Η κρίση αναμένεται να αλλάξει θεμελιωδώς τις διαπραγματεύσεις για το ΠΔΠ - είτε πρόκειται για το τρέχον έτος είτε για το επόμενο. Πριν από τον κορωνοϊό, οι νότιες και ανατολικές χώρες ήθελαν να αμβλύνουν τις προγραμματισμένες περικοπές στα προγράμματα συνοχής για περιφερειακή ανάπτυξη και την ΚΑΠ, ενώ μια ομάδα κρατών μελών της ΕΕ που ηγείται η Γαλλία πιέζει για περισσότερα χρήματα για τη γεωργία. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ παραδέχονται ότι η κρίση του κορωνοϊού θα έχει ενισχύσει για τα καλά τα δύο αυτά μπλοκ.
Ο κ. Kurt Deketelere, γενικός γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων Ερευνών, πιστεύει ότι η κρίση είναι μια ευκαιρία να πείσουμε τα κράτη μέλη να συμβάλουν περισσότερο στον προϋπολογισμό της ΕΕ και να ανοίξουν το δρόμο για μια συμφωνία φέτος. Η Επιτροπή θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ερευνητικής αποστολής ή μιας εταιρικής σχέσης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που θα ασχολείται ειδικά με την προώθηση των γνώσεών μας σχετικά με τους ιούς, αλλά η κρίση έχει υπογραμμίσει την ανάγκη διεπιστημονικής έρευνας από τη βάση προς την κορυφή, δήλωσε ο Deketelere.
Η κ. Ursula von der Leyen, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είχε παρουσιάσει μια νέα πρόταση για τον προϋπολογισμό 2021-2027, με σκοπό να βοηθήσει στη διατήρηση των οικονομικών πόρων μετά την κρίση του κορωνοϊού. Τα σχέδια αυτά περιλαμβάνουν ένα πακέτο ανάκαμψης για το αναπόφευκτο οικονομικό σοκ που προκαλείται από το COVID-19.
Αλλά οι διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό είναι ως γνωστόν δύσκολες κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, πόσο μάλλον τώρα που οι κυβερνήσεις έχουν αφοσοιωθεί τόσο στα οικονομικά και την υγεία του “οίκου τους”. Φαίνεται πως οι πιθανότητες για έγκριση του ΠΔΠ από τα κράτη μέλη, ύψους 1.095 τρισ, δεν είναι κάτι ρεαλιστικό τους μήνες αυτούς.
"Η πανδημία είναι τώρα ο μόνος τίτλος που μας απασχολεί. Και το επόμενο έτος, ενδέχεται να αντιμετωπίσουμε μια μεγάλη ύφεση και τη διαρθρωτική ανεργία στις περισσότερες περιοχές της ΕΕ. Κάνοντας σοβαρό μακροπρόθεσμο οικονομικό σχεδιασμό κάτω από αυτές τις συνθήκες είναι πολύ δύσκολο ", δήλωσε ο Peter Fisch, πρώην δημόσιος λειτουργός στην επιτροπή που διαχειρίζεται τα ερευνητικά προγράμματα της ΕΕ τα τελευταία 20 χρόνια.
Η πιο πρόσφατη προσπάθεια οικοδόμησης συναίνεσης μεταξύ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών για τον προϋπολογισμό ήταν μια σχεδόν 30ωρη σύνοδος κορυφής τον Φεβρουάριο, η οποία έληξε με μικρή έως καθόλου πρόοδο ενώ δεν υπάρχει ημερομηνία για την επανάληψη των συνομιλιών.
"Είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι η κρίση COVID-19 καθιστά αδύνατη την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο στο προσεχές μέλλον και ότι απαιτείται ένα δεύτερο" βέλτιστο "σχέδιο έκτακτης ανάγκης", λέει η Marta Pilati, αναλυτής πολιτικής στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής EPC), think tank με έδρα τις Βρυξέλλες.
