Έτσι, λοιπόν, µετά το «διάβασµα» του γονιδιώµατος και του συνόλου των γονιδίων της εµβληµατικής ποικιλίας «Ξινόµαυρο», που κατέστη δυνατό για πρώτη φορά στην Ελλάδα, χάρη σε τρία µεγάλα Ερευνητικά προγράµµατα που χρηµατοδοτήθηκαν από τη Γενική Γραµµατεία Έρευνας Τεχνολογίας του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευµάτων, φαίνεται πως παίρνουν σειρά και άλλες γηγενείς εµβληµατικές ποικιλίες.
«Τους επόµενους µήνες αναµένεται από το Ινστιτούτο Εφαρµοσµένων Βιοεπιστηµών του ΕΚΕΤΑ η ολοκλήρωση ανάλυσης των γονιδιωµάτων των ποικιλιών Ασύρτικου, Αγιοργίτικου, Μαλαγουζιάς, Σαββατιανού, Ληµνιού και Μοσχοφίλερου, καθώς και η µερική ανάλυση άλλων 30 βασικών Ελληνικών ποικιλιών», ανέφερε ο ερευνητής και αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Εφαρµοσµένων Βιοεπιστηµών, Αναγνώστης Αργυρίου. Όπως εξήγησε στόχος του εγχειρήµατος είναι η δηµιουργία µιας Εθνικής βάσης δεδοµένων, η οποία θα είναι προσβάσιµη από τους επιστήµονες και τους ενδιαφερόµενους φορείς και θα αποσκοπεί στην ανάδειξη και τη βελτίωση των Ελληνικών ποικιλιών αµπέλου.
«Για να µπορέσουν να αυξήσουν το µερίδιο τους στη παγκόσµια αγορά των ποιοτικών κρασιών οι γηγενείς ποικιλίες πρέπει να χαρακτηριστούν σε βάθος, να κατανοήσουµε και να προβάλλουµε τη διαφορετικότητά τους, να προστατέψουµε το γενετικό υλικό, αλλά και να επιταχυνθεί η επιλογή φυτών µε καλύτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά αξιοποιώντας και τις σύγχρονες γονιδιωµατικές τεχνολογίες», εξήγησε ο κ. Αργυρίου.
Οι αναφορές του διακεκριµένου Έλληνα ερευνητή έγιναν από το βήµα του 21ου Συνεδρίου της ∆ιεθνούς Επιστηµονικής Εταιρείας για την Αµπελουργία (GiESCO), που πραγµατοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 23 µε 28 Ιουνίου, µε συµµετοχή επιστηµόνων από 70 χώρες, οι οποίοι παρουσίασαν τα τελευταία ερευνητικά αποτελέσµατα για τους κλάδους της αµπελουργίας και της οινοποιίας, συζητώντας ταυτόχρονα για το µέλλον και τις προκλήσεις που φέρνουν παράµετροι όπως είναι η κλιµατική αλλαγή.
Πρόωρο τρύγο φέρνει η αύξηση της θερµοκρασίας
Μέχρι και δύο εβδοµάδες πρωίµιση στην ωρίµανση των σταφυλιών, µε ανάλογη µετατόπιση και του τρύγου, έχει παρατηρηθεί στον ελληνικό αµπελώνα, ως αποτέλεσµα της σηµαντικής ανόδου της θερµοκρασίας, κυρίως τη νύχτα, λόγω της κλιµατικής αλλαγής.
Το συµπέρασµα αυτό προκύπτει από σχετική µελέτη που βρίσκεται σε εξέλιξη από οµάδα ερευνητών του ΑΠΘ, µε δείγµατα από αµπελώνες σε όλη την επικράτεια, όπως αναφέρθηκε από τον ερευνητή και υποψήφιο διδάκτορα του ΑΠΘ, Γιώργο Κουφό, στις εργασίες του 21ου συνεδρίου της GiESCO.
«Εξετάσαµε τη µεταφορά του σταδίου του τρύγου και αν σχετίζεται µε τις υψηλότερες θερµοκρασίες που επικρατούν πριν από τη συγκοµιδή», ανέφερε ο οµιλητής και σηµείωσε ότι «βλέπουµε ότι ο τρύγος θα γίνει νωρίτερα και προσπαθούµε να προσδιορίσουµε ποιες είναι οι θερµικές απαιτήσεις των επιµέρους ποικιλιών για να µπορέσουµε να δώσουµε στους παραγωγούς µια εικόνα των οινοποιήσιµων σταφυλιών, ώστε να µπορούν να επιλέγουν ποικιλίες και περιοχή».
