Η έλλειψη βροχοπτώσεων και ο θερμότερος από το συνηθισμένο καιρός έχουν ξηράνει τα εδάφη και έχουν αποστραγγίσει τα ποτάμια σε μεγάλες εκτάσεις της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων των παραγωγικών μονάδων της ηπείρου, Πολωνίας και Ουκρανίας. Κατά τους αναλυτές τα συγκεκριμένα καιρικά μοτίβα δεν είναι μεμονωμένα φαινόμενα, αλλά οι παραγωγοί θα πρέπει να προετοιμάζονται για περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα και όλο και λιγότερες βροχοπτώσεις.
Οι ξηρές συνθήκες αρχίζουν να εξαπλώνονται σε σχεδόν κάθε γωνιά της ηπείρου, με ελάχιστη ανακούφιση να διαφαίνεται, ανέφερε σε νέα έκθεση το Κοινό Κέντρο Ερευνών-JRC (Joint Research Centre) της Επιτροπής.
«Η Κεντρική, η ανατολική και η νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς και η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, βιώνουν διευρυμένες προειδοποιητικές συνθήκες ξηρασίας. Παρόμοιες συνθήκες εμφανίζονται στη βορειοδυτική Ευρώπη», γράφουν. Το στάδιο «προειδοποίησης» είναι η δεύτερη από τις τρεις κατηγορίες ανάπτυξης ξηρασίας που χρησιμοποιεί το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας του JRC.
Στην ΕΕ, μόνο η Ιβηρική χερσόνησος, η νότια Γαλλία και το μεγαλύτερο μέρος της Ιταλίας έχουν γλιτώσει μέχρι στιγμής, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση του παρατηρητηρίου. Αντίθετα, τμήματα της Κύπρου, της Ελλάδας και των Βαλκανίων, καθώς και η Τουρκία, έχουν φτάσει στο κόκκινο στάδιο «συναγερμού».
Οι προβλέψεις για τους επόμενους μήνες υποδηλώνουν υψηλότερες από τις συνήθεις θερμοκρασίες έως τον Ιούλιο, λένε οι επιστήμονες. Οι προβλέψεις για τις βροχοπτώσεις είναι λιγότερο σαφείς, αν και ορισμένες προβλέψεις δείχνουν ξηρότερες συνθήκες σε μεγάλα τμήματα της βόρειας Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, τμημάτων της Γερμανίας και των χωρών της Μπενελούξ, σημειώνει η έκθεση του JRC.
Ενώ άλλοι παράγοντες, όπως η κακή διαχείριση των υδάτων, συμβάλλουν σε ξηρές συνθήκες, οι ξηρασίες προβλέπεται να γίνουν πιο συχνές και έντονες στην Ευρώπη ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.
Η ξηρασία στην Ευρώπη επηρεάζει βασικά ποτάμια
Οι επιπτώσεις της ξηρασίας έγιναν πιο εμφανείς σε όλα τα ευρωπαϊκά ποτάμια στις αρχές Απριλίου. Μεγάλες περιοχές στη βόρεια Ευρώπη και τμήματα των δυτικών Άλπεων είναι επί του παρόντος οι περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο. Οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και η δυτική Ρωσία παρουσιάζουν επίσης σημάδια υδρολογικού στρες.
Αξίζει να τονιστεί πώς σε λίγες μόνο εβδομάδες οι συνθήκες κατά μήκος του ποταμού Ρήνου άλλαξαν σημαντικά, με τα επίπεδα του νερού να μειώνονται απότομα στις αρχές Απριλίου, ειδικά στην άνω λεκάνη. Μετά από έναν ξηρό χειμώνα και την άνοιξη, η μειωμένη παροχή νερού επηρεάζει ήδη την πλοήγηση στα ποτάμια στον Μέσο Ρήνο.
Ανωμαλίες ξηρασίας και προειδοποιητικά σημάδια για τους επόμενους μήνες
Η Βόρεια Γερμανία, οι χώρες της Μπενελούξ, η Δανία, η νότια Σκανδιναβία και μεγάλο μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας κατέγραψαν πολύ ξηρές συνθήκες τον Μάρτιο. Παρόμοια μοτίβα παρατηρήθηκαν στη νότια Ουκρανία και την κεντρική έως ανατολική Τουρκία. Σε συνδυασμό με τις ξηρές συνθήκες τους προηγούμενους μήνες, αυτές οι τάσεις εγείρουν ανησυχίες για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η κατάσταση αργότερα την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Ενώ η βλάστηση στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης φαινόταν υγιής μέχρι τα τέλη Μαρτίου, σημάδια στρες είναι ήδη ορατά σε μέρη της βόρειας Αφρικής, της δυτικής Συρίας και της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Η πρώιμη ανάπτυξη των φυτών μπορεί να καλύπτει ευπάθειες που θα μπορούσαν να εμφανιστούν εάν οι συνθήκες ξηρασίας συνεχιστούν κατά την καλλιεργητική περίοδο.
