Αυτό που λέγαμε ο τάδε τόπος κάνει καλό κρασί τώρα όρισέ το

«Αλλάζουµε, πάµε στη Γεωργία 5.0, πάµε στη ροµποτική σύντοµα. Όταν δεν έχουµε δουλέψει τη Γεωργία 4.0 σωστά στην Ελλάδα όµως;» αναρωτιέται ο κ. Καλύβας και συµπληρώνει: «Υπάρχει πολύ µεγάλο κενό εξοικείωσης του παραγωγού. Στοχεύουµε σαν πανεπιστηµιακή κοινότητα να αποκτήσουν οι καλλιεργητές την εξοικείωση που πρέπει. Άλλωστε η εφαρµογή µεθόδων ψηφιακής γεωργίας χωροχρονικά καθορισµένης σε παγκόσµιο επίπεδο τρέχει µε πολύ γρήγορο ρυθµό». 
Συνέντευξη στον Γιώργο Κοντονή:

Έχουν ειπωθεί πολλά για τη γεωργία ακριβείας και τις υποσχέσεις για βελτίωση των καλλιεργητικών τεχνικών. Εσείς, πώς αντιλαµβάνεστε τη νέα τεχνολογία σε όρους οικονοµικότητας;

Για µένα ο όρος γεωργία ακριβείας είναι απλά «πιασάρικος». Άλλωστε, όλοι οι ασχολούµενοι µε τη γεωργία το κάναµε µε ακρίβεια. Ως γεωπόνοι δηλαδή, για παράδειγµα, δεν µαθαίναµε κάτι γενικό, να εκτιµήσουµε δηλαδή τη συµπεριφορά της Θεσσαλίας ως ενιαίο σύνολο. Ο δικός µου όρος για τη γεωργία ακριβείας είναι «ψηφιακή γεωργία χωρικά καθορισµένη». Ενδείξεις οικονοµικότητας γι’ αυτή την τεχνολογία έχουµε. Έχουν γίνει εκτιµήσεις πως τα κέρδη, από την ενσωµάτωση των τεχνολογιών αυτών, ξεπερνάνε οπωσδήποτε το 10-15% και µπορεί να φτάσουν σε πολύ µεγαλύτερα ποσοστά, ανάλογα µε τις συγκεκριµένες συνθήκες κάθε περίπτωσης. ∆εν συµφέρει µεµονωµένα ίσως όσον αφορά την εφαρµογή του συνόλου των τεχνολογιών, που αποτελούν τη γεωργία ακριβείας. Επιβάλλεται να χρησιµοποιείται λοιπόν από οµάδες παραγωγών ή ζώνες καλλιέργειας. Και σαφώς από µεµονωµένους παραγωγούς που έχουν µεγάλες εκτάσεις.

Όσον αφορά στο επόµενο στάδιο, της επεξεργασίας των δεδοµένων και της ουσιαστικής συµβολής τους στην παραγωγή, εντοπίζετε κενό;

 Πρέπει κάποιος να «µεταφράσει» τα δεδοµένα που έρχονται από διαφορετικές πηγές (π.χ. αισθητήρες υγρασίας, αισθητήρες καταγραφής ζωηρότητας της καλλιέργειας κ.λπ.), και να το κάνει σωστά, επιστηµονικά. ∆ιότι µετάφραση επιχειρούν να κάνουν πάρα πολλοί. Στην ΕΕ τέτοια συστήµατα παροχής τελικά καλλιεργητικών οδηγιών στηρίζονται σε ένα τριετούς τουλάχιστον διάρκειας σχέδιο δοκιµαστικών εφαρµογών. Εδώ, είµαστε µάρτυρες διαγωνισµών ψηφιοποίησης της ελληνικής γεωργίας που απαιτούσαν σε ένα χρόνο να φέρουµε τέτοιες συναρτήσεις. Αυτά ειλικρινά δεν µπορεί να τα δεχτεί κανείς επιστήµονας. Μιλάµε πάντα για το κοµµάτι της επεξεργασίας των δεδοµένων, δεδοµένων που αναφέρονται σε κάποια χωρική θέση και για κάποια χρονική στιγµή. Εδώ έρχονται τα GIS (σ.σ Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών) όχι µόνο για την αποθήκευση χωρικών δεδοµένων αλλά και για την επεξεργασία δεδοµένων που έχουν γεωχωρική αναφορά, ώστε τελικά οι οδηγίες – γεωργικές συµβουλές να έχουν τη σωστή χωροχρονική αναφορά. Όταν χωρικά δεδοµένα µπαίνουν σε έναν υπολογιστή, ψηφιοποιούνται δηλαδή, δεν υπάρχει άλλο περιβάλλον που να τα επεξεργάζεται παρά µόνο τα GIS. Αυτή είναι η καρδιά οποιουδήποτε συστήµατος γεωργίας ακριβείας σήµερα.

