Η αλήθεια είναι οι εν λόγω πληροφορίες, µυθολογικού χαρακτήρα ή σχετικές µε την παραγωγή και κατανάλωση οίνου στην συγκεκριµένη περιοχή κατά την αρχαιότητα ή σε µεταγενέστερους χρόνους έχουν σηµαντική πολιτιστική αξία, τροφοδοτούν το storytelling για την προβολή του προϊόντος αλλά φαίνονται αποκοµµένες από την σηµερινή οινική πραγµατικότητα.
κι όµως. Αν υποτιµήσουµε αυτό το ιστορικό υπόβαθρο, πιθανόν να βρεθούµε ενώπιον εκπλήξεως. Η σηµασία του είναι πολλαπλή και η ορθή τεκµηρίωση συνιστά κρίσιµο σηµείο της αίτησης.
Πρώτον, η ιστορική συνέχεια είναι απαραίτητη προκειµένου να στοιχειοθετηθεί το δικαίωµα (διότι περί αυτού πρόκειται) στην ονοµασία προέλευσης ή τη γεωγραφική ένδειξη. Tον ∆εκέµβριο του 2016, το γαλλικό Συµβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι η διοίκηση ορθά απέρριψε σειρά αιτηµάτων για νέες ΠΓΕ αφρωδών οίνων, µε εξαίρεση την ΠΓΕ «Méditerranée». Ο λόγος; Η τελευταία ένδειξη ήταν η µόνη που απέδειξε την ύπαρξη αδιάλειπτης και σηµαντικής παραγωγής οίνων µε τα περιγραφόµενα στον τεχνικό φάκελο χαρακτηριστικά, στην συγκεκριµένη ζώνη παραγωγής. Θα πρέπει να υπογραµµίσουµε ότι ο νόµος (σήµερα το ευρωπαϊκό δίκαιο) αντιτίθεται στην καταχώριση ΠΟΠ/ΠΓΕ από παρθενογένεση.
το σύστηµα δικαίου έρχεται να αναγνωρίσει και να προστατεύσει µια αποκρυσταλλωµένη πραγµατικότητα και όχι να κατοχυρώσει πρωτότυπες «οινικές πατέντες». Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση της τροποποίησης φακέλου µε την προσθήκη π.χ. µιας νέας κατηγορίας οίνου: θα πρέπει να αποδεικνύεται η προηγούµενη παραγωγή (για ένα ελάχιστο χρονικό διάστηµα το οποίο δεν προσδιορίζεται από το νόµο) του εν λόγω προϊόντος στην περιοχή (χωρίς βεβαίως την χρήση της εν λόγω ΠΟΠ ή ΠΓΕ).
Δεύτερον, η επανάληψη αµπελουργικών ή οινολογικών πρακτικών µέσα στο χρόνο ενισχύουν το επιχείρηµα της «τυπικότητας» των οίνων και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του γεωγραφικού δεσµού, δηλαδή της εγγενούς σχέσης µεταξύ του προϊόντος και της ζώνης παραγωγής του. Το σηµείο αυτό αφορά το σύνολο των ΠΟΠ/ΠΓΕ αλλά έχει ιδιαίτερα βαρύνουσα σηµασία για την καταχώριση µιας ΠΟΠ.
Τρίτον, τα ιστορικά στοιχεία µπορούν να αποδείξουν τη φήµη του προϊόντος, στοιχείο καθοριστικό, ιδιαίτερα για τις ΠΓΕ. Αυτό κατέστη ήδη σαφές κατά το στάδιο του ελέγχου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των τεχνικών φακέλων µια σειράς γεωγραφικών ενδείξεων (όχι υποχρεωτικά οινικών) που αφορούσαν την Ελλάδα αλλά και άλλα κράτη µέλη. Αντιγράφουµε σχετικά από οδηγία που παγίως απευθύνει η Επιτροπή στις κρατικές αρχές (και µέσω αυτών στους αιτούντες): «σας παρακαλούµε να συµπληρώσετε την ιστορία του προϊόντος µε τη χρήση στοιχείων που επιβεβαιώνουν τη φήµη αυτή και ιδίως τη φήµη της οποίας χαίρει το προϊόν σήµερα: τα ως άνω στοιχεία µπορεί για παράδειγµα να είναι αναφορές στον Τύπο και σε βιβλία, πληροφορίες που αφορούν εκδηλώσεις, βραβεία, κλπ».
