Σε μια εποχή που ο δανεισμός γίνεται ακριβότερος πρέπει πλέον να είμαστε πολύ προσεκτικοί, αναφέρει χαρακτηριστικά ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, συμπληρώνοντας ότι η πολιτική συζήτηση πρέπει να οδηγεί τους πολίτες στο να κατανοήσουν ότι ο δανεισμός γίνεται για να βρεθεί η χώρα σε καλύτερη θέση για την επόμενη γενιά. Συνεπώς, ο νέος δανεισμός θα πρέπει να γίνεται με σύνεση, ώστε να μην αυξάνεται το κόστος εξυπηρέτησής του, καθώς εισερχόμαστε σε μια περίοδο αύξησης επιτοκίων.
Η σύσταση αυτή βρίσκεται σε απόλυτη συμφωνία με τις αποφάσεις των Βρυξελλών, οι οποίες μεν άνοιξαν το δρόμο για την έξοδο της ελληνικής οικονομίας από το καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, βάζοντας, όμως, δημοσιονομικό φρένο.
Μπορεί το Σύμφωνο Σταθερότητας να ανασταλεί για άλλον έναν χρόνο, αλλά οι χώρες με υψηλό χρέος (Ελλάδα , Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) θα μπουν σε ένα ειδικό καθεστώς. Δεν θα έχουν μεν κάποιους συγκεκριμένους στόχους, αλλά οι δαπάνες τους, ειδικά αυτές για μέτρα στήριξης, θα παρακολουθούνται στενά από τις Βρυξέλλες.
Μιλώντας για τα επιτόκια και τον πληθωρισμό, ο κ. Πελαγίδης ανέφερε ότι στο εξής ο στόχος της ΕΚΤ είναι η ομαλή προσγείωση των τιμών. Ωστόσο, σημειώνει ότι οι υψηλές τιμές σε αγαθά και υπηρεσίες θα παραμείνουν για μεγάλο διάστημα, ακόμα κι αν αποκλιμακωθεί ο πληθωρισμός.
Ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η ακρίβεια είναι η αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, με έμφαση στις επενδύσεις σε παραγωγικές μονάδες, τη μεταποίηση και το ανθρώπινο δυναμικό.
Έτσι, θα αυξηθούν οι εξαγωγές και η οικονομία θα παράγει προϊόντα και εισοδήματα. Στο θέμα του ανθρώπινου δυναμικού, εντοπίζονται ακόμα δυσλειτουργίες στην αγορά εργασίας, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας παραμένουν ιδιαίτερα θετικές, με εξαιρετικά μηνύματα από τον τουρισμό και τα έσοδα του προϋπολογισμού, ενώ οι ευρωπαϊκοί πόροι λειτουργούν ως ανάχωμα της δύσκολης διεθνούς συγκυρίας.
Συνέντευξη στον Λεωνίδα Στεργίου
Η ΕΚΤ δίνει σαφή μηνύματα ότι αλλάζει προσέγγιση στο θέμα του πληθωρισμού, προετοιμάζοντας τις αγορές για αυξήσεις επιτοκίων. Πιστεύετε ότι πλέον ήρθε η σωστή χρονική στιγμή ή άργησε;
Από τη στιγμή που η ΕΚΤ βρέθηκε ή επέλεξε να είναι πίσω από την καμπύλη, οι όποιες αυξήσεις των επιτοκίων ακολουθούν χρονικά την άνοδο του πληθωρισμού. Το μόνο σίγουρο είναι ότι μια αναβολή της κατάλληλης στιγμής μπορεί να οδηγήσει σε μια βαθύτερη περιστολή της οικονομικής δραστηριότητας. Το ζήτημα λοιπόν είναι εφεξής να βρεθεί το άριστο σημείο ανάμεσα στην άνοδο των επιτοκίων και στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Μια ομαλή προσγείωση, δηλαδή, είναι το ζητούμενο.
Δεν θα είχε μεγάλο κόστος στην ανάπτυξη μια αύξηση επιτοκίων όταν οι οικονομίες μόλις άρχιζαν να συνέρχονται από τα lockdown; Δηλαδή, η άνοδος των επιτοκίων θα περιόριζε την άνοδο των τιμών ενέργειας;
Πράγματι, η σχετική απόφαση είναι δύσκολη, διότι ένα μεγάλο μέρος του παρατηρούμενου πληθωρισμού έρχεται από την προσφορά, δηλαδή είναι πληθωρισμός κόστους. Βεβαίως, προέρχεται ιδίως από την ενέργεια. Έρχεται, όμως, μια στιγμή κατά την οποία ο πληθωρισμός είναι τόσο υψηλός και έχει τέτοιο κόστος για την οικονομική δραστηριότητα που σε κάθε περίπτωση πρέπει να ενεργήσει κάποιος περιορίζοντας την ζήτηση.