Το αµπέλι είναι από τις αγαπηµένες σας καλλιέργειες. ∆ώστε µας λοιπόν την εικόνα για τα αποτελέσµατα της έρευνας σχετικά µε την παρακολούθηση της ζώνης της Νεµέας µε τεχνικές χωρικά καθορισµένης ψηφιακής γεωργίας;

Υπάρχει ένα κοινό που ορίζει τις διαφορές εντός της ζώνης. Θα µπορούσα να πω το πολυσχιδές της ανάγλυφο. ∆ηλαδή, από τα 250 έως τα 900 µέτρα συµβαίνει µία εναλλαγή κοιλάδων, λόφων, εναλλαγή η οποία αναγκάζεσαι να διαχωρίζεις τη συνολική ζώνη σε υποζώνες. Αυτό δουλεύουµε στα πλαίσια ενός τριετούς προγράµµατος «Ερευνώ – ∆ηµιουργώ - Καινοτοµώ» µε τίτλο «Χωροχρονικό Παρατηρητήριο Αξιολόγησης Αµπελουργικού και Οινικού ∆υναµικού ΟΠΑΠ Νεµέας» που ξεκίνησε τυπικά τον Ιούλιο του 2018. Έχουµε διαπιστώσει διαφορές και προσπαθούµε να τις οµαδοποιήσουµε. Αυτό που ανέφερα ως διαφορές εδαφικού και τοπογραφικού περιβάλλοντος προσπαθούµε να καταλάβουµε σε ποιο βαθµό ανταποκρίνονται στο σταφύλι και το κρασί. Στόχος είναι να γνωρίζουµε σε λεπτοµέρεια πώς αλλάζουν αυτές οι συνθήκες. Ξέρουµε π.χ. ότι η περιοχή της Αρχαίας Νεµέας έχει κάτι το διαφορετικό, εκτός από το υψόµετρο έχει και κάποια διαφορετικά εδάφη. Πρέπει να γνωρίζουµε πώς αλλάζουν αυτές οι συνθήκες στη ζώνη της Νεµέας οπότε να ξέρουµε τις συνθήκες κάθε περιοχής. Πρέπει λοιπόν να έχουµε αυτό το «Παρατηρητήριο». Και επειδή οι πληροφορίες στη γεωργία µεταβάλλονται-εξελίσσονται χωροχρονικά ο όρος «παρατηρητήριο» ταιριάζει καλύτερα από τον όρο «αποθετήριο» που τελευταία εµφανίζεται σε σχετικά κείµενα.

Μπορεί λοιπόν η ψηφιακή γεωργία να ορίσει ζώνες ΠΟΠ ή ΠΓΕ σε διάφορα προϊόντα;

Αυτή η υπόθεση περί ζωνοποίησης στο κρασί έχει µεγάλη ιστορία που πάει 200 χρόνια πίσω µε γευσιγνωσία, οργανοληπτικά χαρακτηριστικά κ.λπ. Αυτό µας οδήγησε να ορίσουµε κάποιες ζώνες αµπελοκαλλιέργειας. Τώρα αυτή η έννοια της ποιότητας και η επίδραση του εδαφοκλιµατικού περιβάλλοντος, έχει πολύ ακουστεί και στο λάδι τα τελευταία τουλάχιστον 5 χρόνια. Ο γεωργός λέει συχνά ότι αυτός ο τόπος κάνει καλό λάδι. Τι σηµαίνει όµως καλό λάδι ή καλό κρασί; Σηµαίνει ότι κάτι έχει αυτός ο τόπος. Αυτό λοιπόν στο κρασί έχει οριοθετηθεί. Εµείς θα ορίσουµε την ποιότητα αυτού του λαδιού µέσω της συνεκτίµησης των εδαφοκλιµατικών συνθηκών. Και εκεί που λέγαµε terroir για κρασί, να λέµε terroir για την ελιά.