Οι προοπτικές υποδηλώνουν συνεχιζόμενους κινδύνους σε διάφορες περιοχές
Οι προβλέψεις από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο του 2025 δείχνουν ξηρότερες από τις μέσες συνθήκες στη βόρεια και δυτική Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας. Υγρότερες από τις μέσες συνθήκες αναμένονται στην Ιβηρική Χερσόνησο, την κεντρική Ιταλία, τις ανατολικές Άλπεις και την Ελλάδα. Υπάρχει ωστόσο κάποια αβεβαιότητα στην πρόβλεψη λόγω της μεταβλητότητας των διαφορετικών συστημάτων μοντελοποίησης που χρησιμοποιούνται.
Τα ποτάμια είναι πιθανό να παραμείνουν ασυνήθιστα χαμηλά σε στάθμη σε όλη την ανατολική Ευρώπη μέχρι τον Μάιο και τα επίπεδα των υδάτων θα μπορούσαν να μειωθούν ακόμη περισσότερο. Σε πολλές περιοχές, η χαμηλή ροή των ποταμών επηρεάζει ήδη τη γεωργία, τα οικοσυστήματα, την παραγωγή ενέργειας και τις μεταφορές.
Ενδεικτικό είναι ότι «καμπανάκι κινδύνου» έχει χτυπήσει για τους Γερμανούς παραγωγούς σιτηρών που βλέπουν τις καλλιέργειες τους να κινδυνεύουν, λόγω της ξηρασίας και απρόβλεπτων βροχοπτώσεων που έχουν πλήξει την χώρα και μεγάλο μέρος της Ευρώπης, την ώρα που ξεκινά η κύρια καλλιεργητική περίοδο.
Η Γερμανική Μετεωρολογική Υπηρεσία (DWD) προειδοποιεί ότι η χώρα μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη με την χειρότερη ξηρασία από το 1931, με τα επίπεδα υγρασίας του εδάφους να βρίσκονται ήδη σε χαμηλότερη τιμή συγκριτικά με την ξηρασία του 2018.
Μιλώντας στο Euractiv, ο καθηγητής γεωργίας στο Πανεπιστήμιο του Göttingen, Stefan Siebert, τόνισε ότι «Καθοριστικός παράγοντας θα είναι οι συνθήκες κατά την κύρια καλλιεργητική περίοδο, που ξεκίνησε τον Μάιο». Κατά την DWD, από τον Φεβρουάριο ως και τα μέσα Απριλίου, κατά μέσο όρο μόλις 40 λίτρα βροχής έπεσαν ανά τετραγωνικό μέτρο γης, νούμερο κατά 68% χαμηλότερο από την μακροπρόθεσμη μέση τιμή. Παράλληλα, στη Γερμανία, όπου παράγεται περίπου το 15% του συνόλου των δημητριακών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις τελευταίες εβδομάδες φυτόχωμα καταλαμβάνει μεγάλο μέρος των εδαφών της χώρας. Μάλιστα, σύμφωνα με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας Helmholtz που εδρεύει στη Λειψία, σε πολλές περιοχές το έδαφος χαρακτηρίζεται «ασυνήθιστα ξηρό».
Κατά τον Siebert, αν η υγρασία που επιτρέπει τη βλάστηση παραμείνει ανεπαρκής, οι εαρινές καλλιέργειες δεν θα μπορούν εύκολα να έχουν πρόσβαση σε νερό. Για τον λόγο αυτό, οι Γερμανοί αγρότες στρέφονται σε μεθόδους καλλιέργειας που εξοικονομούν νερό, όπως η απευθείας σπορά, σύμφωνα με τα όσα ανέφερε στο Euractiv η Γερμανική Ένωση Αγροτών (DBV). Άξιο αναφοράς είναι ότι ακόμα και καλλιέργειες, όπως τα ρεβίθια, που είναι πιο ανθεκτικά σε περιόδους ξηρασίας είναι πιθανό να δοκιμαστούν. Μπορεί οι πρόσφατες βροχοπτώσεις να έχουν προσφέρει μια προσωρινή «ανάσα», ωστόσο οι καλλιέργειες ελαιοκράμβης δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς, κατά τον Claas Nendel από το Κέντρο Ερευνών Αγροτικού Εδάφους Leibniz (ZALF), παρότι οι χειμερινές καλλιέργειες δε φαίνεται να αντιμετωπίζουν προβλήματα. Κατά την DBV, είναι ακόμα νωρίς για προβλέψεις της φετινής συγκομιδής, με τις καλλιέργειες να έχουν ανάγκη από επαρκείς βροχοπτώσεις στις αρχές του καλοκαιριού.
Πανευρωπαϊκό πρόβλημα
Το πρόβλημα αυτό δεν εντοπίζεται μόνο στη Γερμανία, αλλά και στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, σύμφωνα με τις πρόσφατες προβλέψεις της ΕΕ. Στην Πολωνία, όπου εντοπίστηκε το 13% της παραγωγής δημητριακών της ΕΕ το 2024, οι αναλυτές θεωρούν ότι υπάρχει σοβαρός λόγος ανησυχίας, με θερμοκρασίες υψηλότερες του συνηθισμένου για την άνοιξη. Για την Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη, οι προβλέψεις της DWD για τον μέσο όρο τριμήνου μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου είναι στο καλύτερο σενάριο 10 λίτρα ανά κυβικό μέτρο.
