειγµα στις οποίες τα πρώτα µάτια στη βάση της κληµατίδας είναι µικρής γονιµότητας (δεν φέρνουν πάντα σταφύλι), µπορεί στην κεφαλή να διατηρηθούν 3 µάτια αντί για 2. Αλλά και αν είναι πολύ ζωηρή η ποικιλία ή το φυτό, θα πρέπει να διατηρηθούν 3 µάτια στην κεφαλή για να επέλθει σταδιακά η αναγκαία ισορροπία.
Αυτό σηµαίνει ότι ο καλός κλαδευτής θα πρέπει εάν έχει µπροστά του ένα ζωηρό - εύρωστο φυτό (µε µεγάλης διαµέτρου κληµατίδες) θα πρέπει να αφήσει σε κάθε κεφαλή 2-3 µάτια ή και να αυξήσει τον αριθµό των κεφαλών εάν αυτό είναι δυνατό (κεφάλι λαγού). Εάν όµως το κλάδεµα που εφαρµόστηκε την προηγούµενη χρονιά εξασθένησε το πρέµνο, θα πρέπει να επιλέξει να αφήσει λιγότερα µάτια. Να κλαδέψει δηλαδή τον πεζό στα 1-2 µάτια (ή εναλλάξ µία κεφαλή στα δύο µάτια και τη διπλανή στο ένα ή όλες τις κεφαλές στο ένα µάτι) ή και να αφαιρέσει κεφαλές εάν χρειαστεί. Πάντα όµως φροντίζοντας για την επάλειψη των µεγάλων τοµών του κλαδέµατος µε κάποια µυκητοκτόνο προστατευτική ουσία. Παράλληλα ως καλός κλαδευτής θα πρέπει να µεριµνήσει να διατηρήσει το υφιστάµενο σύστηµα διαµόρφωσης, αντικαθιστώντας κεφαλές που έχουν ξεφύγει και δηµιουργώντας νέες στη θέση των παλιών.
Η αφαίρεση της παλιάς κεφαλής θα πρέπει να γίνει τµηµατικά σε δύο χρόνια (ποτέ σύριζα στο βραχίονα) ώστε να αποφευχθεί η είσοδος µυκήτων του ξύλου στο βραχίονα του φυτού
ΜΑΚΡΥ ΚΛΑΔΕΜΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΙΑΣ (ΑΜΟΛΥΤΗ)Στο µακρύ κλάδεµα καρποφορίας ή κλάδεµα µε αµολυτή διατηρούνται στο φυτό 1-2 καρποφόρες κληµατίδες των 5-10 µατιών. Κάθε χρόνο οι παλιές αµολυτές, που έφεραν την παραγωγή της προηγούµενης χρονιάς, αφαιρούνται και απλώνονται νέες. Συνήθως επιλέγονται βέργες που εκπτύσσονται από τη βάση της κάθε αµολυτής, όσο κοντύτερα στον κορµό γίνεται. Το σύστηµα αυτό έχει το µειονέκτηµα ότι κατά το κλάδεµα πραγµατοποιούνται µεγάλες τοµές αυξάνοντας τον κίνδυνο προσβολής από τις ασθένειες του ξύλου. Επιπλέον το κόστος κλαδέµατος είναι µεγαλύτερο σε σχέση µε το κοντό κλάδεµα (30-50%).
Απλώνοντας κάθε χρόνο νέα αµολυτή από τη βάση της παλιάς, µε το χρόνο το µήκος της αµολυτής µικραίνει. Για το λόγο αυτό είναι καλό σε κάθε φυτό να διατηρείται και µία κεφαλή των 2-3 µατιών στον κορµό του φυτού, 10 εκατ. κάτω από το πρώτο σύρµα, ώστε να χρησιµοποιούνται οι κληµατίδες της κεφαλής για τη δηµιουργία της ή των αµολυτών (µεικτό κλάδεµα). Η επιλογή µιας ή δύο αµολυτών σχετίζεται µε το ύψος της επιθυµητής παραγωγής, τη γονιµότητα της ποικιλίας, τη ζωηρότητα του κάθε φυτού κ.λπ
Παράλληλα, η εµπειρία δείχνει ότι όσο πιο οριζόντια απλώνεται η αµολυτή στο πρώτο σύρµα, τόσο πιο οµοιόµορφη η ανάπτυξη των κληµατίδων που εκπτύσσονται και τόσο πιο οµοιόµορφο το µέγεθος των σταφυλιών (µε εξαίρεση την κληµατίδα που εκπτύσσεται από τον ακραίο οφθαλµό της αµολυτής που συνήθως είναι ζωηρότερη). Εάν επιλεγεί η αµολυτή-τόξο, οι κληµατίδες που εκπτύσσονται από τον µέσο του τόξου και τον ακραίο οφθαλµό είναι ζωηρότερες και παραγωγικότερες σε σχέση µε τις υπόλοιπες.
