Ως Γαστρονομική Περιφέρεια της Ευρώπης για το έτος 2019, το Νότιο Αιγαίο ήταν η τιμώμενη Περιφέρεια της 6ης Έκθεσης Τροφίμων και Ποτών Expotrof και στη διάρκεια των εγκαινίων, οι διοργανωτές βράβευσαν την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για την συνεισφορά της στη διεθνή ανάδειξη της νησιώτικης γαστρονομίας.
Βέβαια στον επίσημο οδηγό της Expotrof διαβάσαμε χαιρετισμούς και από τον Περιφερειάρχη Νοτίου Αιγαίου (Γ. Χατζημάρκου), και από τον Περιφερειάρχη Κρήτης (Σ. Αρναουτάκη), και από τον Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας (Κ. Μπακογιάννη), και από τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας (Θ. Καρυπίδη), και από την Περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου (Δ. Καλογήρου), και από τον Περιφερειάρχη Ιονίων Νήσων (Γ. Φοντάνα) και από τον Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδας (Κ. Μητρόπουλο).
Συναντήσαμε πολλούς και αξιόλογους μικρούς παραγωγούς, οι οποίοι μεταποιούν την αγροτική τους παραγωγή για να τη διαθέσουν στον τελικό καταναλωτή. Πραγματικά «διαμάντια στο παραγωγικό στέμμα» της Ελλάδας. Σε μια Ελλάδα που εξυμνεί με κάθε πρόσφορο τρόπο την «υπαλληλία», ή ακριβέστερα την «δημοσιοϋπαλληλία», και τους κεντρικούς κρατικούς μηχανισμούς… και μοιάζει να είναι «εχθρική» προς τους παραγωγούς πραγματικού πλούτου, τους αγρότες.
Εξαιρετική η προσπάθεια και όμορφο το αισθητικό αποτέλεσμα στην Expotrof, υψηλές προσδοκίες και ενθουσιώδες ηθικό, αλλά εκτιμώ ότι σε λάθος στόχο, που ίσως και να μην τον έπιασαν εκεί.
Εάν ένας απλός άνθρωπος, ή ακόμα και καλά εξασκημένος, αποφασίσει να διαπλεύσει τον Ατλαντικό Ωκεανό, το πιο πιθανό είναι να αποτύχει, όσο και καλά προετοιμασμένος να είναι. Εάν αποφασίσει να κολυμπήσει μέχρι την απέναντι πλευρά μιας πισίνας, ακόμα και ολυμπιακών διαστάσεων, ακόμα και απροετοίμαστος, το πιο πιθανό είναι να τα καταφέρει, και να επιτύχει.
Εάν θέλει να φθάσει στην άλλη πλευρά του Ωκεανού, ένας νοήμων άνθρωπος, το πιο σωστό είναι να οικοδομήσει ένα μεγάλο πλοίο, να το εξοπλίσει κατάλληλα και με αυτό να καταφέρει να φθάσει στην άλλη πλευρά του Ωκεανού. Και όταν φθάσει εκεί, να έχει αρκετά προϊόντα, κατάλληλα, για να καλύψει την εκεί αγορά.
Μια άλλη λύση για την προώθηση στην αγορά των παραγόμενων προϊόντων είναι να απευθυνθείς σε μικρότερη αγορά, κατάλληλη για τα προϊόντα σου και για τις ποσότητες που έχεις, και σε μικρή απόσταση που μπορείς, πιθανόν, να διανύσεις, χωρίς να χαθείς στη διαδρομή.
Και μια διαφορετική, αλλά σωστή προσέγγιση, είναι να παράγεις ό,τι θέλει η τοπική αγορά, αντί να ψάχνεις να πουλήσεις αυτό που παρήγαγες… Συνήθως, επειδή έτυχε να έχεις τον εξοπλισμό, ή επειδή αυτό έμαθες και ξέρεις να παράγεις, είτε γιατί το είδες στον γείτονα ή σε μια έκθεση, είτε το διάβασες σε μια είδηση…
Ζήσαμε τις διάφορες έντεχνες τυχοδιωκτικές «πυραμίδες» πάνω στην αγροτική παραγωγή τα τελευταία 20 χρόνια, στην εναγώνια αναζήτηση των αγροτών για διέξοδο από τα αγροτικά αδιέξοδα. Όλα «παιχνίδια» επιτήδειων ανοιχτομάτηδων εις βάρος των απληροφόρητων και αδαών αγροτών.
