Έμπειροι αγρότες στα κοινωνικά δίκτυα βγάζουν στην ανεργία συμβούλους

Οι έμπειροι αγρότες με τρόπους επιρροής στα κοινωνικά δίκτυα οδηγούν στην ανεργία τους αγροσυμβούλους

«Αγρότες επιρροής» (farmers influencers) όπως χαρακτηρίζονται που είναι πρόθυµοι να συµβουλέψουν από κοντά ή µέσω κοινωνικών δικτύων άλλους συναδέλφους τους που τους εµπιστεύονται. Που λειτουργούν µέσα από ένα σύστηµα που επιτρέπει στους ίδιους τους παραγωγούς να γίνουν ερευνητές, παρατηρητές και υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων του εαυτού τους, αντί να περιµένουν να ακολουθήσουν το γραµµικό µοντέλο µεταφοράς γνώσεων, το οποίο είναι πάντα από πάνω προς τα κάτω, µε ελάχιστο χώρο να εξυπηρετήσει τα συµφέροντα των αγροτών στη λήψη αποφάσεων. Αλήθεια, µία σειρά συνεδριών κατάρτισης στο χωράφι ενός τέτοιου αγρότη, µε πόσες «συµβουλές ειδικών» ισοδυναµεί;

Τα παραπάνω πραγµατεύεται έρευνα που χρηµατοδοτήθηκε από την ΕΕ και έτρεξαν πανεπιστήµια και ερευνητικά ιδρύµατα σε Αγγλία, Ισπανία, Ουγγαρία, Αυστραλία µαζί µε το φηµισµένο ολλανδικό Wageningen µε τίτλο «Μήπως τελικά οι αγρότες βαρέθηκαν τους ειδικούς;». Σε αυτή τη µελέτη η οποία βασίζεται σε συνεντεύξεις µε αγρότες, ιδιωτικούς και δηµόσιους φορείς από τη Μ. Βρετανία και Ουγγαρία όσοι ερωτήθηκαν τόνισαν τις διαφορές µεταξύ των αγροτών και ορισµένων τύπων έµπιστων συµβούλων, έναντι των ερευνητών και εκείνων (συµπεριλαµβανοµένων ορισµένων συµβούλων) µε εµπορικά συµφέροντα. Οι αγρότες αµφισβήτησαν τις παραδοσιακές έννοιες των επιστηµόνων «ειδικών» έναντι εκείνων µε «λαϊκές» ή «τοπικές» γνώσεις, επαναπροσδιορίζοντας τους αγρότες ως εµπειρογνώµονες, που βασίζονται σε βιωµατικές γνώσεις και δεξιότητες που είχαν τις ρίζες τους στην πρακτική εµπειρία. Παράλληλα, τονίστηκε η δύναµη πλέον που έχει το διαδίκτυο µε τα απαραίτητα φίλτρα στην αγροτική ενηµέρωση «το οποίο είναι το µεγαλύτερο εργαλείο άχρηστης αλλά και το µεγαλύτερο εργαλείο χρήσιµης πληροφορίας». Ιδρύµατα και συµβουλευτικοί φορείς ιδιωτικοί και δηµόσιοι οφείλουν να βρίσκονται στο χωράφι για να τους ακούσει ο αγροτικός κόσµος και να κάνουν τη διαφορά, αλλιώς όπως εύλογα αναρωτιέται και ένας συνεντευξιαζόµενος «Γιατί να εµπιστεύονται οι αγρότες έναν επιστήµονα που δεν εµφανίζεται στο χωράφι και δεν τους µιλάει κατευθείαν;».