Ο πληθωρισμός μπορεί να μειωθεί. Η ακρίβεια θα μείνει;
Κάπως απλουστευτικά θα λέγαμε ότι ακρίβεια είναι η σχέση των μισθών/εισοδημάτων και των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών που αντιμετωπίζουν οι πολίτες. Υπάρχει μια σειρά από παράγοντες που θα είναι εδώ για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όπως, πιο ακριβές αλυσίδες αξίας, ακριβή ενέργεια, πράσινη μετάβαση, γεωπολιτικοί κίνδυνοι, αλλά και δημογραφικά ζητήματα. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι λύνονται τα ζητήματα των ακαμψιών της προσφοράς, η εποχή των φθηνών αγαθών και υπηρεσιών σε πολλούς τομείς της οικονομίας έχει σαφώς παρέλθει. Ο τρόπος για να χτυπηθεί η ακρίβεια είναι να είμαστε πιο παραγωγικοί και να έχουμε περισσότερους συντελεστές παραγωγής, δηλαδή εργατικό δυναμικό και κεφάλαιο. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να συνεχιστεί η παγκοσμιοποίηση, διότι είναι αυτή που παρέχει φθηνά αγαθά και υπηρεσίες. Ίσως, πια με άλλους εταίρους, ή με διαφορετικούς διαδρόμους μεταφοράς.
Δημόσιο χρέος
Οι κυβερνήσεις, δηλαδή η δημοσιονομική πολιτική, με τα μέτρα στήριξης και τις επιδοτήσεις που συνεχίζονται μέχρι σήμερα δεν τροφοδότησαν τον πληθωρισμό και αύξησαν τους δημοσιονομικούς κινδύνους; Μόνο η ΕΚΤ φταίει; Μήπως και οι κυβερνήσεις βρήκαν την κρίση ως μια ευκαιρία για παροχές και δικαιολογία για δημοσιονομική χαλάρωση;
Κοιτάξτε, οπωσδήποτε η ενίσχυση ήταν απαραίτητη για επιχειρήσεις και νοικοκυριά και πραγματοποιήθηκε παντού στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, η ενίσχυση ως ποσοστό του Α.Ε.Π. ήταν, πράγματι, η υψηλότερη, γεγονός που πάντα περικλείει κινδύνους για το πόσο αποδοτική είναι η κατανομή της. Από την άλλη, η αύξηση του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος το 2021, η νέα αύξηση των καταθέσεων κατά 16 δισ. ευρώ το 2021, η αύξηση των επενδύσεων κατά 21% το 2021 -που είναι βεβαίως θετικό γεγονός-, όλα αυτά, συμβάλλουν, επίσης, σε ζήτηση που μπορεί να πιέζει τις τιμές. Όπως στη ζωή, έτσι και στην οικονομική πολιτική το κάθε μέτρο έχει πάντα και παράπλευρες απώλειες. Το ζήτημα είναι να υιοθετούνται μέτρα με τις μικρότερες δυνατές απώλειες.
Οι κυβερνήσεις και μάλιστα των χωρών με υψηλό δημόσιο χρέος θα πρέπει να γίνουν πιο φειδωλές; Βλέπετε κίνδυνο δημοσιονομικού εκτροχιασμού για την Ελλάδα;
Να επαναλάβω εδώ ότι το ελληνικό Δημόσιο χρέος είναι υβριδικό και, εξαιτίας των διευθετήσεων που έχουν γίνει, έχει πολύ υψηλή ωρίμανση, χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης και χαρακτηρίζεται βιώσιμο. Προφανώς, όμως, για να τηρηθούν οι υποσχέσεις για την αποκλιμάκωσή του -μένει να δούμε βέβαια τους νέους κανόνες- πρέπει ο νέος δανεισμός από τις αγορές να μην ανεβάζει το κόστος εξυπηρέτησης. Πρέπει, επίσης, ο ρυθμός μεγέθυνσης να είναι τέτοιος που να το υπερβαίνει επαρκώς, ώστε να μη χρειάζονται υπερβολικά πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα. Σε μια εποχή που ο δανεισμός γίνεται ακριβότερος πρέπει πλέον να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Η πολιτική συζήτηση πρέπει να οδηγεί τους πολίτες στο να κατανοήσουν ότι ο δανεισμός γίνεται για να βρεθεί η χώρα σε καλύτερη θέση για την επόμενη γενιά. Διαφορετικά θα υπονομευθεί το μέλλον των παιδιών μας.
