Συνεπώς, µετά από την πρόσφατη διαταραχή της αγοράς αντικατοπτρίζεται η σχετικά άκαµπτη δοµή του προϋπολογισµού της ΕΕ για µεγαλύτερα, από οποιοδήποτε ανώτατο όριο, διαθέσιµα κεφάλαια.
Η ΕΕ δεν µπορεί να δανειστεί για να χρηµατοδοτήσει µια ξαφνική αύξηση της ζήτησης πόρων, που µπορεί να προκύψει από µια κρίση της γεωργικής αγοράς. Ειδικά όταν αναφερόµαστε σε µια κρίση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο που πλήττει όλους τους γεωργικούς τοµείς, ο προϋπολογισµός της ΕΕ δεν είναι αρκετός για να καλύψει τις επιπτώσεις της. Είναι επίσης σηµαντικό να υπενθυµίσουµε ότι, βάσει των συνθηκών, η γεωργία αποτελεί κοινή αρµοδιότητα µεταξύ της ΕΕ και των κρατών µελών της. Είναι, λοιπόν, εύλογο να αναµένουµε ότι οι πρωτοβουλίες των κρατών µελών θα διαδραµατίσουν κάποιο ρόλο στην παροχή εισοδηµατικής βοήθειας στους αγρότες, όπου αυτό δικαιολογείται.
Αυτή είναι και η λογική πίσω από το Προσωρινό Πλαίσιο για τα Μέτρα Κρατικών Ενισχύσεων, που θεσπίστηκαν ως απάντηση στο ξέσπασµα του κορωνοϊού τον Μάρτιο. Όπως επισήµανε η Επιτροπή κατά την παρουσίαση του µέτρου: «∆εδοµένου του περιορισµένου µεγέθους του προϋπολογισµού της ΕΕ, η κύρια απόκριση στην κρίση θα επέλθει από τους εθνικούς προϋπολογισµούς των κρατών µελών». Σύµφωνα µε το προσωρινό πλαίσιο, τα κράτη µέλη έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν έως και 100.000 ευρώ ανά εκµετάλλευση σε κρατική ενίσχυση µετά από ταχεία έγκριση από την Επιτροπή, υπό την προϋπόθεση, ότι η ενίσχυση δεν θα καθορίζεται µε βάση την τιµή ή την ποσότητα των προϊόντων που θα διατίθενται στην αγορά. Επιπλέον, τα κράτη µέλη µπορούν να συµπληρώσουν αυτό το ποσό µε ενίσχυση ήσσονος σηµασίας µε ανώτατο όριο 20.000 ευρώ ανά εκµετάλλευση, ποσό το οποίο δεν απαιτεί έγκριση από την Επιτροπή.
Για να κατανοήσουµε την πιθανή κλίµακα αυτής της βοήθειας, εάν πολλαπλασιάσουµε 120.000 ευρώ ανά γεωργική εκµετάλλευση µε τους περίπου 6,5 εκατοµµύρια δικαιούχους των άµεσων πληρωµών της ΕΕ, τότε το θεωρητικό συνολικό ποσό χρηµάτων που θα διατεθεί στην Ευρώπη για τη στήριξη του αγροτικού εισοδήµατος είναι 780 δισεκατοµµύρια ευρώ, εφ’ όσον τα κράτη µέλη αποφασίσουν ότι υπάρχει ανάγκη ενεργοποίησής του. Σαφώς, δεν θα φτάσουµε ποτέ πουθενά κοντά σε αυτό το θεωρητικό µέγιστο, αλλά είναι χρήσιµο να υπενθυµίσουµε τη διαθέσιµη δυναµική της βοήθειας.
Τα κράτη µέλη έχουν ήδη αρχίσει να χρησιµοποιούν αυτήν την πολιτική. Η DG COMP, η Γενική ∆ιεύθυνση Πολιτικής Ανταγωνισµού, διατηρεί µια ιστοσελίδα µε εβδοµαδιαία ενηµέρωση e-News, η οποία παρέχει λεπτοµέρειες για όλες τις αποφάσεις που εγκρίνουν τις κρατικές ενισχύσεις. Οι περισσότερες αποφάσεις αναφέρονται στη στήριξη της οικονοµίας και θα απαιτηθεί περαιτέρω µελέτη για να προσδιοριστεί σε ποιο βαθµό οι αγρότες θα επωφεληθούν από την παρεχόµενη βοήθεια.
Χρηµατοδότηση από τον προϋπολογισµό της ΕΕ
για µέτρα ενίσχυσης της αγοράς
Τα κράτη µέλη, ωστόσο, δεν µπορούν να παρέµβουν στην αγορά, όπως αυτή συγκροτείται από την ΕΕ. Εποµένως, είναι επίσης σηµαντικό να εκτιµηθεί ο ισχυρισµός του Επιτρόπου, ότι δεν υπάρχουν χρήµατα στον προϋπολογισµό για τη χρηµατοδότηση τέτοιων µέτρων. Υπάρχουν τέσσερις πιθανές πηγές εσόδων της ΕΕ:
1. Το αποθεµατικό της κρίσης
2. Πιστώσεις προγραµµάτων ενισχύσεων
3. Περιθώριο κάτω από το ανώτατο όριο του τοµέα 2 του Π∆Π
4. Ειδικά εργαλεία ευελιξίας
Ας εξετάσουµε καθεµία από αυτές τις επιλογές.
