του Rainer Zitelmann*
Τα έργα του αναφέρονται από τον Milton Friedman, τον Friedrich August von Hayek και πολλούς άλλους φιλελεύθερους και ελευθεριακούς στοχαστές. Όπως εξήγησε ο Φρίντµαν, ο Άνταµ Σµιθ, «αν δεν τύχαινε να γεννηθεί τον λάθος αιώνα... αναµφίβολα θα ήταν ένας διακεκριµένος καθηγητής στο Πανεπιστήµιο του Σικάγο». Κάποιοι όµως εξέφρασαν µια διαφορετική άποψη. Σε ένα δοκίµιο που έτυχε καλής υποδοχής, η Βρετανίδα ιστορικός της οικονοµίας Emma Rothschild υποστήριξε ότι η σκέψη του Άνταµ Σµιθ ήταν τουλάχιστον εξίσου προάγγελος του ιδεολογικού ρεύµατος που έµελλε να γίνει γνωστό ως «αριστερά» όσο και αυτού που σήµερα αποκαλούµε «δεξιά». Και όπως έγραψε ο Αµερικανός φιλόσοφος Samuel Fleischacker στο δοκίµιό του Ο Άνταµ Σµιθ και η αριστερά «Πολλοί µελετητές έχουν υποστηρίξει την ύπαρξη αριστερών τάσεων στον Σµιθ». Η πιο έντονη κριτική που δέχθηκε ο Σµιθ µέσα από το ελευθεριακό στρατόπεδο προήλθε από τον οικονοµολόγο Murray N. Rothbard, ο οποίος στο µνηµειώδες έργο του «Η Οικονοµική Σκέψη πριν τον Άνταµ Σµιθ: Μια Αυστριακή Θεώρηση για την Ιστορία της Οικονοµικής Σκέψης», διατυπώνει έντονη κριτική στον Σµιθ, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν υπέρµαχος της οικονοµίας της ελεύθερης αγοράς όπως συνήθως τον παρουσιάζουν.[…]
Σε µεγάλο µέρος της, αυτή η κριτική είναι σίγουρα δικαιολογηµένη. Όταν η οικονοµία καταστρέφεται, σύµφωνα µε τον Σµιθ, αυτό δεν συµβαίνει ποτέ από τους επιχειρηµατίες και τους εµπόρους, αλλά πάντα από το κράτος: «Τα µεγάλα έθνη δεν φτωχαίνουν ποτέ από τους ιδιώτες, αλλά µερικές φορές από τη δηµόσια ασωτία και τη φαύλη συµπεριφορά», έγραψε στο µείζον έργο του Ο Πλούτος των Εθνών.[…]
Ο Άνταµ Σµιθ θα ήταν πολύ δύσπιστος σήµερα αν έβλεπε τις κυβερνήσεις στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ να παρεµβαίνουν όλο και περισσότερο στην οικονοµία, και τους πολιτικούς να πιστεύουν ότι είναι πιο έξυπνοι από την αγορά. «Κάθε άτοµο», έγραφε ο Σµιθ στο κορυφαίο έργο του, «αγωνίζεται διαρκώς για να βρει την πιο συµφέρουσα χρήση του όποιου κεφαλαίου µπορεί να έχει στη διάθεσή του.[…] Τριακόσια χρόνια µετά τη γέννηση του Σµιθ και περίπου 250 χρόνια µετά τη δηµοσίευση του κορυφαίου έργου του, γνωρίζουµε ότι ο Σκωτσέζος ηθικός φιλόσοφος και οικονοµολόγος είχε δίκιο.
*Ιστορικου, συγγραφέα του βιβλίου In Defence of Capitalism (Προς Υπεράσπιση του Καπιταλισµού)