Όπως ο διάσημος σεφ έτσι και ο «αγρότης επιρροής»

Στο πνεύμα των διάσημων σεφ που έχουν την ικανότητα να επηρεάζουν το σύστημα τροφίμων στο σύνολό του, οι αγρότες influencers κάνουν τη διαφορά στη γεωργία

Το χρονικό διάστηµα από το να περάσει η αγροτική έρευνα από το εργαστήριο στο χωράφι, µπορεί να ξεπερνά την 20ετία σε πολλές περιπτώσεις. Μία 20ετία µέσα στην οποία µπορεί να έχουν αλλάξει και οι συνθήκες που έδωσαν αφορµή για την έρευνα η οποία αυτόµατα καθίσταται παρωχηµένη και µένει στο συρτάρι. Όπως και γίνεται κατά κόρον στη χώρα µας µε έρευνες δηµοσίων φορέων, ινστιτούτων κ.λπ. Για τους αγρότες άλλωστε µία αλλαγή στον τρόπο παραγωγής εµπεριέχει πρώτον µεγάλο ρίσκο για την ίδια τους την επιβίωση, τα κόστη της «καινοτοµίας» είναι µεγάλα και η οικονοµική επιστροφή της επένδυσης δεν είναι άµεση. Πολύ απλά οι αγρότες δυσκολεύονται να εµπιστευτούν ανθρώπους µε µικρή καλλιεργητική εµπειρία που τους λένε τι να κάνουν στο χωράφι τους. Τα παραπάνω υποστηρίζει µελέτη σχετικά µε την εξέλιξη της αγροτικής συµβουλευτικής στην εποχή του διαδικτύου, που µέσα από 82 συνεντεύξεις θέτει το ζήτηµα της διαχείρισης του εδάφους σε µία αγροτική εκµετάλλευση και εξερευνά τον τρόπο µε τον οποίο ενηµερώθηκαν οι αγρότες για το ποιες πρακτικές να ακολουθήσουν και ποιος τους έπεισε να τις ακολουθήσουν.

Μέσα από συνεντεύξεις σε Μ. Βρετανία και Ουγγαρία, διαπιστώθηκε ότι οι αγρότες χρησιµοποιούσαν τακτικά διαδικτυακές πηγές για πρόσβαση σε πληροφορίες για το έδαφος. Ορισµένοι παρακινήθηκαν να αλλάξουν τη διαχείριση του εδάφους τους από άλλους αγρότες «influencers» των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι αγρότες εµπιστεύονταν περισσότερο τους συναδέλφους τους για να µάθουν για τις νέες πρακτικές του εδάφους και εµπιστεύονταν λιγότερο τους παραδοσιακούς «ειδικούς», ιδιαίτερα τους ερευνητές από ακαδηµαϊκά και κυβερνητικά ιδρύµατα, οι οποίοι πίστευαν ότι δεν έδειχναν ενσυναίσθηση στις ανάγκες τους. «Συζητώ τις εµπειρίες µου µε τους συναδέλφους µου αγρότες. Είµαστε σε συνεχή επαφή. Αν παρουσιαστεί κάποιο πρόβληµα, µπορούµε απλώς να τηλεφωνήσουµε ο ένας στον άλλον και να ρωτήσουµε: Τι έκανες; Πώς το αντιµετώπισες; Ποια είναι τα αποτελέσµατα; Πόσο µεγάλη είναι η απόδοση της καλλιέργειας; Ποια είναι η ποιότητα; Μπορούµε να εµπιστευόµαστε ο ένας τις εµπειρίες του άλλου επειδή είµαστε φίλοι. Βλέπουµε το αποτέλεσµα ο ένας στις φάρµες του άλλου µε τα µάτια µας», ανέφερε ένας από τους αγρότες που συµµετείχε στην έρευνα.

Αυτούς τους «influencers» θα πρέπει να είναι σε θέση να εντοπίσουν κυβέρνηση και τα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα και να συνεργάζονται µαζί τους για τη διάδοση πληροφοριών, την αύξηση του αντίκτυπου και την ενθάρρυνση της απορρόφησης νέων γεωργικών πρακτικών, σύµφωνα µε την έρευνα.