Χρόνος εφαρμογής του κλαδέματοςΕίναι αλήθεια ότι η αύξηση του μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων επέβαλε την έναρξη του κλαδέματος αμέσως μετά την πτώση των φύλλων (τέλος Νοέμβρη-αρχές Δεκέμβρη), πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι παραδοσιακά εφαρμοζόταν (μετά τη γιορτή του Αγίου Τρύφωνα, την 1η Φλεβάρη). Αυτό ενέχει τον κίνδυνο καταστροφής της παραγωγής από ανοιξιάτικους παγετούς, αλλά και μεγαλύτερο ρίσκο προσβολής των φυτών από ασθένειες του ξύλου (ευτυπίωση, ίσκα, τσιλίκ μαράζι κ.λπ.). Η επιλογή λοιπόν του χρόνου κλαδέματος εξαρτάται από τις συνθήκες της περιοχής (ύπαρξη ανοιξιάτικων παγετών), την υγιεινή κατάσταση του αμπελώνα, αλλά και την ηλικία των πρέμνων (όσο νεαρότερος ο αμπελώνας, τόσο οψιμότερο το κλάδεμά του). Μια γενική οδηγία θα ήταν το κλάδεμα των αμπελοτεμαχίων που βρίσκονται σε πλαγιές ή στις κορυφές των λόφων να προηγείται του κλαδέματος των αμπελώνων που βρίσκονται «στις πατωσιές». Σε κάθε περίπτωση, κυρίως όμως όταν το κλάδεμα γίνεται νωρίς, θα πρέπει να συνοδεύεται είτε από ψεκασμό με κάποιο πυκνό σκεύασμα χαλκού είτε με επάλειψη κυρίως των μεγάλων τομών με κάποιο φυτοπροστατευτικό σκεύασμα, την ίδια μέρα
Κείμενο ∆ρ. Χαρούλα Σπινθηροπούλου (Γεωπόνος, ειδικός αµπελουργίας, οινοποιός) από το περιοδικό WineTrails μηνός Μαρτίου 2016
Στη χώρα µας, όπου επικρατούν 3-4 συστήµατα διαµόρφωσης στους οινοποιήσιµους αµπελώνες (κλασικό κύπελλο στους παλιότερους, καλάθι Σαντορίνης ή απλωταριά στις Κυκλάδες, γραµµικό υποστυλωµένο στην πλειονότητα των αµπελώνων), το κυρίαρχο κλάδεµα καρποφορίας είναι το κοντό (2-3 µάτια). Μακρύ κλάδεµα εφαρµόζεται σε περιπτώσεις διεθνών ποικιλιών µικρής γονιµότητας ή σε συνθήκες που ευνοούν τη µικρή γονιµότητα (περιοχές µε µεγάλο υψόµετρο στο Βορρά, Riesling, Traminer) ή µε ελληνικές ποικιλίες όπως το Ασύρτικο στα φτωχά εδάφη των Κυκλάδων που µαστίζονται από τους ανέµους ή µε ποικιλίες υπερβολικής ζωηρότητας µε πολύ πυκνά τσαµπιά ευαίσθητα στο βοτρύτη, όπως η Μαλαγουζιά για παράδειγµα.
Η επιλογή λοιπόν του κλαδέµατος καρποφορίας είναι καθοριστικής σηµασίας. Σχετίζεται µε την ποικιλία, το κλίµα, το έδαφος, τις αποστάσεις φύτευσης των φυτών, το επιθυµητό ύψος παραγωγής, το κόστος εγκατάστασης και διαχείρισης.
Αυτό σηµαίνει ότι ο καλός κλαδευτής θα πρέπει εάν έχει µπροστά του ένα ζωηρό - εύρωστο φυτό (µε µεγάλης διαµέτρου κληµατίδες) θα πρέπει να αφήσει σε κάθε κεφαλή 2-3 µάτια ή και να αυξήσει τον αριθµό των κεφαλών εάν αυτό είναι δυνατό (κεφάλι λαγού). Εάν όµως το κλάδεµα που εφαρµόστηκε την προηγούµενη χρονιά εξασθένησε το πρέµνο, θα πρέπει να επιλέξει να αφήσει λιγότερα µάτια. Να κλαδέψει δηλαδή τον πεζό στα 1-2 µάτια (ή εναλλάξ µία κεφαλή στα δύο µάτια και τη διπλανή στο ένα ή όλες τις κεφαλές στο ένα µάτι) ή και να αφαιρέσει κεφαλές εάν χρειαστεί. Πάντα όµως φροντίζοντας για την επάλειψη των µεγάλων τοµών του κλαδέµατος µε κάποια µυκητοκτόνο προστατευτική ουσία. Παράλληλα ως καλός κλαδευτής θα πρέπει να µεριµνήσει να διατηρήσει το υφιστάµενο σύστηµα διαµόρφωσης, αντικαθιστώντας κεφαλές που έχουν ξεφύγει και δηµιουργώντας νέες στη θέση των παλιών.