Χωρίς Γεωργικές Εφαρμογές ήδη από το τέλος της δεκαετίας 1980, με κομματικοποιημένους αγροτικούς συνεταιρισμούς από το 1980 και μετά, με βαθειά διχασμένο το αγροτικό συνδικαλιστικό κίνημα, που πλέον είναι τέλμα, και με σχεδόν σταθερές χρηματορροές από την λεγόμενη Κοινή Γεωργική Πολιτική (CAP για τους αγγλομαθείς), οι αγρότες κατέστησαν εύκολη λεία, εκτεθειμένοι στους αετονύχηδες κερδοσκόπους.
Η τρούφα (το υπόγειο μανιτάρι) ήταν μια πρώτη πυραμίδα, από την οποία κέρδισαν μόνο όσοι πουλούσαν φυτά με τον μύκητα στις ρίζες τους. Πυραμίδα 6-7 ετών, δηλαδή μέχρι να έρθει η πρώτη παραγωγή και να διαψευσθούν τα ψέματα που έφαγαν (και πλήρωσαν) οι αγρότες.
Τα σαλιγκάρια ήταν η δεύτερη πυραμίδα, 2-3 ετών, από την οποία κέρδισαν μόνο όσοι πουλούσαν εγκαταστάσεις και γόνο. Τα ρόδια είναι μια εν εξελίξει ακόμα «πυραμίδα» που προσπαθεί να επιβιώσει στρεφόμενη στην εσωτερική αγορά, ενώ δίπλα μας στη Βουλγαρία και Τουρκία η παραγωγή είναι πολύ πιο φθηνή, αλλά δυσκολεύεται ακόμα να προσεγγίσει τους Έλληνες καταναλωτές. Το γκότσι μπέρι είναι μια ακόμα πυραμίδα 2-3 ετών. Ένα φρούτο που η πατρίδα του στην Κίνα βρίσκεται σε σκληρό ηπειρωτικό κλίμα (μεγάλη ημερήσια διαφορά θερμοκρασίας), 1200 χλμ μακριά από τη θάλασσα φιλοδοξούμε ότι μπορεί να δώσει επαρκές εισόδημα στον Έλληνα αγρότη, σε ανταγωνισμό με τον Κινέζο αγρότη. Μάλλον υποτιμούν τη νοημοσύνη μας. Αλλά φαίνεται ότι πουλάνε συνεχώς φυτά και κερδίζουν.
Τώρα διαβάζω βαθυστόχαστες μελέτες και έρευνες και συνέδρια και εκθέσεις, ακόμα και κυβερνητική υποστήριξη, και υπεύθυνο κυβερνητικό εκπρόσωπο, για την κάνναβη…
Αλλά το σημαντικό είναι όχι να προσπαθούμε να πουλήσουμε ό,τι παράγουμε, αλλά να παράγουμε ό,τι θέλει η αγορά. Βασισμένοι σε πραγματικές έρευνες αγοράς καταναλωτών, όχι σε «παπαγαλάκια» προμηθευτών.
Το επόμενο ουσιαστικό δεν είναι να έρθει ένας μικρός και καλός παραγωγός στον ωκεανό της μεγάλης αγοράς, και να δείξει την εξαιρετική αλλά μικρή παραγωγή του, αλλά να οργανωθούν οι πολλοί μικροί εξαιρετικοί παραγωγοί και να δομήσουν ένα μεγάλο πλοίο, έναν οικονομικό συνεταιρισμό, για να μπορέσουν να προσεγγίσουν με επιτυχία τις τρικυμίες της ανοιχτής αγοράς, και να επιτύχουν.
