Ο μηχανισμός προσαρμογής των συνόρων για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CBAM) αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από τις αρχές του 2026. Ο CBAM επιβάλλει φόρο άνθρακα στα προϊόντα που εισάγονται στην Ένωση από τρίτες χώρες (εκτός ΕΕ) όταν η παραγωγή τους θεωρείται έντονη σε άνθρακα και ενέχει «σημαντικό κίνδυνο διαρροής άνθρακα».
Οι τομείς που θα επηρεαστούν από αυτόν τον φόρο περιλαμβάνουν τα λιπάσματα, το τσιμέντο, την ηλεκτρική ενέργεια, το σίδηρο και τον χάλυβα.
Ο CBAM βρίσκεται επί του παρόντος σε μεταβατική περίοδο, κατά την οποία οι εισαγωγείς υποχρεούνται να αναφέρουν τον όγκο των εισαγωγών τους. Ωστόσο, από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους, οι εισαγωγείς θα πρέπει να πληρώνουν για να λάβουν πιστοποιητικά CBAM για τα προϊόντα που εισάγουν.
Έχουν ήδη εκφραστεί ανησυχίες από διάφορες πλευρές ότι ο CBAM, σε συνδυασμό με τους δασμούς επί των λιπασμάτων από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία που πρόκειται να τεθούν σε ισχύ, θα αυξήσει το κόστος και θα μειώσει τη διαθεσιμότητα λιπασμάτων για τους αγρότες της ΕΕ. Τώρα, η Ιρλανδική Ένωση Κατασκευαστών και Αναμεικτών Λιπασμάτων (IFMBA) προστέθηκε στον χορό των ανησυχιών, λέγοντας ότι ο κανονισμός θα είναι δυσχερής για τους Ιρλανδούς εισαγωγείς λιπασμάτων.
Σε επιστολή προς μια σειρά ενδιαφερόμενων μερών του αγροτικού τομέα, συμπεριλαμβανομένου του Υπουργείου Γεωργίας, Τροφίμων και Θαλάσσιων Υποθέσεων, η IFMBA δήλωσε ότι «ζητά επίσημα την υποστήριξη της ιρλανδικής κυβέρνησης, του Teagasc και όλων των ενδιαφερόμενων μερών για την άμεση αναβολή της CBAM για τα αζωτούχα λιπάσματα στην Ιρλανδία».
Στην επιστολή αναφερόταν: «Οι αναμενόμενες αυξήσεις του κόστους των αζωτούχων και φωσφορούχων λιπασμάτων λόγω της CBAM είναι σε αυτό το στάδιο καλά τεκμηριωμένες.
Σκοπός της παρούσας επιστολής δεν είναι να επαναλάβει το κόστος και τις επιπτώσεις που θα επιφέρει το CBAM... αλλά να περιγράψει τη δυσχερή διαδικασία και τις διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθήσουν οι ιρλανδοί εισαγωγείς λιπασμάτων εάν επιθυμούν να συνεχίσουν να εισάγουν λιπάσματα από χώρες εκτός του ΕΟΧ (Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος)», προστίθεται στην επιστολή.
Η βάση για αυτή την «δυσχερή διαδικασία», σύμφωνα με την IFMBA, είναι τρία «σημεία δεδομένων» που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό των υποχρεώσεων CBAM.
Η IFMBA ανέφερε ότι καθένα από αυτά – οι επαληθευμένες πραγματικές ενσωματωμένες εκπομπές, τα σημεία αναφοράς CBAM και η τιμολόγηση των πιστοποιητικών – είναι προβληματικά για τους ιρλανδούς εισαγωγείς λιπασμάτων.
Όσον αφορά τις πραγματικές ενσωματωμένες εκπομπές, στις οποίες βασίζεται το κόστος των πιστοποιητικών CBAM, η επιστολή προειδοποιεί ότι οι εισαγωγείς δεν θα έχουν πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα για τις εισαγωγές του 2026 μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2027, αναγκάζοντάς τους να βασίζονται στην «προκαθορισμένη τιμολόγηση» για τις εισαγωγές του 2026.
Για την προστατευόμενη ουρία, αυτό θα διπλασίαζε ουσιαστικά το κόστος CBAM σε 78 ευρώ/τόνο. Το ζήτημα αυτό θα επαναλαμβανόταν κάθε επόμενο έτος, σύμφωνα με την επιστολή.