Αναφερόµενος στα µέχρι τώρα ευρήµατα της µελέτης, υποστήριξε πως έχει διαπιστωθεί ότι η πρωιµότητα σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει και τις δύο εβδοµάδες. «Εξαρτάται από την ποικιλία, την περιοχή και από το πόσο έχει αυξηθεί η θερµοκρασία στην περιοχή µελέτης», επισήµανε και διευκρίνισε πως στα τελευταία 30 χρόνια για τα οποία υπάρχουν τα στατιστικά δεδοµένα, διαπιστώνεται πως η θερµοκρασία τη νύχτα έχει αυξηθεί από 2 µέχρι και 3 βαθµούς Κελσίου, σε ακραίες περιπτώσεις.
Ένα άλλο πεδίο που προσπαθεί να διερευνήσει η οµάδα που µετέχει και ο κ. Κουφός είναι κατά πόσο η χρονική µετατόπιση του τρύγου θα έχει κάποια επίπτωση και στην ποιότητα του τελικού προϊόντος, ήτοι του κρασιού. «Για το θέµα της ποιότητας είναι νωρίς ακόµη να πούµε οτιδήποτε. Είναι άλλωστε µια πολύπλοκη διαδικασία, διότι δεν είναι µόνο το κλίµα που επηρεάζει, αλλά και άλλα χαρακτηριστικά, όπως τα εδαφικά και οι καλλιεργητικές πρακτικές που ακολουθούνται και τα οποία θα πρέπει να προσµετρηθούν πριν πούµε οτιδήποτε», ανέφερε και εκτίµησε πως σε περίπου ένα χρόνο πιθανώς θα υπάρχει εικόνα.
Η τάση της χρήσης νερού στο αµπέλι είναι ανοδική
Η αξιοποίηση των γηγενών ποικιλιών οινοποιήσιµου σταφυλιού και η υιοθέτηση γραµµικών συστηµάτων αραιής φύτευσης στους αµπελώνες, µπορούν να αποτελέσουν την «απάντηση» των αµπελοκαλλιεργητών, από τις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης, στις προκλήσεις που ήδη βάζει στον αµπελοοινικό τοµέα η κλιµατική αλλαγή στον πλανήτη.
Την άποψη αυτή διατύπωσε ο Cornelis Van Leeuwen, επικεφαλής του τµήµατος αγροτικής επιστήµης του Μπορντό, στον τοµέα οινολογίας, σηµειώνοντας χαρακτηριστικά πως οι τοπικές ποικιλίες παρουσιάζουν αυξηµένη ανθεκτικότητα στις ξερικές συνθήκες, ενώ, την ίδια στιγµή, τα γραµµικά συστήµατα χαµηλής πυκνότητας, µπορούν να κατεβάσουν το κόστος παραγωγής και να καταστήσουν την εκµετάλλευση αειφορική.
Ο διακεκριµένος Ολλανδός επιστήµονας επισήµανε πως σήµερα σχεδόν το 85% των αµπελώνων στις λεγόµενες νέες χώρες, όπως είναι η Αµερική και η Αυστραλία, είναι αρδευόµενοι, ενώ και στη λεκάνη της Μεσογείου, που παραδοσιακά είχαµε ξερικούς αµπελώνες, η τάση της χρήσης νερού στο αµπέλι είναι ανοδική.
«Η Γαλλία αντιστέκεται ακόµη, καθώς µόνο περί το 5% των αµπελώνων της είναι αρδευόµενοι, ενώ στην Ισπανία και στην Ιταλία, ήδη, το 25%-30% των αµπελιών ποτίζονται και η τάση είναι αυξητική», ανέφερε ο κ. Van Leeuwen.
Γραμμικό σύστημα, με χαμηλή πυκνότητα και αέρα στις σειρές
Εστιάζοντας ειδικότερα στις οινοπαραγωγικές χώρες της Μεσογειακής Λεκάνης, ο κ. Van Leeuwen, κάλεσε, στην ουσία, τους καλλιεργητές να διδαχθούν από το παρελθόν της περιοχής, όπου η αµπελοκαλλιέργεια χάνεται στα βάθη των αιώνων και παραδοσιακά ήταν ξερική.
«Αυτό που χρειαζόµαστε είναι απλά να κάνουµε κάποιες συγκεκριµένες προσαρµογές στο σήµερα και πρωτίστως να χρησιµοποιήσουµε φυτικό υλικό που να είναι ανθεκτικό στην ξηρασία. Άρα µιλάµε για υποκείµενα και ποικιλίες που να έχουν αυτό το χαρακτηριστικό», υποστήριξε, για να προσθέσει πως «οι γηγενείς ποικιλίες της Μεσογειακής Λεκάνης είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές και θα πρέπει να προτιµώνται, εν αντιθέσει µε τις ξενικές, όπως το merlot ή το sauvignon blank, που είναι ευαίσθητες στις ξερικές συνθήκες και ως εκ τούτου πρέπει να είµαστε προσεκτικοί».