Αυτό όµως δεν σηµαίνει απαραίτητα ότι οι αγρότες πρέπει οπωσδήποτε να ενηµερώνονται από άλλους αγρότες. Όµως, είναι σηµαντικό οι πάροχοι πληροφοριών και συµβουλών να θεωρείται ότι έχουν στο επίκεντρο τα συµφέροντα των αγροτών – ένας παράγοντας που αποδείχθηκε ότι αυξάνει την εµπιστοσύνη. Όπως αναφέρεται στην έρευνα, οι αγρότες εκτιµούν ιδιαίτερα τη γνώση που αποκτάται µέσω της πρακτικής εµπειρίας και µε τη σειρά τους εκτιµούν τους ερευνητές και τους συµβούλους που εργάζονται απευθείας µε τους αγρότες. Η ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών παροχής συµβουλών στην Ευρώπη έχει δηµιουργήσει αυτό το «κενό» εµπιστοσύνης, υποστηρίζει η έρευνα, σε αντίθεση µε τη Βόρεια Αµερική, όπου το USDA επιτελεί σηµαντικό έργο συµβουλευτικής.

Σηµαντικές οι επιδείξεις στους αγρούς

Υπήρχε διαφορά στις πηγές και τις µεθόδους που επέλεξαν οι ερωτηθέντες για να επαληθεύσουν τις πληροφορίες που ελάµβαναν. Όπως εξήγησε ένας Βρετανός αγρότης «Οι αγρότες θέλουν να δουν άλλους αγρότες να το κάνουν… σε πείθει περισσότερο όταν το δεις πραγµατικά και δεις ποια είναι τα οφέλη. Είναι κρίσιµο». Τα αγροκτήµατα και οι επισκέψεις επίδειξης ήταν σηµαντικές για ορισµένους ερωτηθέντες.

Αυτή η διαδικασία επαλήθευσης χρησιµοποιήθηκε για να ξεπεραστούν οι προκλήσεις µε την υπερφόρτωση πληροφοριών και τις παραπλανητικές πληροφορίες. Για τους αγρότες, ωστόσο, χρειάζονταν απτές αποδείξεις από ένα παρόµοιο γεωργικό πλαίσιο, όπως εξήγησε ένας Ούγγρος αγρότης: «∆είξε µου έναν συνάδελφο αγρότη που δοκίµασε αυτή την πρακτική και λειτούργησε στο χωράφι του. Πρέπει να δω
ότι έχει δώσει αποτελέσµατα κάτω από παρόµοιες συνθήκες µε τις δικές µου».

Θέλει διεξοδικό ψάξιμο για τον έμπιστο σύμβουλο

Οι αγρότες που ερωτήθηκαν τόσο στην Ουγγαρία όσο και στο Ηνωµένο Βασίλειο ανέφεραν συχνά ότι είχαν κίνητρα να δοκιµάσουν νέες πρακτικές διαχείρισης του εδάφους για οικονοµικούς λόγους, είτε για εξοικονόµηση χρηµάτων είτε λόγω κρατικών επιδοτήσεων/προστίµων. Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπου οι κίνδυνοι αλλαγής πρακτικών ή/και το επενδυτικό κόστος ήταν υψηλοί, οι αγρότες επηρεάστηκαν να εφαρµόσουν πιο βιώσιµες πρακτικές του εδάφους µε συστάσεις από έµπιστους συναδέλφους τους, κυρίως άλλους αγρότες. Από την άλλη, όπως περιέγραψε ένας Βρετανός αγρότης εµπιστεύεται δύο τοπικούς συµβούλους για τις καλλιέργειές του καθώς όπως είπε αυτά τα άτοµα ένιωθε ότι τον καταλάβαιναν τον αγρότη και παρείχαν χρήσιµες συµβουλές. Ο Βρετανός ανέφερε ότι είχε µάθει για αυτούς τους ανθρώπους από το ∆ιαδίκτυο και ότι πρώτος έψαξε διεξοδικά το υλικό που ανέβαζαν και µετά τους εµπιστεύτηκε. 