Είναι λοιπόν προφανές ότι η συγκεκριµένη απαίτηση τεκµηρίωσης του ιστορικού δεσµού έχει έντονο νοµικό ενδιαφέρον (και όχι απλώς ιστορικό-λογοτεχνικό) και κατ’ επέκταση θα πρέπει να καλύπτει στοιχεία που ανταποκρίνονται σε αυτή την αναγκαιότητα.
Τι σηµαίνει αυτό; Θα πρέπει τα στοιχεία να αφορούν σε µια σχετικά µακρά αλλά επίσης πρόσφατη ιστορία. Επιπλέον, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί σε τεχνικού χαρακτήρα στοιχεία: διακρίσεις, εµπορικά δεδοµένα, οινολογικές πρακτικές. Αντίστοιχα πρέπει να είναι τα τεκµήρια: ετικέτες, δηµόσια έγγραφα, βιβλία οινοποιείου, τιµολόγια, πρακτικά ∆Σ, αποτελέσµατα διαγωνισµών, στατιστικές µελέτες. Λαογραφικού χαρακτήρα στοιχεία ή καταγεγραµµένες µαρτυρίες µπορούν επίσης να είναι χρήσιµες αλλά µάλλον επικουρικά.
Θα πρέπει, τέλος, να καταστήσω σαφές το εξής: η σηµασία της ιστορικής τεκµηρίωσης, όπως την περιγράψαµε ανωτέρω έχει διαφορετική βαρύτητα ανά περίπτωση: η τροποποίηση ενός φακέλου ΠΟΠ/ΠΓΕ απαιτεί να αποδειχθεί η ιστορικότητα των πρακτικών, προϊόντων, νέας ζώνης παραγωγής, κλπ, των στοιχείων δηλαδή τα οποία εντάσσονται στον τεχνικό φάκελο και τα οποία δεν θα πρέπει να είναι καινοφανή.
Αντίθετα, στην περίπτωση µιας νέας ΠΟΠ ή ΠΓΕ απαιτείται ολοκληρωµένη ιστορική τεκµηρίωση. Και στην περίπτωση αυτή όµως είναι απαραίτητο να καλύπτονται τα «ευαίσθητα» σηµεία που πιθανόν θα αποτελέσουν αντικείµενο ενστάσεων αλλά και ελέγχου από την Επιτροπή. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο ρόλος κέντρων τεκµηρίωσης και ιστορικών είναι αξιοσηµείωτος αλλά τον πρώτο λόγο έχουν οι ίδιοι οι οινοποιοί και αµπελουργοί της συγκεκριµένης περιοχής. Λόγω εντοπιότητας και ενασχόλησης µε την παραγωγική διαδικασία παίζουν, µε τον κατάλληλο συντονισµό, καθοριστικό ρόλο. Τα αρχεία τους, εφόσον υφίστανται είναι «χρυσορυχείο». Με την δηµιουργία των Οµάδων Προστασίας και ∆ιαχείρισης ΠΟΠ/ΠΓΕ, δηλαδή τοπικών συµβουλίων, η ανάδειξη αυτού του ιστορικού πλούτου θα πρέπει να γίνει προτεραιότητα. Όχι µόνο για λόγους µάρκετινγκ αλλά και για την νοµική στήριξη κάθε µελλοντικής εξέλιξης του τεχνικού φακέλου.
