Μελέτη αποτελεσματικότητας της γης διατόμων στην προστασία αποθηκευμένων δημητριακών ΘΕΣγη

Παρακολουθώντας την ολοένα αυξανόμενη τιμή στο σιτάρι γνωρίζουμε πως μεγάλες ποσότητες προϊόντος παραμένουν σε αποθήκες. Η μοναδική μετασσυλεκτική φροντίδα που εφαρμόζεται στα σιτηρά είναι η καταπολέμηση των εντόμων και τρωκτικών.

Για την προστασία των αποθηκευμένων δημητριακών εφαρμόζονται επαναλαμβανόμενα κοινές πρακτικές εντομοκτονίας από επαγγελματίες και παραγωγούς. Κατά πόσο όμως είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές?

Η συνεχής και αλόγιστη χρήση των ίδιων εντομοκτόνων έχει οδηγήσει σε ανθεκτικούς πληθυσμούς εντόμων, και συχνότατα καθιστά τις χημικές εφαρμογές αναποτελεσματικές.

Η σταδιακή κατάργηση μερικών από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες εντομοκτόνες χημικές ουσίες έχει δημιουργήσει ένα σημαντικό κενό στην όποια προσπάθεια αποτελεσματικής μετασυλλεκτικής προστασίας προϊόντων.

Στα πλαίσια του έργου «DiatomiteThem», ο ΘΕΣΓΗ συνεργάζεται με ερευνητές του Εργαστηρίου Εντομολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (ΕΕΓΖ) καθώς και με το Εργαστήριο Αγροτικής Οικονομίας και Καταναλωτικής Συμπεριφοράς (ΕΑΟΚΣ) στην μελέτη της αποτελεσματικότητα της γης διατόμων στην προστασία των αποθηκευμένων δημητριακών, αλλά και στις δυνατότητες επέκτασης της μεθόδου σε μεγάλους χώρους, όπως τα σιλό. Το πρώτο στάδιο της έρευνας αφορά την επισκόπηση της υφιστάμενης κατάστασης στους χώρους του συνεταιρισμού «ΘΕΣΓΗ» που υλοποιήθηκε με καταγραφές, δειγματοληψίες και εργαστηριακά πειράματα. Η καταγραφή αυτή έδειξε τα λεγόμενα «αδύνατα σημεία» σε χώρους και προϊόν, στα οποία στοχεύει η χρήση της μεθόδου.

Τα πρώτα παραγόμενα αποτελέσματα

Ο συνεταιρισμός διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους δύο τύπων: αποθήκες οριζοντίου τύπου και σιλό. Με βάση τα στοιχεία, η συνολική αποθηκευτική ικανότητα των οριζόντιων αποθηκών αντιστοιχεί στα 7.442 τ.μ., από τα οποία τα 642 τ.μ. αφορούν δυο αποθήκες της ΘΕΣΓΗ, ενώ τα 6800 τ.μ. αντιστοιχούν σε 47 αποθήκες παραγωγών. Η χωρητικότητα σε σιλό που ενοικιάζει η ΘΕΣΓΗ είναι 1000 τόνοι. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η αποθήκευση των δημητριακών γίνεται αφενός για να πωληθεί σε μεταγενέστερη στιγμή το προϊόν και αφετέρου για να κρατήσουν σπόρο οι παραγωγοί για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο.

Πίνακας 1 «Αποθηκευμένες ποσότητες στο σύνολο της συγκομιδής»
*Ποσότητες μέχρι και τον 8^ο μήνα

Μετά την απογραφή, έγινε επιτόπια επισκόπηση των περισσότερων αποθηκών με σκοπό την αξιολόγηση και την καταγραφή των κρίσιμων σημείων για τους χώρους και το προϊόν, με έμφαση στους εντομολογικούς εχθρούς αλλά και τα μυκητολογικά προβλήματα.Ποσότητες αποθηκευμένων σπόρων καλαμποκιού, σιταριού και κριθαριού καθώς και όσπρια όπως οι φακές και τα φασόλια κοσκινίστηκαν στις αποθήκες, και τα ευρεθέντα έντομα μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο για να αναγνωριστούν και να καταγραφούν. Όπως αναμενόταν, η δραστηριότητα των εντόμων αυξάνεται τους ζεστούς μήνες. Οι πληθυσμοί που εντοπίστηκαν στις αποθήκες αφορούσαν τα είδη Tribolium castaneum, T. confusum και Latheticus oryzae (Coleoptera: Tenebrionidae), Sitophilus oryzae και S. zeamais (Coleoptera: Curculionidae), Cryptolestes ferrugineus (Coleoptera: Laemophloeidae), Rhyzopertha dominica (Coleoptera: Bostrychidae) και Oryzaephilus surinamensis (Coleoptera: Silvanidae). Τα είδη αυτά είναι από τα σημαντικότερα σκαθάρια που απαντώνται στις αποθήκες παγκοσμίως, στην Ελλάδα γνωστά ως «ψείρες των σιτηρών», και είναι ικανά να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές σε σύντομο χρονικό διάστημα, όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές.

Συλλογή δειγμάτων από την αποθήκη και αξιολόγηση των ευρημάτων στο εργαστήριο.


Έπειτα την αναγνώριση, τα ζώντα έντομα μεταφέρθηκαν σε απαλλαγμένο από εντομοκτόνα και έντομα σπόρο, σύμφωνα με τα εργαστηριακά πρωτόκολλα εκτροφής ανάλογα το είδος. Εκεί αξιολογήθηκε η ανθεκτικότητά τους στην εντομοκτόνο δράση διαφορετικών εντομοκτόνων. Ταυτόχρονα, εργαστηριακοί πληθυσμοί του ίδιου είδους, εξετάστηκαν σε παράλληλα πρωτόκολλα βιοδοκιμών με δραστικές ουσίες που ήδη είναι σε χρήση σε ευρεία κλίμακα.