Μία διαδικασία οικοδόµησης γνώσεων

Μερικοί άλλοι αγρότες (τόσο στην Ουγγαρία όσο και στο Ηνωµένο Βασίλειο) είπαν επίσης ότι εµπνεύστηκαν για να δοκιµάσουν µια νέα πρακτική διαχείρισης του εδάφους από αναρτήσεις στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης από αγρότες που ακολούθησαν στο διαδίκτυο. Ωστόσο, για την πλειονότητα των αγροτών, δεν ήταν µόνο ένα άτοµο ή µια πληροφορία που τους ώθησε να αλλάξουν, αλλά µια διαδικασία οικοδόµησης γνώσεων από διάφορες πηγές πριν ενεργήσουν, καθώς µια αγρότισσα θυµήθηκε τους λόγους για τους οποίους δοκίµασε την κοµποστοποίηση: «Το έχω ακούσει πρώτα από έναν συγγενή µου και µετά άρχισα να το κοιτάζω στο διαδίκτυο».

Ενώ το ∆ιαδίκτυο ήταν ένας χρήσιµος πόρος για τους περισσότερους αγρότες για να µάθουν για το έδαφος (συµπεριλαµβανοµένης της διαδικασίας επαλήθευσης των πρακτικών που τους πρότειναν), δεν ήταν συνήθως ο κύριος παράγοντας που επηρέαζε τους αγρότες να αλλάξουν τις πρακτικές τους. Πολλοί αγρότες που ερωτήθηκαν µπήκαν στη διαδικασία να αλλάξουν πρακτικές, µε βάση τα όσα είδαν σε φάρµες να ήταν ήδη επιτυχηµένες µε τη σχετική πρακτική. Ενώ ορισµένοι Βρετανοί αγρότες που ρωτήθηκαν εµπιστεύονταν, σε κάποιο βαθµό, οι σύµβουλοί τους, οι πληροφορίες από άλλους αγρότες είχαν µεγαλύτερη επιρροή και έτειναν να προτιµώνται. Όπως σηµείωσε ένας Ούγγρος σύµβουλος : «Στην Ουγγαρία, οι επαγγελµατίες σύµβουλοι δεν µετρούν τόσο πολύ για τους αγρότες. Σε πολλές περιπτώσεις, αν ο γείτονας αρχίσει να ψεκάζει τη χηµική ουσία, το ίδιο θα κάνει». Παροµοίως, ένας Βρετανός αγρότης σχολίασε: «Είναι υπέροχο να έχεις έναν γείτονα και να βλέπεις τι κάνει. Να µπορείς να δεις µερικές από τις καλές του πρακτικές και µερικές από τις κακές του...». Αυτό υποδηλώνει ότι, τελικά, οι κοινωνικές επιρροές που επηρεάζουν την απορρόφηση των καινοτοµιών ήταν ισχυρές, και κυρίως άλλοι αγρότες ήταν αυτοί που ώθησαν τους αγρότες να κάνουν αλλαγές στη διαχείριση του εδάφους τους.

Η έρευνα παράλληλα προτείνει τη δηµιουργία µίας οµάδας αγροτών που θα συναντάται καθόλη τη διάρκεια του κύκλου εργασιών και θα συζητούν για τις βέλτιστες µεθόδους παραγωγής. Το µοντέλο αυτό είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένο σε ορισµένες χώρες.

Ομάδα αγροτών ως think tank προωθείται στην ελληνική ΚΑΠ       

Στις 29 Ιουλίου έληξε η προθεσµία αιτήσεων συµµετοχής Φορέων στο Μέτρο 2.1 για την επιδότηση τριών συµβουλών ανά αγρότη και πλέον µένει ο διοικητικός έλεγχος των αιτήσεων στήριξης ώστε να εκκινήσει η υλοποίηση του προγράµµατος. Συνολικά 111 νοµικά πρόσωπα έχουν πιστοποιηθεί και ενταχθεί στο Μητρώο Εγκεκριµένων Φορέων Παροχής Γεωργικών Συµβουλών (ΦΠΓΣ), οι οποίοι θα αποτελέσουν τη δεξαµενή µέσα από την οποία θα επιλέγουν οι αγρότες τον φορέα που θα τους παρέχει δωρεάν συµβουλευτικές υπηρεσίες (εξαιρείται η δηµιουργία φακέλων για επενδυτικά προγράµµατα) οι οποίες κατατάσσονται στα εξής έξι Πακέτα Συµβουλών:

1ο Πακέτο Συµβουλών: Συµβουλές που παρέχονται για τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης ή/και πρότυπα για ορθές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, γεωργικές πρακτικές επωφελείς για το κλίµα καθώς και την διατήρηση της βιοποικιλότητας.

