της Raluca Csernatoni*
Μερικοί έχουν ονοµάσει αυτό το φαινόµενο «τεχνο-γεωπολιτικός κόσµος», στον οποίο οι µεγάλες τεχνολογικές εταιρείες δρουν ως ντε φάκτο κυρίαρχες οντότητες, θέτοντας τους κανόνες που καθορίζουν τον τρόπο µε τον οποίο οι κοινωνίες επικοινωνούν, διατηρούν εµπορικές σχέσεις, ακόµη και διεξάγουν πόλεµο. Η αυξανόµενη απήχησή τους εγείρει φλέγοντα ερωτήµατα σχετικά µε την κυριαρχία, την ασφάλεια και τη δηµοκρατία, καθώς οι εταιρικοί ηγέτες παίρνουν αποφάσεις που έχουν απήχηση παγκοσµίως. […].
Ο πόλεµος στην Ουκρανία έδωσε έµφαση σε αυτή τη µεταβολή. Μέσα σε λίγες µέρες από την εισβολή της Ρωσίας το 2022, ο Έλον Μασκ πρόσφερε το Starlink, ένα δορυφορικό δίκτυο που διαχειρίζεται η εταιρεία του SpaceX, για να διατηρήσει την Ουκρανία συνδεδεµένη στο διαδίκτυο εν µέσω κυβερνοεπιθέσεων. […] Αυτό δείχνει πώς οι ιδιωτικές εταιρείες παρέχουν ολο και πιο βασικές στρατιωτικές λειτουργίες — διοίκηση και έλεγχο, αναγνώριση, αναλυτική — που ήταν κάποτε αποκλειστικό πεδίο των κρατών. […] Η γεωπολιτική δράση των µεγάλων τεχνολογικών εταιρειών αµφισβητεί τη δηµοκρατική συγκατάθεση και τη δηµόσια λογοδοσία, όχι µόνο την κρατική εξουσία. Οι διευθύνοντες δεν εκλέγονται από τα κοινά που επηρεάζουν, και όµως οι πλατφόρµες τους λειτουργούν ως θεσµικοί φορείς ηµι-κυβέρνησης […]. Τα κράτη και οι διεθνείς οργανισµοί πρέπει να ενισχύσουν τη δηµόσια ανθεκτικότητα, επενδύοντας σε εγχώριες καινοτοµίες και αντιµετωπίζοντας την ψηφιακή υποδοµή και την τεχνολογική στοίβα ως στρατηγικούς πόρους.
Η ατζέντα για ψηφιακή κυριαρχία της ΕΕ είναι βήµα προς την κατεύθυνση µείωσης της εξάρτησης από λίγα παγκόσµια µονοπώλια. Η άνοδος των µεγάλων τεχνολογικών εταιρειών ως γεωπολιτικές δυνάµεις σηµατοδοτεί µια διάχυση της εξουσίας από τα κράτη στις πλατφόρµες, από τους δηµόσιους θεσµούς στην ιδιωτική εξουσία. Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι πλέον το πώς οι δηµοκρατίες µπορούν να ανακτήσουν την εξουσία να τις κυβερνήσουν.
*Υπότροφου στο Carnegie Europe