Ακόμα κι αν οι ηγέτες θα μπορούσαν να βρουν το χρόνο, δεν είναι πλέον δυνατό να συναντηθούν δια ζώσης, είπε η ίδια. "Οι ηλεκτρονικές συναντήσεις δεν θα είναι επιτυχείς, δεδομένου ότι τα τελικά στάδια που οδηγούν σε διαπραγματεύσεις του ΠΔΠ τείνουν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από ανεπίσημες συζητήσεις πρόσωπο με πρόσωπο μεταξύ των ηγετών της ΕΕ".
"Αν γνωρίζαμε ότι υπήρχε μια λύση για την παρούσα κατάσταση – ένα μελλοντικό εμβόλιο - θα είχαμε πολύ καλύτερες συνθήκες για να διαπραγματευτούμε το ΠΔΠ", δήλωσε η βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Maria da Graça Carvalho. "Επί του παρόντος, οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολες. Έχουμε πάρα πολλές αβεβαιότητες σχετικά με το τέλος της κρίσης. "
Πρόκειται για ανασυγκρότηση
Η διοίκηση της Von der Leyen έχει μεγάλες φιλοδοξίες σε θέματα που κυμαίνονται από την αλλαγή του κλίματος έως τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά η ανάκαμψη θα είναι το κύριο μέλημα των κυβερνήσεων κατά τα επόμενα χρόνια, καθώς προσπαθούν να ξαναρχίσουν τις οικονομίες που παγιδεύονται από την πανδημία του κορωνοϊού.
"Η ανησυχία μου είναι ότι όλα τα ωραία λόγια σχετικά με την ανάγκη να επενδύσουν στην έρευνα και τις τεχνολογίες για την καταπολέμηση της τρέχουσας κρίσης θα μπορούσαν να σταματήσουν στην πραγματικότητα μόλις υπάρξει μια θεραπεία κατά της ασθένειας και οι τεράστιες ζημίες στην πραγματική οικονομία να αποτελέσουν την πρώτη ανησυχία των Eυρωπαίων πολιτικών", Είπε ο Fisch.
Η κρίση εκτοξεύει μια τεράστια τρύπα στο πορτοφόλι της Ευρώπης, με τις κυβερνήσεις να ανακοινώνουν πακέτα διάσωσης πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη των επιχειρήσεων, των εργαζομένων και των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης. Οι Βρυξέλλες δεν απαλλάσσονται από το τεράστιο νομοσχέδιο, αφού έχουν ήδη ξεκινήσει σχέδιο έκτακτης χρηματοδότησης ύψους 37 δισ. Ευρώ.
"Η κρίση υπογραμμίζει περαιτέρω την ανάγκη να επενδύσουμε στην έρευνα και την καινοτομία, να αναπτύξουμε εμβόλια και μεθόδους θεραπείας για το COVID-19, αλλά και για άλλες μελλοντικές απειλές για την υγεία", δήλωσε η κ. Henna Virkkunen. "Το κοινοβούλιο πρέπει να συνεχίσει να επιμένει να διαθέσει 120 δισ. Ευρώ για την Horizon Europe".
Οι δύο εναλλακτικές
Κατευθείαν στο Σχέδιο Β
Οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών, προς το παρόν, είναι αναλλοίωτοι – και εξακολουθούν να σχεδιάζουν επταετή MFF. Η γερμανική κυβέρνηση, η οποία διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στο Συμβούλιο της ΕΕ για έξι μήνες από τον Ιούλιο, βασίζεται επίσης σε αυτό. Εντούτοις, στο πλαίσιο της επιτροπής, οι δημόσιοι υπάλληλοι σκιαγραφούν επίσης ήσυχα το Σχέδιο Β.