Τα εντομοκτόνα επαφής που χρησιμοποιήθηκαν αφορούν τις παρακάτω τρείς δραστικές ουσίες: deltamethrin, cypermethrin και pirimiphos-methyl. Οι βιοδοκιμές σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε να λαμβάνεται υπόψη τόσο η εγκεκριμένη δόση εφαρμογής, όσο και η δεκαπλάσια δόση από τη δόση εφαρμογής, με σκοπό την επισήμανση πιθανής ανθεκτικότητας. Παράλληλα, εφαρμόστηκε πρωτόκολλο αξιολόγησης της ανθεκτικότητας στην φωσφίνη (με το kit Phosphine Tolerance Test), δραστική ουσία που είναι η πλέον πιο διαδεδομένη για απεντόμωση αγροτικών προϊόντων παγκοσμίως.

Βιοδοκιμές για την αξιολόγηση της ανθεκτικότητας των εντόμων σε εργαστηριακό επίπεδο

Αποτελέσματα βιοδοκιμών

Τα περισσότερα των ειδών εντόμων, τα οποία συλλέχθηκαν από αποθηκευμένα δημητριακά και όσπρια βρέθηκαν να είναι ανθεκτικά στη φωσφίνη. Η ανθεκτικότητα στη φωσφίνη είναι γενετικά ελεγχόμενο και κληροδοτούμενο χαρακτηριστικό που επιτρέπει στα έντομα να επιβιώσουν σε μία δόση φωσφίνης που κανονικά θα τα σκότωνε. Όλοι οι εργαστηριακοί πληθυσμοί ήταν ευαίσθητοι στην φωσφίνη.

Ταυτόχρονα, οι υπό εξέταση πληθυσμοί των εντόμων μπορεί να μην παρουσίασαν σαφείς ενδείξεις ανθεκτικότητας με την εφαρμογή των δραστικών επαφής deltamethrin, cypermethrin και pirimiphos-methyl, ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις, οι συνιστώμενες δόσεις δεν μπόρεσαν να καταπολεμήσουν πλήρως ορισμένους πληθυσμούς των ειδών αυτών. Η ύπαρξη ανθεκτικότητας θα πρέπει να αξιολογηθεί περαιτέρω, σε συνάρτηση με τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων, όπως είναι η γη διατόμων.

Αποτελεσματικότητα της Γης Διατόμων

Λύση στο πρόβλημα μπορεί να αποτελέσει η εφαρμογή γης διατόμων, μέθοδος που έχει αναγνωριστεί ως μια από τις αποτελεσματικότερες εναλλακτικές για την αντιμετώπιση εντομολογικών προσβολών στις αποθήκες. Η γη διατόμων δρα με «φυσικό» τρόπο, απλώς προκαλώντας αφυδάτωση τα έντομα και συνεπώς έχει τελείως διαφορετικό τρόπο δράσης σε σχέση με τα χρησιμοποιούμενα ως τώρα νευροτοξικά εντομοκτόνα. Οι τρέχουσες δοκιμές θα δώσουν περισσότερες πληροφορίες για την χρήση της. Σε αυτό το στάδιο εφαρμόζονται πρωτόκολλα βιοδοκιμών σε εργαστηριακούς πληθυσμούς εντόμων του ΕΕΓΖ. Η διενέργεια των εργαστηριακών βιοδοκιμών αφορά την επισήμανση της επίδρασης της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας στην εντομοκτόνο δράση της ΓΔ. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα της εφαρμογής γης διατόμων αναμένονται το επόμενο διάστημα όπου θα ολοκληρωθούν τα πρωτόκολλα βιοδοκιμών. Με βάση τα έως τώρα στοιχεία, φαίνεται ότι η γη διατόμων είναι αποτελεσματική σε μεγάλο εύρος τιμών θερμοκρασίας και υγρασίας.


Σκεύασμα γης διατόμων και έντομο αποθηκών έπειτα από την επαφή του με σπόρο επιπασμένο με γη διατόμων

Επόμενο Στάδιο

Παράλληλα, ο ΘΕΣΓΗ προετοιμάζει πείραμα σε πραγματικές συνθήκες αποθήκευσης για μεγάλο διάστημα, που προγραμματίζεται να είναι τουλάχιστον έξι μήνες. Έχουν δεσμευτεί διαφορετικές αποθήκες οριζοντίου τύπου με κοινά χαρακτηριστικά στις οποίες θα αποθηκευτούν ίσες ποσότητες σιταριού. Στις αποθήκες αυτές θα εφαρμοσθούν είτε συμβατικές μέθοδοι (φωσφίνη κτλ.) είτε η γη διατόμων, με σκοπό την επισήμανση της αποτελεσματικότητας της γης διατόμων και σε πραγματικές συνθήκες αποθήκευσης με «φυσική» προσβολή από έντομα. Τα έως τώρα δεδομένα από ελεγχόμενες εφαρμογές στο πεδίο (μικρούς αποθηκευτικούς χώρους), δείχνουν ότι η γη διατόμων μπορεί να ελέγξει ένα μεγάλο αριθμό ειδών εντόμων στα αποθηκευμένα δημητριακά, ακόμα και μετά από σύντομα διαστήματα έκθεσης.

Το έργο DiatomiteThem υλοποιείται από την ομάδα του ΘΕΣΓΗ στα πλαίσια της δράσης εθνικής εμβέλειας Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ και συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή ‘Ένωση.