Επιτόκια και επιπτώσεις
Τώρα πλέον που βλέπετε το λεγόμενο σημείο ισορροπίας στα επιτόκια; Δηλαδή πως βλέπετε να προχωρά η ΕΚΤ στις αυξήσεις επιτοκίων από τούδε και στο εξής; Που τα βλέπετε μέχρι το τέλος του έτους και το 2023;
Νομίζω, όπως είπα, θα προσπαθήσει να ιχνηλατήσει πιο είναι εκείνο το σημείο, στο οποίο θα γίνει η μικρότερη ζημιά -ας το πούμε έτσι- στο ρυθμό της οικονομικής μεγέθυνσης. Σίγουρα είναι μια άσκηση ισορροπίας πολύ δύσκολη και οπωσδήποτε με κάποιο ρίσκο.
Τι αποτέλεσμα θα έχουν στον πληθωρισμό και την ανάπτυξη; Βλέπετε ύφεση;
Κοιτάξτε, υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην αποκλιμάκωση του ρυθμού αυξήσεως των τιμών. Αν, για παράδειγμα, ο πόλεμος τερματιστεί, η δουλειά της κεντρικής τράπεζας θα είναι πιο εύκολη. Το ίδιο, αν ομαλοποιηθεί κάπως η ενεργειακή αγορά. Υπάρχει, πράγματι, ένας κίνδυνος οι τιμές να συνεχίσουν να πιέζονται, όχι ίσως με το σημερινό ρυθμό, αλλά πάντως σε επίπεδα σαφώς υψηλότερα του 2% και οι ρυθμοί οικονομικής μεγέθυνσης να είναι χαμηλοί. Οι αγορές τιμολογούν τον κίνδυνο αυτόν με υψηλά ποσοστά. Δηλαδή είναι κάτι πιθανό. Μένει βεβαίως να το δούμε.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία και το δημόσιο χρέος;
Όπως είπα και πριν, η εποχή του φθηνού δανεισμού έχει παρέλθει και επομένως η χρηματοδότηση θα γίνει πιο ακριβή.
Κόκκινα δάνεια και ιδιωτικό χρέος
Πληθαίνουν οι προειδοποιήσεις για νέο κύμα κόκκινων δανείων. Ποιες είναι οι ενδείξεις που έχετε, ποιες οι αιτίες και που εντοπίζονται οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι;
Δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να πω κάτι τέτοιο, εκτός αν η οικονομική επίδοση, δηλαδή ο ρυθμός της οικονομικής μεγέθυνσης καμφθεί πέρα από αυτό που προβλέπεται. Όλα δείχνουν ότι για την Ελλάδα θα έχουμε ένα εξαιρετικό έτος στον τουρισμό με περισσότερα έσοδα από αυτά που προβλέπονται στον προϋπολογισμό.
Υπάρχει η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Τόσο τα ευρωπαϊκά προγράμματα όσο και τα κεφάλαια της λεγόμενης επόμενης γενιάς, τα οποία σάς θυμίζω ότι θα ξεπεράσουν τα 30 δισ. ευρώ και τα οποία είναι κυρίως επιδοτήσεις και πάρα πολύ φθηνά δάνεια. Όλα αυτά είναι αντίρροπες δυνάμεις σε μια δύσκολη κατάσταση διεθνώς.
Τι προτείνετε για τα κόκκινα δάνεια; Είναι μόνο θέμα των τραπεζών να τα μειώσουν από τους ισολογισμούς τους ή να μειωθούν ως σύνολο από την οικονομία; Διότι σήμερα απλώς μεταφέρθηκαν από τις τράπεζες στις εταιρείες διαχείρισης. Το χρέος του ιδιωτικού τομέα δεν μειώθηκε;
Όπως είπα, εάν υπάρχει ικανοποιητική οικονομική μεγέθυνση πιστεύω ότι θα δούμε και καλά νέα στον μη χρηματοοικονομικό τομέα της οικονομίας. Προφανώς τα κόκκινα δάνεια δεν εξαφανίζονται ως διά μαγείας, αλλά σίγουρα τώρα μπορεί να γίνει πολύ καλύτερη διαχείριση.
Αρκεί να μην καταστραφεί η οικονομική μεγέθυνση από ενδεχόμενες διεθνείς οικονομικές διαταραχές. Επιπλέον, εννοώ.
Σας απασχολεί το υψηλό ιδιωτικό χρέος;
Το ζήτημα είναι να σωθούν κυρίως επιχειρήσεις, οι οποίες είναι βιώσιμες ακόμη κι αν αλλάξουν ιδιοκτήτη.
Νέο παραγωγικό μοντέλο και προοπτικές
Τη στιγμή αυτή η ελληνική οικονομία εισέρχεται σε έναν ανοδικό κύκλο, ο οποίος υποστηρίζεται από αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου. Πόσο απειλείται η αλλαγή αυτή από την ενεργειακή και ουκρανική κρίση και την αυστηρότερη νομισματική πολιτική;
Να ξεκαθαρίσουμε πρώτα το τι είναι αλλαγή παραγωγικού μοντέλου. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή, συγκρινόμενη με την Πορτογαλία και την Κροατία, οι οποίες είναι χωρίς με παρόμοιο μέγεθος τουριστικού προϊόντος, έχει τη μισή μεταποίηση.