Διαβάστε επίσης: Έκτακτη ενίσχυση περί τα 30 ευρώ το ζώο στην Ισπανία για θηλυκά πρόβατα και γίδια, την νήσσαν ο Βορίδης
Σύμφωνα με τους όρους του τρέχοντος ΠΔΠ, η Επιτροπή έχει τη διακριτική ευχέρεια να παρατείνει τον προϋπολογισμό για τουλάχιστον ένα έτος. Στην πράξη, αυτό σημαίνει εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο που εγκατέλειψε την ΕΕ τον Ιανουάριο, τα 27 κράτη μέλη θα πληρώνουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ με τον ίδιο τύπο ΑΕΠ όπως το 2020. Η κατανομή του προϋπολογισμού θα συνεχιστεί όπως στο παλαιό ΠΔΠ, οπότε η έρευνα θα πάρει το ίδιο μερίδιο όπως και το 2020.
Η δυνατότητα παράτασης ενός έτους δεν απαιτεί ειδική νομοθεσία πέραν της κανονικής διαδικασίας του ετήσιου προϋπολογισμού. Συνεπώς, το κοινοβούλιο, το συμβούλιο και η επιτροπή θα παρακωλύσουν τη μακροπρόθεσμη συμφωνία για το ΠΔΠ, αλλά θα εγκρίνουν έναν προϋπολογισμό του 2021 από κοινού.
Αν χρειαστεί, αυτή η διαδικασία θα μπορούσε να επιταχυνθεί να συμβεί σε εβδομάδες, στα τέλη του 2020. Ο Jan Palmowski, γενικός γραμματέας της συντεχνίας των ευρωπαϊκών ερευνητικών ινστιτούτων, πιστεύει ότι αυτό είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα. "Η συμφωνία μέχρι τώρα ήταν δύσκολη", είπε. "Και με τις διαφορές στην αντιμετώπιση της πανδημίας των κορωνοαϊών, η συμφωνία θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο δύσκολη."
Η σκόνη πρέπει να εγκατασταθεί πριν μπορέσουμε να είμαστε σίγουροι τι είδους μακροπρόθεσμες επενδύσεις χρειάζονται για να βοηθήσουν την Ευρώπη να ανακάμψει, λέει ο Alison Hunter, ανώτερος σύμβουλος για την περιφερειακή πολιτική, την καινοτομία και τη βιομηχανική ανάπτυξη στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής. "Ένας νέος προϋπολογισμός ενός έτους θα μπορούσε να προσφέρει το χώρο αναπνοής για να καθορίσει τον τρόπο με τον οποίο θα χρειαστεί να ανασχεδιαστεί ολόκληρο το ΠΔΠ", ανέφερε.
Το Σχέδιο Γ
Ένα Σχέδιο Γ θα ήταν η Επιτροπή να λειτουργεί από μήνα σε μήνα από τον Ιανουάριο του 2021. Σύμφωνα με τους δημοσιονομικούς κανονισμούς, μπορεί να λάβει απλώς μια παράταση του προϋπολογισμού 2020 ένα μήνα κάθε φορά, όπως έκανε και σε προηγούμενα αδιέξοδα του προϋπολογισμού.
Η επιχειρησιακή παραδοχή στο πλαίσιο της επιτροπής είναι ότι το συμβούλιο και η επερχόμενη γερμανική προεδρία θα συνεχίσουν να πιέζουν για μια πλήρη επταετή συμφωνία, αλλά θα μπορούσαν να αποφασίσουν μέχρι το Δεκέμβριο να εγκαταλείψουν και να προχωρήσουν σε επέκταση ενός έτους ή μήνα. Αυτό θα σήμαινε ότι δεν θα ξεκινήσουν νέες πρωτοβουλίες, όπως οι ερευνητικές αποστολές και οι εταιρικές σχέσεις στο πρόγραμμα Horizon Europe, το ερευνητικό πρόγραμμα 2021-2027.
Ωστόσο, η χρηματοδότηση των υφισταμένων έργων θα συνεχιστεί και η Επιτροπή θα έχει το περιθώριο να τα μετατρέψει περισσότερο προς νέες προτεραιότητες πολιτικής, όπως η απάντηση COVID-19 και το πράσινο συμβόλαιο, το τεράστιο πρόγραμμα της ΕΕ για τη μείωση των ανθρακούχων εκπομπών.
