Τον ρόλο του ντετέκτιβ αναλαμβάνει τώρα η Κομισιόν, μετά από την πρόσφατη έκθεση-καταπέλτη του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, που διαπιστώνει ανεπαρκείς ελέγχους στην αγορά.
Το «σοκ» που προκάλεσε η έκθεση ξύπνησε τους τεχνοκράτες των Βρυξελλών, αλλά τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό οι καταναλωτές και όσοι βρίσκονται κοντά σε αυτό που λέμε «βιολογική γεωργία» έχουν διαπιστώσει εδώ και καιρό ότι κάτι δεν πάει καλά.
Η μία πτυχή του προβλήματος βρίσκεται σίγουρα στους ανεπαρκείς ελέγχους και, γι’ αυτό το λόγο, η Κομισιόν ξεκινά διαβούλευση για αναθεώρηση των κανονισμών, προκειμένου να φτάσει στον «πυρήνα» του προβλήματος που λέει ότι δεν πιστοποιείται ούτε ελέγχεται στην πραγματικότητα το προϊόν καθαυτό, αλλά μόνο η παραγωγική του διαδικασία.
Η άλλη πτυχή, στην οποία δεν μπορεί να παρέμβει κανένα κράτος ούτε ο μηχανισμός της Ε.Ε., είναι η διάρθρωση της αγοράς και οι αδύναμοι κρίκοι, που δεν είναι άλλοι από τα δίκτυα διανομής, τα καταστήματα λιανικής πώλησης και τις εταιρείες μεταποίησης.
Στις μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές έχουν «στεριώσει» ελάχιστες αυτόνομες αλυσίδες καταστημάτων (Alnatura), ενώ κυριαρχούν τα συμβατικά σούπερ-μάρκετ (Tesco, Sainsbury’s), που αποσπούν ολοένα και μεγαλύτερα μερίδια από την ούτως ή άλλως μικροσκοπική «πίτα». Αυτό δείχνει ότι είτε είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσει ένας έμπορος αποκλειστικά βιολογικών τροφίμων και ποτών είτε οι προσπάθειες είναι ευκαιριακές.
Χωρίς να πάμε τόσο μακριά, η κατάσταση στη χώρα μας είναι η ίδια και πιθανότατα η αιτία είναι ότι οι προσδοκίες που δημιουργήθηκαν για τα βιολογικά προϊόντα πριν από 15 χρόνια, θα πρέπει να αναθεωρηθούν και να μπουν σε νέες, πιο ειλικρινείς βάσεις, κυρίως απέναντι στους καταναλωτές.
Η επιστολή του φορέα πιστοποίησης βιολογικών Βιο Ελλάς στην οποία καταθέτει την άποψή του στο άρθρο "Κάτι πάει στραβά με τα βιολογικά" του Πέτρου Αλεξανδρή, έχει ως εξής:
Αθήνα 14/02/2013
Αγαπητοί κύριοι,
Διαβάζοντας το άρθρο του κ. Πέτρου Αλεξανδρή στις 28/01/2013 με τον τίτλο «Κάτι πάει στραβά με τα βιολογικά» (!) και τον σχολιασμό της Ειδικής Έκθεσης του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου θα θέλαμε να διατυπώσουμε και τα δικά μας σχόλια επί του θέματος.
Από την ίδια Ειδική Έκθεση (9/2012), την οποία υποδεχτήκαμε με χαρά καθώς η σύνταξή της δείχνει τη βαρύτητα και τον πρωταγωνιστικό ρόλο που θέλει η Ε.Ε. να δώσει στην πράσινη βιολογική γεωργία, σημειώνω επίσης τα εξής:
• Η αγορά βιολογικών προϊόντων έχει αναπτυχθεί ραγδαία και παρουσιάζει ποσοστά ετήσιας αύξησης που κυμαίνονται μεταξύ 10 και 15% κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η ΕΕ είναι ένας εκ των βασικών παραγωγών και καταναλωτών βιολογικών προϊόντων στον κόσμο. Κατά την περίοδο 2000-2008, το σύνολο των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ (ΕΕ-27) αυξήθηκε κατά μέσο όρο 7,4% ετησίως.
• Η βιολογική παραγωγή καλύπτει όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού, όπως την παραγωγή σε επίπεδο γεωργικής εκμετάλλευσης, την επεξεργασία τροφίμων, τη διανομή και τις δραστηριότητες λιανικής πώλησης. Κάθε επιχείρηση στη εν λόγω αλυσίδα πρέπει να συμμορφώνεται με το ίδιο σύνολο κανόνων για τη βιολογική παραγωγή, την επεξεργασία, τη διανομή, την επισήμανση και τους ελέγχους.