2ο Πακέτο Συµβουλών: Συµβουλές που παρέχονται για την εκπλήρωση των απαιτήσεων, όπως έχουν καθοριστεί από τα κράτη µέλη, για την εφαρµογή της οδηγίας πλαίσιο για τα νερά.

3ο Πακέτο Συµβουλών: Συµβουλές που παρέχονται για την εκπλήρωση των απαιτήσεων, ιδίως όσον αφορά στη συµµόρφωση µε τις γενικές αρχές της ολοκληρωµένης φυτοπροστασίας.

4ο Πακέτο Συµβουλών: Συµβουλές στο γεωργικό τοµέα σχετικά µε δράσεις που µετριάζουν το φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής και προωθούν την προσαρµογή της γεωργίας.

5ο Πακέτο Συµβουλών: Συµβουλές για την ορθή εφαρµογή των Μέτρων 10 «Ενισχύσεις για τη γεωργία, το περιβάλλον και το κλίµα» και 11 «Βιολογική Γεωργία».

6ο Πακέτο Συµβουλών: Συµβουλές που αποσκοπούν στη βελτίωση της βιωσιµότητας και της ανταγωνιστικότητας των γεωργικών εκµεταλλεύσεων και την αύξηση της προστιθέµενης αξίας του γεωργικού προϊόντος.

Το πλάνο της νέας ΚΑΠ για τη συµβουλευτική και την κατάρτιση

Σύµφωνα µε το στρατηγικό σχέδιο της νέας ΚΑΠ «το ελληνικό Σύστηµα συµβουλών και κατάρτισης εµφανίζεται ουραγός στην ΕΕ χαρακτηριζόµενο ως «αδύναµο, ασυντόνιστο και κατακερµατισµένο», ήτοι µε ασθενή διασύνδεση µεταξύ των (εν δυνάµει) εµπλεκόµενων φορέων, έλλειψη ισχυρού φορέα /πόρων σε εθνικό επίπεδο που υποστηρίζουν το σύστηµα και έλλειψη παροχής συµβουλευτικών υπηρεσιών στους γεωργούς προς όφελός τους. Για αυτό το λόγο θα γίνει προσπάθεια να αλλάξει η οργανωτική δοµή ώστε να θεραπεύσει όλα τα παραπάνω. Συγκεκριµένα, θα λειτουργήσει ένα νέο Σύστηµα Γεωργικής Γνώσης και Καινοτοµίας (ΑKIS 2.0) στο οποίο θα ενσωµατωθούν οι Γεωργικές Συµβουλευτικές Υπηρεσίες, τα Ευρωπαϊκά και Εθνικά ∆ίκτυα της ΚΑΠ και η Ευρωπαϊκή Σύµπραξη Καινοτοµίας. Στο πλαίσιο της δοµής του ΑΚΙS θα λειτουργήσουν 2 εξειδικευµένες δοµές υποστήριξης (back offices), ήτοι η δοµή υποστήριξης των Γεωργικών Συµβούλων και η δοµή υποστήριξης της Επαγγελµατικής Γεωργικής Εκπαίδευσης/ Κατάρτισης, την ευθύνη στελέχωσης και λειτουργίας των οποίων θα έχει ο ΕΛΓΟ ∆ήµητρα. Η ενίσχυση των συµβουλευτικών υπηρεσιών στο πλαίσιο του AKIS συνεπάγεται ότι, εκτός της αµεροληψίας, ο σύµβουλος (ή οµάδα/ δοµή συµβούλων) πρέπει να είναι ικανός να παρέχει, «ολιστικές» συµβουλές (π.χ. τεχνικές, οικονοµικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές διαστάσεις ενός προβλήµατος και της επίλυσής του) προσαρµοσµένες στις εκάστοτε συνθήκες (γεωγραφικές, κοινωνικοοικονοµικές, θεµατικές κ.α.).