Στην Ελλάδα φαίνεται ότι, με αρνητική παρέμβαση σχεδόν όλων, δεν ευδοκίμησαν επαρκώς οι συνεταιρισμοί. Αυτό δεν σημαίνει ότι αφού δεν υπάρχει μεγάλο εργαλείο (συνεταιρισμός) μπορεί ο καθένας να κάνει μόνος του τη διαδικασία πώλησης στη μεγάλη αγορά και πηγαίνοντας σε μια πολύ καλή έκθεση Τροφίμων και Ποτών, θα ανοίξει την αγορά.
Αν το επιχειρήσει θα αποτύχει, έως θα μπει πάρα πολλά χρήματα «μέσα». Μια μεγάλη αγορά έχει ανάγκη σταθερής ποιότητας στα προϊόντα, συνέχειας και συνέπειας στη ζήτηση. Ακόμα και δωρεάν ή συγχρηματοδοτούμενη να είναι η συμμετοχή από τις Περιφέρειες είτε από τους Δήμους, είναι απλά μια επαφή με την αγορά, με μόνο έξοδα από τον παραγωγό (ξενοδοχείο, μεταφορικά κλπ), χωρίς πραγματικά οικονομικά επιχειρηματικά αποτελέσματα.
Η μόνη εφικτή ορατή και πραγματοποιήσιμη επιλογή είναι, ο μικρός, αλλά καλός και σωστός παραγωγός, που συσκευάζει ή/και μεταποιεί τα προϊόντα του έτοιμα για τον καταναλωτή, να απευθυνθεί στην τοπική αγορά. Έτσι θα είναι σα να προσπαθεί να περάσει στην απέναντι πλευρά μιας πισίνας (Τοπική Εφοδιαστική Αλυσίδα, Τοπική Αγορά), όπως είπαμε προηγούμενα στο παράδειγμα, και όχι να προσπαθεί να διαπλεύσει τον Ατλαντικό Ωκεανό.
Η Expotrof ήταν πολύ καλή. Είχε 3.000 περίπου πρωτοποριακά αγροτικά προϊόντα, με πολύ έξυπνες συσκευασίες και καλή αισθητική. Και πολλές γευσιγνωσίες και επιδείξεις μαγειρικής.
Συνάντησα τον κ. Κώστα Κατσαρό, επιχειρηματία που ξαναγύρισε λόγω κρίσης στο χωριό του (Μεσιανό Πέλλας) και από επιχειρηματίας νυχτερινών κέντρων διασκέδασης επέλεξε να γίνει παραγωγός αρώνιας, προσφέροντας αρώνια ως νωπό φρούτο, μαρμελάδα αρώνιας, γλυκό, χυμό και λικέρ αρώνιας. Η PBS (www.pellaberries.gr) είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα επιχειρηματική δράση, αλλά στην τεράστια αγορά της Αθήνας με τα 4.000.000 μόνιμους κατοίκους, τα 2.000.000 αδήλωτους, και το 1.000.000 επισκέπτες, δεν κατάλαβα τι θα μπορούσε να ελπίζει επιχειρηματικά.
Συνάντησα τον κ. Ιωσήφ Ρούσσο, που μαζί με άλλους δύο καλλιεργούν βότανα και τα συσκευάζουν σε έξυπνες συσκευασίες και μείγματα, έτοιμα για την παρασκευή ροφημάτων. Η Cycladic Organic teas & herbs (Τάλαντα, Σύρος Κυκλάδες, www.cycladesorganics.gr) είναι μια παρέα φίλων που παράγουν βιολογικά αρωματικά φυτά των Κυκλάδων, όπως: ρίγανη, θυμάρι, φασκόμηλο, δενδρολίβανο, μαντζουράνα κ.ά.