Σχετικά με το θέμα των δεικτών αναφοράς CBAM, η IFMBA προειδοποίησε ότι, ανεξάρτητα από τις τιμές εκπομπών, οι δείκτες αναφοράς που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της δωρεάν κατανομής των εισαγωγών δεν θα είναι γνωστοί μέχρι το επόμενο έτος, ενώ προηγουμένως είχε υποσχεθεί ότι θα ήταν διαθέσιμοι μέχρι το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, με μόνο προκαταρκτικούς δείκτες αναφοράς να είναι διαθέσιμοι μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.
Στην επιστολή αναφέρεται ότι αυτό θα είναι «απαράδεκτο και εμπορικά ανεφάρμοστο», ειδικά εάν τα προκαταρκτικά κριτήρια αναθεωρηθούν στη συνέχεια προς τα κάτω και οι πωλήσεις έχουν ήδη πραγματοποιηθεί.
Όσον αφορά το τρίτο ζήτημα, που αφορά την τιμολόγηση των πιστοποιητικών CBAM, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καθορίσει αναδρομικά τις τιμές των πιστοποιητικών το 2026, δηλαδή η τιμολόγηση των πιστοποιητικών για το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους δεν θα είναι γνωστή μέχρι το δεύτερο τρίμηνο.
Η IFMBA ανέφερε ότι οι εισαγωγείς καλούνται ήδη να υποβάλουν προσφορές για τις παραδόσεις λιπασμάτων του πρώτου τριμήνου χωρίς να γνωρίζουν το κόστος των πιστοποιητικών CBAM για τις παραδόσεις αυτές, γεγονός που δημιουργεί «αδύνατες συνθήκες για την τιμολόγηση».
Η IFMBA ανέφερε ότι αυτοί οι τρεις παράγοντες, στο σύνολό τους, δημιουργούν «απαράδεκτο και ανεξέλεγκτο κίνδυνο».
Η ένωση σημείωσε ότι το 43 % (περίπου 580 000 τόνοι) των λιπασμάτων που εισήχθησαν στην Ιρλανδία το 2024 προέρχονταν από χώρες εκτός του ΕΟΧ.
«Για αυτόν τον όγκο, ο κίνδυνος κερδοσκοπίας σχετικά με τους συντελεστές εκπομπών, τα σημεία αναφοράς και τις τιμές είναι πολύ μεγάλος για να απορροφηθεί», δήλωσε η ομάδα.
«Το CBAM θα επιβαρύνει σημαντικά το κόστος όλων των λιπασμάτων που εισάγονται από χώρες εκτός του ΕΟΧ, με την ουρία, που είναι απαραίτητη για την παραγωγή προστατευόμενης ουρίας, να επηρεάζεται ιδιαίτερα», προειδοποιούσε η επιστολή.
Προειδοποιούσε επίσης ότι, καθώς οι δωρεάν δικαιούχοι θα καταργηθούν σταδιακά έως το 2034, το κόστος των ευρωπαϊκών λιπασμάτων νιτρικού ασβεστίου και αμμωνίου (CAN) θα αυξηθεί.
Σύμφωνα με την IFMBA, η «μοναδική εναλλακτική λύση» για τους ιρλανδούς εισαγωγείς λιπασμάτων προκειμένου να εξαλείψουν τους κινδύνους που συνδέονται με το CBAM είναι να σταματήσουν εντελώς το εμπόριο με παραγωγούς λιπασμάτων εκτός ΕΟΧ.
Ωστόσο, δεδομένου ότι το 80 % των εισαγωγών ουρίας στην Ιρλανδία το 2024 προήλθε από χώρες εκτός ΕΟΧ, η Ιρλανδία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει έλλειμμα 164 000 τόνων ουρίας και προστατευόμενης ουρίας.
Εάν οι εισαγωγείς προχωρήσουν στην κάλυψη αυτού του ελλείμματος με CAN ευρωπαϊκής παραγωγής, αυτό θα ανατρέψει την πρόοδο της Ιρλανδίας στην επίτευξη του στόχου μείωσης των εκπομπών για τη γεωργία, προειδοποίησε η IFMBA, ενώ η διακοπή των εισαγωγών από χώρες εκτός ΕΟΧ θα ενέχει επίσης τον κίνδυνο έλλειψης λιπασμάτων και «απότομης αύξησης των τιμών».