COVID στρατηγική εξόδου
Οποιαδήποτε απάντηση από τις Βρυξέλλες στην κρίση πρέπει να αναπτυχθεί γρήγορα, δήλωσε ο ευρωβουλευτής Carlos Zorrinho. "Δεν είναι καιρός να μετρήσουμε τα χρήματα, είναι καιρός να βρούμε πραγματικές λύσεις εργασίας. Οι άνθρωποι δεν είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τη γραφειοκρατία σε κρίσεις - ήδη, οι άνθρωποι με ρωτούν εάν η Ευρώπη είναι σε θέση να δώσει γρήγορες απαντήσεις », είπε.
Ένας ανανεωμένος προϋπολογισμός της ΕΕ είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται η Ευρώπη, υποστηρίζει ο Zorrinho. "Μπορείτε να κάνετε αλλαγές στα πακέτα προϋπολογισμού - αλλά για να μειώσετε τη συνολική δαπάνη είναι το λανθασμένο μήνυμα που πρέπει να δώσετε τώρα".
Οι υπάλληλοι της ΕΕ υποστηρίζουν ότι οι επενδύσεις στην έρευνα, την αλλαγή του κλίματος και την ψηφιοποίηση παραμένουν εξίσου αναγκαίες όπως ήταν πριν από δύο μήνες.
Η Επιτροπή, προς το παρόν, δεν έχει δώσει λεπτομέρειες για το πόσο μεγαλύτερη θα είναι η νέα πρότασή της από τον παλαιό προϋπολογισμό ή πότε θα το απελευθερώσει. Το εκτελεστικό μέλος της ΕΕ τον καλεί "έργο σε εξέλιξη".
Ο Thomas Estermann, διευθυντής για τη διακυβέρνηση, τη χρηματοδότηση και την ανάπτυξη της δημόσιας πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση Πανεπιστημίων, θεωρεί την αναβολή του ΠΔΠ ως "μια ρεαλιστική δυνατότητα", λέγοντας: "Ο κόσμος έχει αλλάξει μαζικά". Ωστόσο, η συνέχιση των επενδύσεων στη βασική έρευνα είναι ένας τρόπος να τεθούν τα θεμέλια για την ανάκαμψη από την επικείμενη οικονομική κρίση.
Καταπολέμηση πολλών μέτωπων
Κάποιοι προτείνουν οικονομική ανακούφιση για τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία. Η Ιταλία και η Ισπανία, που μέχρι σήμερα έχουν τον υψηλότερο αριθμό θανάτων από το COVID-19 στην Ευρώπη, συνεισέφεραν 12 δισ. Ευρώ και 8 δισ. Ευρώ αντίστοιχα στον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2018. Αυτές οι χώρες θα μπορούσαν να παραιτήσουν μέρος της συνεισφοράς τους στον προϋπολογισμό του 2021, ως εφάπαξ έκπτωση ή σε αντάλλαγμα για μεγαλύτερες εισφορές στα επόμενα χρόνια, υποδηλώνει ο Pilati.
Δεδομένων των εξαιρετικών περιστάσεων, "Μπορεί να είναι απαραίτητο να μειωθούν τα ποσοστά εθνικής συγχρηματοδότησης για περιορισμένο χρονικό διάστημα", συμφωνεί η Carolina Vigo, σύμβουλος έρευνας, καινοτομίας και ενεργειακής πολιτικής στην BusinessEurope, την ομάδα λόμπι της βιομηχανίας.
Οι συνομιλίες για τον προϋπολογισμό περιπλέκονται ακόμη περισσότερο από την αναχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία θα αφήσει μια τρύπα στα ταμεία των Βρυξελλών που εκτιμάται ότι θα ανέλθει στα 75 δισεκατομμύρια ευρώ τα επόμενα επτά χρόνια.
Στο μεταξύ, όλο και περισσότερες φωνές αρχίζουν να παροτρύνουν το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες να χτυπήσουν παύση στις διαπραγματεύσεις για το Brexit και να επιδιώξουν να παρατείνουν τη μεταβατική περίοδο, ώστε να επιτρέψουν την αναπνοή για την καταπολέμηση της πανδημίας.