Ο Δημήτρης Μιχαηλίδης με την κα Συργανίδου και την κα Κωνσταντινίδου
Συνάντησα την κα Ελένη Συργανίδου, που με την υποστήριξη της μητέρας της κας Κυριακής Κωνσταντινίδου επέλεξε να καλλιεργήσει κρίταμο στον Φοίνικα της Σύρου. Η Promithion-προϊόντα κρίταμου (2281087950) σε πολύ ωραίες και πρακτικές συσκευασίες προσφέρει το κρίταμο σε βαζάκια έτοιμο για κατανάλωση, ενώ το αιθέριο έλαιό του χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία ως ανανεωτικό και αντιγηραντικό της επιδερμίδας.
Και οι δύο μου θύμισαν το 2013, όταν η Ομοσπονδία Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων (ΟΣΥΜΙΚ) και το Επιμελητήριο Κυκλάδων πραγματοποίησε ημερίδα για την προώθηση του πρωτογενούς τομέα στις Κυκλάδες, ως μια βιώσιμη λύση για την τοπική οικονομία και ανάπτυξη. Έκτοτε δημιουργήθηκαν πολλές μικρές έξυπνες καινοτόμες καλλιέργειες και προϊόντα στις Κυκλάδες για να καλύψουν κύρια την τοπική ζήτηση και κατανάλωση, όπως διαμορφώνεται και με την κατανάλωση των επισκεπτών (τουρισμού).
Σε συνδυασμό με την Aigean Cuisine του Επιμελητηρίου Κυκλάδων υπάρχουν σοβαρές ελπίδες στην Τοπική Αγορά για να δημιουργήσουν προϋποθέσεις τοπικής ανάπτυξης. Αν μάλιστα υποστηριχθεί η πρωτογενής παραγωγή στα μικρά νησιά των Κυκλάδων, όπως ο πετυχημένος αγρότης Αρσένης Λουκής (Πάρος) με παραγωγές από όλα σχεδόν τα παραγόμενα προϊόντα, τότε η ευημερία είναι εξασφαλισμένη.
Ακόμα και μικρές ευέλικτες Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις-ΚοινΣΕπ (στην κτηνοτροφία-τυρί, αρωματικά και μελισσοκομία) από ντόπιους παραγωγούς και επιστρέφοντες νησιώτες, θα μπορούσαν να δώσουν κάτι περισσότερο από το σημερινό φτωχό 13% των τοπικών προϊόντων στον τουρισμό (στην Ιταλία η συνεισφορά είναι 70%), αλλά και συνεχή ζωή στα νησιά. ΟΧΙ μόνο 2-3 μήνες.
Και κάπου εκεί ο φίλος κ. Θεόφιλος Γεωργιάδης (Βάθη, Κιλκίς, ragian.gr, 23410 84267) με τις απίθανες γεύσεις του και τα κυρίως ποντιακά εδέσματά του. Ακούραστος πηγαίνει σχεδόν σε όλες τις εκθέσεις και προσφέρει γευσιγνωσίες, αλλά και δυνατότητες άμεσης αγοράς και απευθείας αποστολών, χωρίς μεσάζοντες. Μπράβο στον Θεόφιλο. Μέσα στην έκθεση μια διαφορετική επιτυχημένη επιλογή, που καλύπτει σε πωλήσεις όλη του την παραγωγή. Βρήκα στο ΡΑΓΙΑΝ: Ροφήματα (Ταν, Κεφίρ), Ζυμαρικά (Γιοχάδες, Κορκότα, Περέκ, Εβριστόν, Συρόν, Μακαρίνα, Βαρένικα, Τραχανά, Πληγούρι), Γιαούρτι (Ξύγαλα αγελαδινό, πρόβειο, κατσικίσιο, Θόγαλα, Υλιστόν), Τυροκομικά (Γαΐς, Σολγούν, Πασκιτάν, Ανθότυρο, Τσιοκαλίκι, Τανομεζέ, Τζατζίκι, Τυροκαυτερή), Βούτυρο, Κουλουράκια, Πετιμέζι, Αυγά, Ωτία, Κερκέλια, Ντολμαδάκια, Πίτες και Στύπα.
Πολύ ενδιαφέρουσα η Expotrof, κυρίως για τις σκέψεις που δημιούργησε και όσους είδα.
φωτογραφίες: Γεωργία Καραμαλή