Η αφαίρεση της παλιάς κεφαλής θα πρέπει να γίνει τµηµατικά σε δύο χρόνια (ποτέ σύριζα στο βραχίονα) ώστε να αποφευχθεί η είσοδος µυκήτων του ξύλου στο βραχίονα του φυτού
ΜΑΚΡΥ ΚΛΑΔΕΜΑ ΚΑΡΠΟΦΟΡΙΑΣ (ΑΜΟΛΥΤΗ)Στο µακρύ κλάδεµα καρποφορίας ή κλάδεµα µε αµολυτή διατηρούνται στο φυτό 1-2 καρποφόρες κληµατίδες των 5-10 µατιών. Κάθε χρόνο οι παλιές αµολυτές, που έφεραν την παραγωγή της προηγούµενης χρονιάς, αφαιρούνται και απλώνονται νέες. Συνήθως επιλέγονται βέργες που εκπτύσσονται από τη βάση της κάθε αµολυτής, όσο κοντύτερα στον κορµό γίνεται. Το σύστηµα αυτό έχει το µειονέκτηµα ότι κατά το κλάδεµα πραγµατοποιούνται µεγάλες τοµές αυξάνοντας τον κίνδυνο προσβολής από τις ασθένειες του ξύλου. Επιπλέον το κόστος κλαδέµατος είναι µεγαλύτερο σε σχέση µε το κοντό κλάδεµα (30-50%).
Απλώνοντας κάθε χρόνο νέα αµολυτή από τη βάση της παλιάς, µε το χρόνο το µήκος της αµολυτής µικραίνει. Για το λόγο αυτό είναι καλό σε κάθε φυτό να διατηρείται και µία κεφαλή των 2-3 µατιών στον κορµό του φυτού, 10 εκατ. κάτω από το πρώτο σύρµα, ώστε να χρησιµοποιούνται οι κληµατίδες της κεφαλής για τη δηµιουργία της ή των αµολυτών (µεικτό κλάδεµα). Η επιλογή µιας ή δύο αµολυτών σχετίζεται µε το ύψος της επιθυµητής παραγωγής, τη γονιµότητα της ποικιλίας, τη ζωηρότητα του κάθε φυτού κ.λπ
Παράλληλα, η εµπειρία δείχνει ότι όσο πιο οριζόντια απλώνεται η αµολυτή στο πρώτο σύρµα, τόσο πιο οµοιόµορφη η ανάπτυξη των κληµατίδων που εκπτύσσονται και τόσο πιο οµοιόµορφο το µέγεθος των σταφυλιών (µε εξαίρεση την κληµατίδα που εκπτύσσεται από τον ακραίο οφθαλµό της αµολυτής που συνήθως είναι ζωηρότερη). Εάν επιλεγεί η αµολυτή-τόξο, οι κληµατίδες που εκπτύσσονται από τον µέσο του τόξου και τον ακραίο οφθαλµό είναι ζωηρότερες και παραγωγικότερες σε σχέση µε τις υπόλοιπες.
Χρόνος εφαρμογής του κλαδέματοςΕίναι αλήθεια ότι η αύξηση του μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων επέβαλε την έναρξη του κλαδέματος αμέσως μετά την πτώση των φύλλων (τέλος Νοέμβρη-αρχές Δεκέμβρη), πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι παραδοσιακά εφαρμοζόταν (μετά τη γιορτή του Αγίου Τρύφωνα, την 1η Φλεβάρη). Αυτό ενέχει τον κίνδυνο καταστροφής της παραγωγής από ανοιξιάτικους παγετούς, αλλά και μεγαλύτερο ρίσκο προσβολής των φυτών από ασθένειες του ξύλου (ευτυπίωση, ίσκα, τσιλίκ μαράζι κ.λπ.). Η επιλογή λοιπόν του χρόνου κλαδέματος εξαρτάται από τις συνθήκες της περιοχής (ύπαρξη ανοιξιάτικων παγετών), την υγιεινή κατάσταση του αμπελώνα, αλλά και την ηλικία των πρέμνων (όσο νεαρότερος ο αμπελώνας, τόσο οψιμότερο το κλάδεμά του). Μια γενική οδηγία θα ήταν το κλάδεμα των αμπελοτεμαχίων που βρίσκονται σε πλαγιές ή στις κορυφές των λόφων να προηγείται του κλαδέματος των αμπελώνων που βρίσκονται «στις πατωσιές». Σε κάθε περίπτωση, κυρίως όμως όταν το κλάδεμα γίνεται νωρίς, θα πρέπει να συνοδεύεται είτε από ψεκασμό με κάποιο πυκνό σκεύασμα χαλκού είτε με επάλειψη κυρίως των μεγάλων τομών με κάποιο φυτοπροστατευτικό σκεύασμα, την ίδια μέρα
Κείμενο ∆ρ. Χαρούλα Σπινθηροπούλου (Γεωπόνος, ειδικός αµπελουργίας, οινοποιός) από το περιοδικό WineTrails μηνός Μαρτίου 2016