Με δεδοµένο, όµως, ότι η έλλειψη άρδευσης µειώνει και την απόδοση του αµπελώνα, ο οµιλητής ανέφερε πως µια άλλη προσαρµογή που θα πρέπει να γίνει, είναι να χρησιµοποιήσουν οι αµπελοκαλλιεργητές ένα σύστηµα διαχείρισης του αµπελώνα τέτοιο που να τους επιτρέπει να µειώσουν το κόστος παραγωγής.
«Το παραδοσιακό σύστηµα φύτευσης στη Μεσογειακή λεκάνη είναι το κυπελοειδές, το οποίο είναι πάρα πολύ ανθεκτικό στη ξηρασία, αλλά έχει το µεγάλο µειονέκτηµα ότι είναι δύσκολο να µηχανοποιήσει κανείς τον τρύγο, που θα µπορούσε να µειώσει το κόστος παραγωγής. Υπό την έννοια αυτή, ενδείκνυται να πάει ο παραγωγός σε γραµµικό σύστηµα φύτευσης του αµπελώνα του, µε χαµηλή πυκνότητα και µεγαλύτερα διαστήµατα των σειρών, διότι έτσι η συγκοµιδή του σταφυλιού µπορεί να µηχανοποιηθεί και απαιτεί και λιγότερο νερό», είπε χαρακτηριστικά.
Παρουσίασε, µάλιστα, αριθµητικά δεδοµένα από ερευνητική µελέτη που έχει κάνει µε την οµάδα του, στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία, για τον αντίκτυπο της µείωσης του αρδευόµενου νερού στο κόστος και στην απόδοση του αµπελώνα. Όπως είπε αν ο αµπελοκαλλιεργητής που θα εφαρµόσει αυτή την πρακτική καταφέρνει να πουλάει τα σταφύλια του µε 1 ευρώ το κιλό, το αµπέλι του θα είναι βιώσιµο, αφού η µείωση που θα έχει επιτύχει στο κόστος παραγωγής θα είναι πολύ µεγαλύτερη από εκείνη που θα επέλθει στη στρεµµατική απόδοση του αµπελώνα.
Πρόταση για µετατόπιση αµπελώνων
Το θέµα της κλιµατικής αλλαγής και τις επιδράσεις του στον τοµέα της γεωργίας και ειδικά της αµπελοκαλλιέργειας, έθιξε στην εισήγησή του και ο εξειδικευµένος σε ζητήµατα κλιµατικής αλλαγής, καθηγητής από Όρεγκον των ΗΠΑ, Gregory Jones, ο οποίος προέβλεψε ότι η µεταβολή του καιρού τις τελευταίες που υπήρξε ραγδαία τις δύο δεκαετίες, θα επιταχυνθεί µε ακόµη γρηγορότερους ρυθµούς τα επόµενα χρόνια και θα έχουµε ακόµη πιο ξηρά καλοκαίρι και θερµότερους χειµώνες.
«Νοµίζω ότι το σηµαντικό είναι πως η γεωργία στη µεσογειακή ζώνη ξεκάθαρα θα βρεθεί αντιµέτωπη µε την πρόκληση των ξηρότερων καλοκαιριών, οπότε θα πρέπει να κάνουµε αποτελεσµατικότερη την άρδευση, την ανθεκτικότητα των καλλιεργειών και ειδικά για την αµπελοκαλλιέργεια και την παραγωγή κρασιού είναι πολύ σηµαντικό να βρούµε τρόπο να το καλλιεργούµε σε ξηρότερο περιβάλλον, µε γηγενείς ποικιλίες, διότι αυτές για κάποιον σκοπό φύονται στην κάθε περιοχή», είπε στην Agrenda ο κ. Jones και πρόσθεσε πως «µια ακόµη λύση, είναι να µετατοπίσουν τις καλλιέργειές τους οι αµπελουργοί». «Αυτό ουσιαστικά µπορεί να γίνει σε τρία επίπεδα. Είτε να κινηθεί κανείς προς τους πόλους, στο βόρειο ή το νότιο ηµισφαίριο, είτε να πάει σε µεγαλύτερα υψόµετρα, είτε να προτιµήσει σηµεία πιο κοντά στις ακτές. Σε περιοχές όπως η Μεσόγειος, θα έλεγα πως πιο συνετό είναι να επιλέξει µια από τις άλλες δύο εναλλακτικές λύσεις», είπε χαρακτηριστικά.