Τον Μάρτιο, το επιτελείο του Πάουελ πάτησε το νομισματικό "φρένο" για πρώτη φορά μετά από τρία χρόνια. Η αύξηση των επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης ήρθε σε μια περίοδο όπου ο πληθωρισμός τρέχει με τον υψηλότερο ρυθμό από τις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Η δυσχερής θέση στην οποία έχει περιέλθει η Τράπεζα της Ιαπωνίας (BOJ) υποδηλώνει ότι ίσως η Federal Reserve του Πάουελ να είναι ακόμα πιο εγκλωβισμένη απ’ όσο νομίζουν οι επενδυτές.
Βέβαια, Fed και BoJ δεν είναι και το καλύτερο συγκριτικό παράδειγμα αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, η BοJ πρωτοστάτησε στη νομισματική "κινούμενη άμμο" που έχει ρίξει έξω τις προοπτικές των κεντρικών τραπεζιτών από την Ουάσινγκτον έως τη Φρανκφούρτη και το Σίδνεϊ. Το γεγονός ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει κολλήσει στο μηδέν –και έχει μπει σε mode ποσοτικής χαλάρωσης– εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί η Fed δεν θα προχωρήσει στην επιθετική νομισματική πολιτική που απαιτείται για να τιθασευτεί ένας πληθωρισμός της τάξης του 8,3%.
Η κοινή συνισταμένη είναι ότι αυτές οι δύο τεράστιες οικονομίες συνήθισαν στο σχεδόν απεριόριστο δωρεάν χρήμα και τους είναι αδιανόητο να το χάσουν. Θα λέγαμε ότι ο εθισμός τους έγινε δικαίωμα.
Η Ιαπωνία δεν κατάλαβε ποτέ πώς πρέπει να αποτοξινωθεί. Η σύντομη ιστορική αναδρομή μάς λέει ότι η BοJ υιοθέτησε μηδενικά επιτόκια για πρώτη φορά το 2000, σε μια πρωτοφανή κίνηση από μια οικονομία της G7. Το 2001, ο τότε διοικητής της BoJ Masaru Hayami επινόησε τη σύγχρονη ποσοτική χαλάρωση.
Το πρόβλημα είναι ότι η Τράπεζα της Ιαπωνίας δεν μπορεί να βρει διέξοδο. Επί χρόνια έχει "κουμπώσει" 5η ταχύτητα στη νομισματική της μηχανή. Η ιαπωνική οικονομία –ύψους 5 τρισ. δολαρίων– είναι εθισμένη σε όλο της το φάσμα. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι, στελέχη επιχειρήσεων, νοικοκυριά και επενδυτές θεωρούσαν δεδομένο ότι η BoJ θα έκοβε φρέσκο γεν επ' αόριστον.
Για λίγο, κάπου στο 2006, η BοJ δοκίμασε να αποτοξινώσει το έθνος από τον νομισματικό εθισμό. Κατάφερε, μάλιστα, μερικές μικρές αυξήσεις των επιτοκίων.
Το εγχείρημα δεν απέδωσε. Η δημόσια κατακραυγή ήταν έντονη και οι οικονομικές επιπτώσεις για την επιχειρηματική εμπιστοσύνη και τη δυναμική των επενδύσεων… ακόμα πιο δυσμενείς. Έως το 2008, η BοJ επανέφερε το κόστος δανεισμού στο μηδέν. Στη συνέχεια επέστρεψε και η ποσοτική χαλάρωση. Κατά μία έννοια, η χρηματοπιστωτική αυτοκρατορία αντεπιτέθηκε.
Δύο δεκαετίες υπερβολικής νομισματικής ευημερίας, ουσιαστικά, κατέληξαν να αποδυναμώνουν το ίδιο το ζωώδες πνεύμα που οι Ιάπωνες υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσπαθούσαν να αναζωογονήσουν. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και CEOs έχασαν κάθε κίνητρο για αναδιάρθρωση, καινοτομία και ρίσκο.
Γιατί να εφαρμόσουν νέες αντιδημοφιλείς ή ριψοκίνδυνες στρατηγικές, όταν είναι πιο εύκολο να αξιοποιήσουν τη ρευστότητα που παρέχει η BοJ; Η ειρωνεία είναι ότι και ο Shinzo Abe –που ανέλαβε πρωθυπουργικά καθήκοντα το 2012 δίνοντας την υπόσχεση πως θα μεταρρυθμίσει την οικονομία– κατέφυγε στη "λύση του νομισματοκοπείου".