• Το σύστημα ελέγχου για τα βιολογικά προϊόντα όπως ορίζεται στους κανονισμούς της ΕΕ αποσκοπεί στη διασφάλιση της παραγωγικής διαδικασίας αλλά όχι της βιολογικής φύσης των ίδιων των προϊόντων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει επιστημονικός τρόπος να καθοριστεί κατά πόσον ένα προϊόν είναι βιολογικό ή όχι…
Επισημαίνεται επίσης ότι η συλλογή των αποδεικτικών στοιχείων για τον έλεγχο πραγματοποιήθηκε μέσω:
…. Επισκέψεων ελέγχου σε έξι κράτη μέλη (Ηνωμένο Βασίλειο – Αγγλία, Γερμανία – Βόρεια Ρηνανία, Βεστφαλία, Ιταλία – Εμίλια. Ρομάνα, Ισπανία-Ανδαλουσία, Γαλλία και Ιρλανδία)…
Και όχι στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τουλάχιστον σε ότι αφορά στις επισκέψεις ελέγχου.
Σκοπός της παρούσας επιστολής είναι όχι φυσικά η αμφισβήτηση της αναφερόμενης έκθεσης ή της έκφρασης ακραίων θέσεων περί αδιάβλητου και άμεμπτου τρόπου ελέγχου της βιολογικής παραγωγής στη χώρα μας, αλλά η υπενθύμιση ότι όταν αναφερόμαστε στα βιολογικά προϊόντα μιλάμε για προϊόντα που ελέγχονται αυστηρά σε όλες τις φάσεις παραγωγής τους – από τον σπόρο που χρησιμοποιείται στο χωράφι έως την ετικέτα – και που η οποιαδήποτε απόκλιση από την τήρηση των Κανόνων οδηγεί στην ενεργοποίηση ενός ιδιαίτερα σύνθετου και αυστηρού συστήματος κυρώσεων.
Στο σύνολό τους τα βιολογικά προϊόντα, τόσο τα νωπά όσο και τα μεταποιημένα αξίζουν την εμπιστοσύνη του καταναλωτή διότι είναι «διασφαλισμένα» από τέτοιες Διαδικασίες Ελέγχου και υπάγονται σε τέτοιο Σύστημα Κυρώσεων που ποτέ δεν γνωρίσαν τα αντίστοιχα συμβατικά αγροτικά προϊόντα.
Στα πλαίσια λειτουργίας των συστημάτων ελέγχου λοιπόν, όλοι οι αρμόδιοι φορείς λαμβάνουν τέτοια μέτρα ώστε οποιαδήποτε αστοχία του συστήματος να εντοπισθεί, να περιορισθεί και να εξαλειφθεί άμεσα.
Οι περιπτώσεις κυκλοφορίας προϊόντων που δεν ανταποκρίνονται πραγματικά στη σήμανσή τους «… περί βιολογικού τρόπου παραγωγής» είναι ελάχιστες και τις περισσότερες φορές εντοπίζονται και αποσύρονται από την αγορά.
Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία που καταγράφονται στην επίσημη ετήσια έκθεση του ΠΟΕΣΕ για το 2007 (Υπουργείο Αγρ. Ανάπτ. & Τροφίμων και Υπουργείου Ανάπτυξης) κατά την οποία από τους επίσημους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν σε μονάδες ενασχόλησης με τη βιολογική γεωργία, οι καταφανείς παραβάσεις ως ποσοστό επί του αριθμού των παρασκευαστών αποτελούσαν μόλις το 2,91% και για τους παραγωγούς μόλις το 1,23%.
Έχει αναφερθεί πολλές φορές ότι οι χημικές αναλύσεις που πραγματοποιούνται ετησίως στα βιολογικά προϊόντα δηλ. στο 3% της ελληνικής γεωργίας, είναι ίσες με αυτές που πραγματοποιούνται στα συμβατικά προϊόντα δηλ. στο υπόλοιπο 97%. Λαμβάνοντας αυτό και μόνον σαν δεδομένο, κατανοούμε τη διαφορά μεταξύ του το αγροτικού προϊόντος που υπόκειται σε συνεχής και πολυάριθμους ελέγχους με την πιθανότητα της όποιας αστοχίας, παρά το προϊόν αυτό που αποδεδειγμένα δηλώνει ότι δεν εγγυάται για τίποτε.
Η Ειδική Έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου αποτελεί μια πολύ χρήσιμη και απαραίτητη μελέτη για τον εντοπισμό και τη βελτίωση αδυναμιών προκειμένου να υπάρξει επαρκής βεβαιότητα ως προς την αποτελεσματική λειτουργία του συστήματος και να διασφαλίζεται η εμπιστοσύνη των καταναλωτών.
Η αγορά βιολογικών προϊόντων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εμπιστοσύνη των καταναλωτών και ως εκ τούτου για να εκπληρωθούν οι προσδοκίες για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στη χώρα μας δεν φτάνει μόνο ο συνεχής εντοπισμός των αδυναμιών των μηχανισμών ελέγχου αλλά χρειάζεται μια συνεχής διάδοση πληροφοριών και ενημέρωσης για την πραγματική έννοια της βιολογικής γεωργίας και την αδιαμφισβήτητη υψηλή αξία του παραγόμενου βιολογικού προϊόντος.
Με εκτίμηση
Για το Ινστιτούτο ΒΙΟ Ελλάς
Ρούση Βασιλική
Βρείτε εδώ ολόκληρο το φάκελο από το 376ο φύλλο της εφημερίδας Agrenda: biologiki_gewrgia.pdf