Η τεχνολογία εδώ πώς βοήθα;

Το ζήτηµα της συνεκτίµησης των εδαφοκλιµατικών παραγόντων που πάντα υπήρχε στο κρασί και τώρα µπαίνει και στην ελιά, βοηθιέται τα µάλα από την τεχνολογία, γιατί θέλουµε συνεκτίµηση παραγόντων στο χώρο και στο χρόνο. Και όλες οι πληροφορίες πλέον είναι µέσα από υπολογιστή. ∆εν υπάρχει περίπτωση σήµερα να µην µιλάµε για υπολογιστή. Και ευτυχώς τα GIS σήµερα µπορούν να συνεκτιµήσουν πληροφορίες για έδαφος, κλίµα, τοπογραφία και να δουλευτεί µέσω υπολογιστή µία απόφαση γι’ αυτές τις τρεις βασικές οµάδες παραγόντων.

Μπορούµε λοιπόν, όταν εντοπίζονται καλές χρονιές στο κρασί ή στο ελαιόλαδο για παράδειγµα, να αναπαράγουµε τις συνθήκες και να έχουµε σταθερή και άριστη ποιότητα συνεχώς;

Να εντοπίσουµε τις συνθήκες µπορούµε. Να τις αναπαράγουµε όµως τις συνθήκες µόνο πειραµατικά και εργαστηριακά µπορούµε. ∆εν λέω όµως ότι δεν µπορώ να επιδράσω πάνω τους. Αυτό κάνει ένας γεωπόνος, προσπαθεί να αλλάξει κάποιες συνθήκες. Ακόµα και το κλίµα µπορείς έµµεσα να ελέγξεις. Πώς; Να γνωρίζουµε τις συνθήκες και εποµένως να αποφασίσουµε πού θα βάλουµε έναν αµπελώνα. Φυσικά, δεν µπορούµε να επέµβουµε σε ζητήµατα κλιµατικής αλλαγής.

Εκείνο όµως που θέλω να τονίσω είναι το δεδοµένο της εποχής. Θα έχουµε σίγουρα ψηφιακά συστήµατα. Αυτό πρέπει να το καταλάβουν όλοι. Η γεωργία έχει ψηφιακά συστήµατα και πρέπει γρήγορα να τα χρησιµοποιήσει. Αλλάζουµε, πάµε στη «Γεωργία 5.0», πάµε στη ροµποτική σύντοµα. Όταν δεν έχουµε δουλέψει τη «Γεωργία 4.0» σωστά στην Ελλάδα όµως; Υπάρχει πολύ µεγάλο κενό εξοικείωσης του παραγωγού. Στοχεύουµε σαν πανεπιστηµιακή κοινότητα να αποκτήσουν οι καλλιεργητές την εξοικείωση που πρέπει. Η εφαρµογή µεθόδων ψηφιακής γεωργίας χωροχρονικά καθορισµένης σε παγκόσµιο επίπεδο τρέχει µε πολύ γρήγορο ρυθµό. Αµερική και Ευρώπη έχουν ανεβάσει πολύ σηµαντικά σήµερα και ιδίως την τελευταία τριετία το ποσοστό διείσδυσής τους. Η Ολλανδία έχει 16% εφαρµογή ολοκληρωµένων λύσεων γεωργίας ακριβείας ενώ αγγίζει το 65% όταν αναφερόµαστε στη χρήση µόνο του GPS στη γεωργία. Αυτά τα ποσοστά απέχουν πάρα πολύ από την ελληνική πραγµατικότητα που αντίστοιχες εκτιµήσεις αγγίζουν την µονάδα για την πρώτη περίπτωση ενώ παραµένουν σε µονοψήφιο νούµερο για τη δεύτερη.

