Η φύση της Χίου προσφέρει απλόχερα ένα από τα πιο εκθαμβωτικά θεάματα που μπορεί να δει κανείς στην Ελλάδα.
Πρόκειται για τους λαλάδες, τις άγριες τουλίπες, που τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο, είναι το βασικότερο ανθισμένο είδος που συναντά κανείς στα λιβάδια του νησιού και κυρίως στα κεντρικά και τα νοτιοανατολικά.
Σύμφωνα με τον κ. Γιώργο Μισετζή, πρόεδρος ΚΟΙΝΣΕΠ chiostrails, οι άγριες τουλίπες σχηματίζουν κόκκινα χαλιά, εκπλήσσοντας κάθε χρόνο κατοίκους και επισκέπτες.
Οι λαλάδες εντυπωσιάζουν ακόμα και από μακριά, αφήνοντας την αίσθηση ότι το καταπράσινο χρώμα των νέων φυλλωμάτων καλύπτεται από ένα έντονα κόκκινο χαλί, το οποίο απλώνεται ως εκεί όπου φτάνει το βλέμμα, ενώ στολίζουν με τα άνθη τους ακόμα και τους ελαιώνες ή τους αμυγδαλεώνες του νησιού.
Από την Περσία στη Χίο
Τα περισσότερα δημοσιεύματα τείνουν να ομογενοποιούν τους λαλάδες, δίνοντας την εντύπωση ότι υπάρχει μόνο ένα συγκεκριμένο, κοκκινόχρωμο είδος άγριας τουλίπας. Στην πραγματικότητα, όμως, η Χίος φιλοξενεί τέσσερα είδη, τα οποία καταγράφονται βοτανολογικώς με τις λατινικές ονομασίες tulipa aegenensis, tulipa udulatifolia (γνωστή τοπικά ως τουλίπα του Χριστού), tulipa clusiana και tulipa praecox.
«Λαλάδες», λοιπόν, δεν ονομάζονται όλα αυτά τα είδη, αλλά όσες τουλίπες ανήκουν στις tulipa praecox, που κάποιοι παλιότεροι ντόπιοι τις ξέρουν και ως «τουρκολαλάδες». Άλλωστε, παρά την κοινή προέλευση, τα εν λόγω είδη ενδέχεται να έχουν και χτυπητές διαφορές, τόσο σε χρωματικό επίπεδο, όσο και ως προς τη διάπλαση των φύλλων: η «τουλίπα του Χριστού», ας πούμε, μπορεί να είναι επίσης κόκκινη, μα διαθέτει κυματιστά φύλλα, ενώ η σπανιότερη (στη Χίο) tulipa clusiana βγάζει άνθη λευκά, με κόκκινη ρίγα.
Το γένος tulipa, στο οποίο υπάγονται και οι χιώτικοι λαλάδες, αριθμεί πάνω από 100 είδη, με 15 από αυτά να φύονται και στη χώρα μας. Η ιδιαίτερη, τοπική τους ονομασία προέρχεται από την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί, καθώς αντανακλά τον εξελληνισμό της τουρκικής λέξης «lale», που με τη σειρά της αποτελεί δάνειο από την περσική γλώσσα: lale, στο μεσαιωνικό Ιράν, έλεγαν τις τουλίπες.
Από την Περσία, άλλωστε, εξαπλώθηκε σιγά-σιγά το είδος προς τα δυτικά, φτάνοντας πρώτα στην Κωνσταντινούπολη και στην Ελλάδα και ύστερα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στην Ολλανδία των μέσων του 16ου αιώνα, μάλιστα, η οποία στις μέρες μας φημίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο για τις τουλίπες της, προξένησαν σεισμό στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ, όπου τις χαρακτήρισαν σαν τον «κόκκινο χρυσό» της εποχής.
Απολαμβάνοντας τα κόκκινα λιβάδια
Με δεδομένο ότι η πυκνότερη βλάστηση στη Χίο εντοπίζεται, γενικότερα, στο βόρειο κομμάτι του νησιού, θα περίμενε ίσως κανείς ότι είναι εκεί όπου ευδοκιμούν και οι άγριες τουλίπες. Ωστόσο, όπως ξέρουν όσοι γνωρίζουν καλά τα τοπία της (και όπως είπαμε και στην εισαγωγή), οι λαλάδες φύονται κατά κύριο λόγο στο κεντρικό και στο νοτιοανατολικό τμήμα, στην περιοχή που καταλαμβάνουν τα περίφημα Μαστιχοχώρια, αλλά και τα λεγόμενα Καμπόχωρα. Τα χωριά στον εύφορο Κάμπο της Χίου, δηλαδή, που πάντα εντυπωσιάζουν με τα κτήματα και με τα παλιά τους, τριώροφα αρχοντικά. Δύο από από τους πιο χαρακτηριστικούς οικισμούς όπου θα τις βρείτε σε αφθονία, για παράδειγμα, είναι το Θολοποτάμι και ο Άγιος Γεώργιος Συκούσης.
Οι λαλάδες δεν διαρκούν πολύ: τα άνθη τους εμφανίζονται προς τα τέλη Μάρτη και συνήθως χάνονται μετά την πρώτη εβδομάδα του Απρίλη, έχοντας έναν κύκλο ζωής 7 με 10 ημερών. Εκείνη την εποχή, πάντως, τα λιβάδια της Χίου που τους φιλοξενούν γεμίζουν με επισκέπτες. Κάτι δικαιολογημένο μεν, αφού πολλοί θέλουν να τις δουν και να τις φωτογραφήσουν, που όμως με τον καιρό έχει προξενήσει και ζημιά στις ιδιαίτερες αυτές τουλίπες.
Ο λόγος είναι ότι πολλοί δεν αρκούνται στην οπτική απόλαυση, αλλά θέλουν να κόψουν και λαλάδες ώστε να στολίσουν τα ανθοδοχεία των σπιτιών τους. Κάτι που συνήθως γίνεται με εντελώς λάθος τρόπο, καθώς τραβάνε τα φυτά, με αποτέλεσμα να τα ξεριζώνουν. Έτσι, λοιπόν, αχρηστεύεται ο βολβός τους, που είναι κρίσιμος για την αναπαραγωγή τους. Βλάβη, όμως, προξενούν και οι σύγχρονες μέθοδοι που εφαρμόζονται στο όργωμα, καθώς καταστρέφουν κι αυτές τους βολβούς, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές πρακτικές καλλιέργειας, οι οποίες τείνουν να παραγκωνιστούν.
Για τους λόγους αυτούς, κορυφαίοι βοτανολόγοι όπως ο Σουηδός γνώστης της ελληνικής χλωρίδας Arne Strid ή ο Γερμανός ομόλογός του Erwin Bergmeier ζήτησαν κατά την τελευταία δεκαετία να προστατευτούν επισήμως και οι λαλάδες και τα υπόλοιπα τρία είδη των άγριων τουλιπών της Χίου. Είναι καλό, λοιπόν, να επιδεικνύουμε τον πρέποντα σεβασμό απέναντι σε έναν τέτοιον φυσικό πλούτο, εφόσον επιθυμούμε να συνεχίσουμε να τον απολαμβάνουμε και στο μέλλον. Στο κάτω-κάτω, αν θέλουμε να κόψουμε και κάποιο κόκκινο λουλούδι για το βάζο μας, μπορούμε να αρκεστούμε σε μια-δυο τουλίπες (αντί να φύγουμε με ολόκληρο μπουκέτο) και να φροντίσουμε να έχουμε μαζί μας ένα ψαλίδι, ώστε να μη βλάψουμε τους πολύτιμους βολβούς.