Ο Abe διόρισε τον Haruhiko Kuroda στην Τράπεζα της Ιαπωνίας για να τονώσει την οικονομία και να τερματίσει τον αποπληθωρισμό μια για πάντα. Ο διοικητής Kuroda πάτησε τέρμα το γκάζι, παίρνοντας το "βάρος" από τις πλάτες της Japan Inc. – όπου "βάρος": να αναζωογονήσει το καινοτόμο πνεύμα της ή να αυξήσει την παραγωγικότητα. Τα τελευταία 9 χρόνια, η Ιαπωνία αντί να ενισχύσει την οικονομία της, αύξησε την "ντόπα". Έτσι, χάρισε το μέλλον στην Κίνα.
Ας πάμε τώρα στον Πάουελ, τον λιγότερο συγκρουσιακό επικεφαλής της Fed εδώ και δεκαετίες. Συγκατένευσε στον πρώην πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και μηδένισε τα επιτόκια. Το 2021, υπό τον Τζο Μπάιντεν πια, ο Πάουελ δεν θέλησε να προλάβει το ράλι του πληθωρισμού με μία ή δύο αυξήσεις επιτοκίων.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, πιθανόν η άνοδος του πληθωρισμού να ήταν παροδική και να σχετιζόταν με τις διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα που κάποια στιγμή θα ομαλοποιούνταν. Αλλά η διοίκηση της κεντρικής τράπεζας είναι ένα παιχνίδι εμπιστοσύνης. Το μόνο που χρειάζεται για να κερδίσεις τους επενδυτές είναι μικρά, αλλά αποφασιστικά, βήματα για να περιορίσεις την κερδοσκοπία. Τώρα είναι πολύ αργά, καθώς η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει εκτινάξει τις τιμές σε επίπεδο συναγερμού.
Το πιθανότερο είναι πως η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ θα αυξήσει εκ νέου τα επιτόκια και σύντομα. Μετά, όμως, μην περιμένετε μεγάλες περιόδους "αναμονής", καθώς το επιτελείο του Πάουελ προσπαθεί να μετατρέψει την άνοδο του πληθωρισμού στο λιγότερο κακό εκ των δύο σεναρίων που έχει μπροστά της – το άλλο είναι μια βαθιά ύφεση που θα προκληθεί από την επιθετική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής.
Κανένας επικεφαλής της Fed δεν θέλει να χρεωθεί μια οικονομική ύφεση. Και δεδομένων των επιπτώσεων από την πανδημία, το ράλι του πληθωρισμού, τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα, τις γεωπολιτικές εντάσεις, τις υπερβολικά υψηλές αποτιμήσεις των μετοχών και την άνοδο του δολαρίου, το διακύβευμα γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Το κόστος ενός λάθους σε επίπεδο νομισματικής πολιτικής θα είναι ιστορικά βαρύ. Και θα μπορούσε να καταβαραθρώσει τις μετοχές στη Wall.
Ναι, οι οικονομολόγοι έχουν δίκιο όταν λένε ότι ο σημερινός πληθωρισμός δεν οφείλεται τόσο στο εύκολο χρήμα όσο στις αναντιστοιχίες μεταξύ ζήτησης και προσφοράς καθώς και στην αθρόα δημοσιονομική γενναιοδωρία. Η έλλειψη τεχνολογικών επενδύσεων για την αναγκαία αύξηση της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ δεν βοηθάει καθόλου. Αλλά το μεγαλύτερο κομμάτι της διαχείρισης –από πλευράς Fed– είναι σαφώς ψυχολογικού χαρακτήρα. Αυτή τη στιγμή, ο Πάουελ δεν εμπνέει και πολύ εμπιστοσύνη ότι ξέρει ποιες είναι οι απαιτήσεις από τον θεσμικό του ρόλο. Και ακόμα πιο σημαντικό: δεν εμπνέει εμπιστοσύνη ότι έχει το θάρρος να πάρει αποφάσεις που δεν θα αρέσουν.
Η Ιαπωνία μάς υπενθυμίζει ότι είναι πολύ πιο εύκολο να μειώσεις τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά παρά να αποκαταστήσεις την ομαλότητα. Αυτό εξηγεί και γιατί οι συζητήσεις για μια επιθετική σύσφιξη νομισματικής πολιτικής –τύπου 1994– από τη Fed του Πάουελ είναι υπερβολικές.
Πηγή: Capital.gr