Πρέπει το ρυθμιστικό πλαίσιο να γίνεται συνεχώς όλο και πιο ευνοϊκό για την εγκατάσταση και λειτουργία παραγωγικών βιομηχανικών, μεταποιητικών μονάδων, ώστε η χώρα να φτιάχνει πράγματα, με ανταγωνιστικό τρόπο, διεθνή αγαθά, τα οποία επιπροσθέτως, κυρίως, να εξάγει.
Πώς βλέπετε να συντελείται η αλλαγή στο παραγωγικό μοντέλο;
Πρέπει και μπορεί να συντελείται -και συντελείται σε σημαντικό βαθμό εώς τώρα τουλάχιστον-, καθώς η βιομηχανική παραγωγή ανέρχεται και οι προϋποθέσεις για τόνωση των επενδύσεων που είναι η απαραίτητη προϋπόθεση υπάρχουν με τα ευρωπαϊκά κεφάλαια και τη μόχλευση τους εγχωρίως κυρίως από το τραπεζικό σύστημα. Είναι, πράγματι, μεγάλη ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής, την μεγέθυνση της και την αύξηση της παραγωγικότητας.
Εισοδήματα και αγορά εργασίας
Πρόσφατα η ΕΚΤ έθιξε το θέμα των χαμηλών εισοδημάτων της νέας γενιάς. Οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη και στην Ελλάδα προχωρούν σε αυξήσεις κατώτατων μισθών. Πιστεύετε ότι η αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι αποτελεσματική;
Η αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι δυσλειτουργική κι αυτό γιατί ταλαιπωρείται από δύο πράγματα. Ο δυϊσμός στην αγορά εργασίας αναφέρεται σε στρεβλώσεις που έχουν να κάνουν με τις διαφορετικές αμοιβές για στελέχη ιδίων προσόντων στον κρατικό και στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Ένα δεύτερο ζήτημα είναι η μαύρη αγορά εργασίας, δηλαδή αυτό που ονομάζουμε ανεπίσημο τομέα της οικονομίας. Και αυτό στρεβλώνει την σωστή τιμή, τη σωστή τιμολόγηση στην αγορά εργασίας. Εσχάτως έχει προστεθεί και ένας ακόμα δυσμενής παράγοντας που είναι το γεγονός των ελλείψεων που υπάρχουν στην αγορά εργασίας καθώς το εκπαιδευτικό σύστημα έχει σοβαρά προβλήματα. Πρώτον, τα πτυχία που δίνει δεν σηματοδοτούν κατανάγκη τα προσόντα των εργαζομένων, όπως αυτό συνέβαινε κάποτε. Και δεύτερον, εντείνει τα διαρθρωτικά προβλήματα στην αγοράς εργασίας καθώς παρέχει πληθώρα ειδικοτήτων και εκπαίδευσης που δεν ζητά η αγορά εργασίας.
Αγορά ακινήτων
Έχετε ασχοληθεί και με την αγορά ακινήτων με αφορμή τα καθήκοντά σας στην ΤτΕ. Στην Ελλάδα παρατηρείται, ειδικά τα δύο-τρία τελευταία χρόνια, ράλι τιμών. Στην Ευρώπη υπάρχουν προειδοποιήσεις και από την ΕΚΤ για επικίνδυνες ζώνες και για κίνδυνο φούσκας. Τι βλέπετε στην ελληνική αγορά ακινήτων;
Κοιτάξτε, τα ακίνητα στην Ελλάδα είχαν υποστεί όσον αφορά τις τιμές τους μεγάλη αποκλιμάκωση. Παρατηρείται εδώ και τρία περίπου έτη τουλάχιστον, ανάκαμψη των τιμών, η οποία σε μερικές περιπτώσεις φτάνει και το 20-25%. Επίσης, σε ακριβές παραθεριστικές περιοχές, αλλά και σε περιοχές με ειδικές αξίες, η διεθνής ζήτηση έχει σηκώσει τις τιμές. Λάβετε υπόψη ότι η προσφορά είχε ατονήσει όλα τα χρόνια της κρίσης. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι έχουμε κάποιο τέτοιο φαινόμενο. Ο δε τραπεζικός δανεισμός ήταν, όπως είπα, πολύ περιορισμένος αλλά και μετά προσεκτικός. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να παρακολουθούμε την αγορά αυτή, η οποία είναι πολύ κρίσιμη, βεβαίως, καθώς διακλαδώνεται με αναρίθμητους υποκλάδους της ελληνικής οικονομίας.
Πηγή: Capital.gr
