Υπάρχει ένα αξιοσημείωτο χάσμα μεταξύ των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων της ΕΕ και των σχεδίων για τη γεωργία που έχουν καταρτίσει οι χώρες της ΕΕ, όπως διαπιστώνει η έκθεση που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) στις 30 Σεπτεμβρίου.
Η κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ) της περιόδου 2023-2027 έδωσε στα κράτη μέλη την ευελιξία να αποτυπώσουν στα σχέδιά τους τους φιλόδοξους πράσινους στόχους της ΕΕ. Όλα τους έκαναν χρήση εξαιρέσεων από την υποχρέωση τήρησης των προτύπων καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης, ενώ κάποια περιόρισαν ή καθυστέρησαν την εφαρμογή των πράσινων μέτρων που αποτελούν προαπαιτούμενο για την είσπραξη ενωσιακών κονδυλίων. Συνολικά, το ΕΕΣ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στα σχέδια της ΚΑΠ δεν φαίνεται κάποια ουσιαστική άνοδος στα επίπεδα της πράσινης φιλοδοξίας.
Τα 378,5 δισ. ευρώ που εκταμιεύθηκαν στο πλαίσιο της ΚΑΠ 2021-2027 αποσκοπούν στη διασφάλιση δίκαιης εισοδηματικής στήριξης για τους γεωργούς, επισιτιστικής ασφάλειας και μέσων διαβίωσης στις αγροτικές περιοχές, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος από ζημίες και την κλιματική αλλαγή, οι οποίες μπορούν επίσης να επηρεάσουν άμεσα τη γεωργική παραγωγή (π.χ. λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων).
«Ο πράσινος σχεδιασμός της κοινής γεωργικής πολιτικής έχει βελτιωθεί. Ωστόσο, αν συγκρίνουμε με το παρελθόν, δεν βλέπουμε ουσιαστικές διαφορές στα σχέδια των κρατών μελών για τη γεωργία», δήλωσε ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι φιλοδοξίες της ΕΕ για το κλίμα και το περιβάλλον δεν βρίσκουν αντίκρισμα σε εθνικό επίπεδο. Πιστεύουμε επίσης ότι λείπουν ορισμένα βασικά στοιχεία για την αξιολόγηση των πράσινων επιδόσεων.»
Με τη νέα ΚΑΠ θεσπίστηκαν περισσότερες προϋποθέσεις για την είσπραξη ενωσιακών κονδυλίων, ενώ παράλληλα παρασχέθηκε μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη μέλη όσον αφορά την εφαρμογή ορισμένων κανόνων. Προστέθηκαν οικολογικά προγράμματα (σχήματα) —τα οποία ανταμείβουν τους γεωργούς όταν υιοθετούν πρακτικές που είναι επωφελείς για το κλίμα, το περιβάλλον και την καλή διαβίωση των ζώων– και διατηρήθηκαν τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης. Αμφότερες οι δράσεις αυτές συνοδεύονταν από απαιτήσεις για τη διάθεση ελάχιστου ποσοστού κονδυλίων σε μέτρα για το περιβάλλον και το κλίμα, απαίτηση που τηρήθηκε από όλα τα κράτη μέλη. Παρόλα αυτά, το ΕΕΣ παρατηρεί ότι τα σχέδια της ΚΑΠ δεν είναι επί της ουσίας περισσότερο πράσινα σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Επιπλέον, δεδομένου ότι ορισμένες απαιτήσεις αιρεσιμότητας χαλάρωσαν (η αμειψισπορά για τη βελτίωση της ποιότητας του εδάφους είναι πλέον προαιρετική) ως απάντηση στις διαμαρτυρίες των γεωργών τον Μάιο του 2024, είναι πιθανό ο πράσινος αντίκτυπος των σχεδίων να φθίνει ακόμη περισσότερο.
Το ΕΕΣ διαπίστωσε επίσης ότι τα σχέδια της ΚΑΠ δεν ευθυγραμμίζονται επαρκώς με την Πράσινη Συμφωνία, παρότι αποτελεί μία από τις κύριες πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα και το περιβάλλον. Τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να περιλαμβάνουν στα εθνικά τους σχέδια για τη γεωργία εκτιμήσεις για τη συμβολή της ΚΑΠ στην επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας. Σύμφωνα με το ΕΕΣ, μετρήσιμος στόχος είναι μόνο η αύξηση των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας, ενώ ο αντίστοιχος στόχος της Πράσινης Συμφωνίας για το 2030 φαίνεται πολύ δύσκολο να επιτευχθεί. Από την ανάλυση στην οποία προέβη προκύπτει ότι η επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από δράσεις που σχεδιάζονται εκτός της ΚΑΠ.
Επιπλέον, το ΕΕΣ υπογραμμίζει ότι το πλαίσιο παρακολούθησης για τον έλεγχο των πράσινων επιδόσεων της ΚΑΠ έχει μεν απλουστευθεί, δεν διαθέτει όμως βασικά στοιχεία (π.χ. η υποβολή στοιχείων σχετικά με δράσεις που στοχεύουν στη μείωση των εκπομπών δεν παρέχει καμία ένδειξη για τον πραγματικό όγκο της μείωσης). Συνιστάται, επομένως, η ενίσχυση του πλαισίου, ιδίως με την καθιέρωση σαφών στόχων και δεικτών αποτελέσματος για τη μέτρηση της προόδου.
Αναλυτικά η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου εδώ.
*Στην κεντρική φωτογραφία από αριστερά: Matteo Tartaggia, Νικόλαος Μηλιώνης, Kristian Sniter,Florence Fornaroli, Laura McMillan, Xavier Ignasi Farrero, Anna Zalega, Zuzana Gullová, Tomasz Surdykowski, Barbara Knapiak.