Παρατηρείτε κάποια µετατόπιση ή κάποιες άλλες ζώνες καλλιεργειών που θα µπορούσαν να δηµιουργηθούν;

Είναι δεδοµένο ότι αναγκαστικά θα αλλάξουν κάποια πράγµατα, παρόλο που οι γνώµες των επιστηµόνων διχάζονται στο θέµα της κλιµατικής αλλαγής. Η δικιά µου γνώµη είναι ότι αυτή την περίοδο έχουµε µία δεδοµένη αλλαγή που καταγράφεται τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό να πούµε σωστά στον κόσµο. Η έννοια της κλιµατικής αλλαγής έτσι όπως µπαίνει στην πανεπιστηµιακή και όχι µόνο κοινότητα δεν είναι ότι «τελειώσαµε», είναι µια συγκεκριµένη περίοδος µεταβολής κλιµατικών παραµέτρων.

Πείτε µας λίγα λόγια για το τρίτο Συνέδριο Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστηµάτων και Χωρικής Ανάλυσης στη Γεωργία και στο Περιβάλλον που διοργανώνεται µε τη φροντίδα του ΓΠΑ από την Ερευνητική Μονάδα GIS και την Ελληνική Εταιρεία Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών.

Στο τριήµερο Συνέδριο, η πρώτη µέρα (σ.σ 11η ∆εκεµβρίου), είναι προσυνεδριακή. Θα αποτελέσει ένα γενικότερο event στο θέµα της χωρικά καθορισµένης ψηφιακής γεωργίας. Εκεί θα προσκαλέσουµε και άλλους ενδιαφερόµενους, µη συνέδρους, και πολιτική ηγεσία, συνεταιρισµούς, εταιρείες που είναι αρωγοί µας. Να συζητήσουµε όλοι µαζί για το πρόβληµα της διείσδυσης της ψηφιακής γεωργίας στην ελληνική πραγµατικότητα. Υπάρχει η ανάγκη να διεισδύσουν αυτές οι τεχνολογίες προς τον παραγωγό. Θα µας µεταφέρουν επιπλέον οι εταιρείες τις ανάγκες τους και στην αγορά εργασίας όσον αφορά τα µηχανήµατα ακριβείας σε επίπεδο ανάλυσης δεδοµένων, συµβουλών κ.λπ. και εµείς θα τους πούµε τι έχουµε κάνει από πλευράς εκπαίδευσης µέχρι τώρα. Θα παρουσιαστεί λοιπόν το status και το µέλλον των τεχνολογιών αυτών στην Ελλάδα ώστε να χαραχθεί πιο σωστά µια εκπαιδευτική πολιτική στο χώρο του ΓΠΑ σε αυτά τα θέµατα. Μην ξεχνάτε ότι στο Πανεπιστήµιο µας έχει ιδρυθεί (και σύντοµα πρόκειται να δεχθεί φοιτητές) το νέο Τµήµα Πληροφορικής στη Γεωργία και στο Περιβάλλον. Επιπλέον η παρουσία των φοιτητών αλλά και των αποφοίτων του Μεταπτυχιακού µας µε θέµα τη Γεωπληροφορική και Χωρική Ανάλυση (την πρώτη ηµέρα προγραµµατίζεται επίσης η 1η Συνάντηση Αποφοίτων) θα δώσει έναν επιπλέον ιδιαίτερο χαρακτήρα.

Ο ∆ιονύσης Καλύβας είναι καθηγητής στο γνωστικό πεδίο «Αξιολόγηση Γαιών – Γεωγραφικά Πληροφοριακά Συστήµατα στη Γεωργία και Χωρική Ανάλυση» του Τµήµατος Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών. Υπήρξε επίσης, για 25 χρόνια (1993-2018), Επιστηµονικός Συνεργάτης του Τµήµατος Οινολογίας και Τεχνολογίας Ποτών του ΤΕΙ Αθήνας (νυν Πανεπιστήµιο ∆υτικής Αττικής).