Το αποθεµατικό της κρίσης
Ο προϋπολογισµός της ΕΕ δεν περιέχει πλέον συγκεκριµένο ποσό για την κάλυψη δαπανών που προκύπτουν από επιστροφές προϊόντων. Αντ ‘αυτού, υπάρχει ένα αποθεµατικό κρίσης που συγκροτείται µε την παρακράτηση ενός µέρους των άµεσων πληρωµών (478 εκατ. ευρώ παρακρατήθηκαν από τις πληρωµές του 2019 και θα πρέπει να επιστραφούν στους αγρότες µετά τον Οκτώβριο του 2020). Ο Επίτροπος ισχυρίστηκε ότι δεν το χρησιµοποιούσε, επειδή βασίζονται στα χρήµατα των αγροτών που είναι απαραίτητοι σε όλη τη διάρκεια της κρίσης. Το COMAGRI του ΕΚ διαφώνησε δηλώνοντας πως το ποσό θα έπρεπε να χρησιµοποιηθεί.
Υπάρχουν τρία επιχειρήµατα υπέρ της θέσης της Επιτροπής. Το πρώτο είναι ότι η συγκεκριµένη διάθεση των χρηµάτων θα µπορεί να βοηθήσει τους αγρότες άµεσα τους επόµενους µήνες όταν χρειαστεί, αντί της προκαθορισµένης διανοµής τους στα µέσα Οκτωβρίου. ∆εύτερον, η χρήση επιτρέπει τη διάθεση ενίσχυσης στους µε τη µεγαλύτερη ανάγκη. Τρίτον, η επιστροφή του αποθεµατικού για καταστάσεις κρίσης στους αγρότες τον Οκτώβριο είναι µια µορφή εισοδηµατικής στήριξης, ενώ το ίδιο το αποθεµατικό µπορεί να χρησιµοποιηθεί για παρέµβαση στην αγορά η οποία θα µπορούσε να έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσµα στο εισόδηµα.
Πιστώσεις προγραµµάτων ενισχύσεων
Κατά τη διάρκεια του οικονοµικού έτους, υπάρχουν συχνά εξαιρετικές και απροσδόκητες πιστώσεις-ενισχύσεις που παρέχουν πρόσθετους πόρους στον προϋπολογισµό της ΚΑΠ. Για παράδειγµα, ο Επίτροπος Χόγκαν µπόρεσε να χρησιµοποιήσει ένα σηµαντικό ποσό των εσόδων που προέκυψαν από πρόστιµα υπερκάλυψης της αγοράς γάλακτος για την στήριξή της στην κρίση τιµών του 2016.
Περιθώρια Π∆Π
Το δεύτερο σχέδιο διορθωτικού προϋπολογισµού στον γενικό προϋπολογισµό του 2020 παρέχει επείγουσα στήριξη στα κράτη µέλη για να ανταποκριθούν στην επιδηµία COVID-19 που πρότεινε η Επιτροπή στις 2 Απριλίου και έναν ενηµερωµένο πίνακα των τρεχόντων περιθωρίων βάσει πιστώσεων ανάληψης υποχρεώσεων από το κεφάλαιο του Π∆Π. Το αχρησιµοποίητο περιθώριο για την αειφόρο ανάπτυξη της κατηγορίας 2: Φυσικοί πόροι (συµπεριλαµβανοµένης της ΚΑΠ) εµφανίζεται ως 514 εκατοµµύρια ευρώ, ενώ το περιθώριο για τον υποτοµέα του EAGF (που καλύπτει τις άµεσες πληρωµές και τις δαπάνες της αγοράς) εµφανίζεται ως 477 εκατοµµύρια ευρώ, σχεδόν ακριβώς το ίδιο ποσοστό µε το αποθεµατικό κρίσης. Απαιτείται µόνο η συµφωνία της αρµόδιας για τον προϋπολογισµό αρχής (του Συµβουλίου και του Κοινοβουλίου) να κάνει χρήση αυτού του περιθωρίου και δεν απαιτείται η αναθεώρηση των ανώτατων ορίων του Π∆Π.
Ειδικά εργαλεία ευελιξίας
Η ανάγκη αύξησης της ικανότητας της ΕΕ να ανταποκρίνεται σε απρόβλεπτα γεγονότα τη στιγµή που συµφωνήθηκε το Π∆Π οδήγησε µε την πάροδο του χρόνου στη δηµιουργία ορισµένων ειδικών εργαλείων ευελιξίας που επιτρέπουν τη χρηµατοδότηση συγκεκριµένων δαπανών που δεν µπορούν να χρηµατοδοτηθούν εντός του ορίου του διαθέσιµου προϋπολογισµού για έναν ή περισσότερους τοµείς του Π∆Π . Το Μέσο Ευελιξίας παρέχει χρηµατοδότηση για σαφώς καθορισµένες δαπάνες που δεν µπορούν να καλυφθούν από τον προϋπολογισµό της ΕΕ χωρίς να υπερβούν το µέγιστο ετήσιο ποσό δαπανών που ορίζεται στο Π∆Π. Ωστόσο, η χρηµατοδότησή της το 2020 έχει εξαντληθεί πλήρως για τη στήριξη µέτρων διαχείρισης της κρίσης µετανάστευσης, προσφύγων και ασφάλειας.
