Η χαρουπιά, ενταγμένη στο κρητικό τοπίο ανάμεσα στα ελαιόδεντρα, σε χαράδρες και βουνοπλαγιές, αλλά και στο μοναδικό δάσος χαρουπιάς αποτελεί μέρος της ταυτότητας της Κρήτης. Τα τελευταία χρόνια, η σημασία της καλλιέργειάς της και η διατροφική αξία των καρπών και των παράγωγών τους γίνεται όλο και περισσότερο γνωστή στο καταναλωτικό κοινό. Μάλιστα, τα προϊόντα από χαρούπι, όπως το παξιμάδι, το ψωμί, οι ντάκοι, το χαρουπόμελο, η χαρουμπία, το παστέλι και η ρακή, χαρακτηρίζουν ιδιαιτέρως την κρητική διατροφή και θεωρούνται τρόφιμα υψηλής διατροφικής αξίας.
Σημειώνεται ότι, το χαρούπι, γνωστό και ως «η σοκολάτα των φτωχών», βοήθησε τα χωριά της Κρήτης να επιβιώσουν από τον λιμό της γερμανικής κατοχής. Η χαρουπιά, φυτό που αντέχει στην ξηρασία, μπορεί επίσης να δώσει λύσεις σε προγράμματα αναδάσωσης παράκτιων εδαφών που κινδυνεύουν από τη διάβρωση και να αποτελέσει βασικό παράγοντα διατήρησης του οικοσυστήματος.
Για την προστασία, ανάδειξη και την αξιοποίηση της παραδοσιακής αυτής καλλιέργειας, δημιουργήθηκε νέος μη κερδοσκοπικός φορέας που ιδρύθηκε στην Κρήτη, με όνομα «Το Χαρούπι της Κρήτης» από ερευνητές ανώτατων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, καλλιεργητές και ανθρώπους του Πολιτισμού, με στόχο την προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση του πολύτιμου αυτού δέντρου μη κερδοσκοπικού φορέα που ιδρύθηκε στην Κρήτη, από ερευνητές ανώτατων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, καλλιεργητές και ανθρώπους του Πολιτισμού.
Ο φορέας φέρει τον τίτλο «Κοινότητα Καλλιέργειας Φυσικής και Πολιτιστικής Αξιοποίησης της χαρουπιάς στην Κρήτη», δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία της Πολιτιστικής Εταιρείας Πανόρμου «Επιμενίδη» και έχει έδρα το Χαρουπόμυλο Πανόρμου.
Όπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση του φορέα «Ο πρώτος σκοπός της εταιρείας, μόλις επετεύχθη. Η πρόταση που καταθέσαμε τον περασμένο Ιανουάριο έγινε αποδεκτή από το Υπουργείο Πολιτισμού, και η «Αγροδιατροφική παράδοση του χαρουπιού στην Κρήτη» εγγράφηκε στο εθνικό ευρετήριο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, ενώ σειρά τώρα έχει η ένταξη της στη διεθνή λίστα».
Η δημιουργία «Μουσείου Χαρουπιού», στο Χαρουπόμυλο Πανόρμου και η ετήσια διοργάνωση Μεσογειακού Φεστιβάλ Χαρουπιού είναι ανάμεσα στους επόμενους στόχους φορέα.
