Μάλιστα, οι ζηµιές στον γεωργικό τοµέα της ΕΕ ανέρχονται κατά µέσο όρο σε 28,3 δισ. ευρώ ετησίως, ως αποτέλεσµα δυσµενών καιρικών συνθηκών, όπως οι ξηρασίες, που αντιστοιχεί περίπου στο 6% τη φυτικής και ζωικής παραγωγής. Την ίδια ώρα, η υπερθέρµανση του πλανήτη απειλεί να προκαλέσει µεγαλύτερη αστάθεια στις γεωργικές αποδόσεις της ΕΕ και ακόµη µεγαλύτερη στα ευρωπαϊκά γεωργικά εισοδήµατα, µε τις προβλεπόµενες απώλειες να αυξάνονται αντίστοιχα µεταξύ 42% και 66% µέχρι τα µέσα του αιώνα, σύµφωνα µε έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).
Ξεφυλλίστε σε υψηλή ανάλυση την εβδομαδιαία Agrenda:
Η ανάλυση, που δηµοσιεύθηκε την Τρίτη 20 Μάϊου από κοινού από την ΕΤΕπ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφέρει ότι η επιδείνωση της κλιµατικής αλλαγής απειλεί να αυξήσει τις µέσες ετήσιες απώλειες στη γεωργία της ΕΕ έως και 66% έως το 2050 και προτρέπει για ένα ισχυρότερο σύστηµα διαχείρισης κινδύνων στην ΕΕ για τον τοµέα. Ενδεικτικό είναι ότι µόνο το 20% έως 30% των ζηµιών στις γεωργικές εκµεταλλεύσεις που προκαλούνται από το κλίµα στην ΕΕ ασφαλίζονται µέσω δηµόσιων, ιδιωτικών ή αµοιβαίων συστηµάτων, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων που υποστηρίζονται από την Κοινή Αγροτική Πολιτική.
Οι κύριες συστάσεις της έκθεσης περιλαµβάνουν τα παρακάτω:
Για τον περιορισµό των οικονοµικών σοκ για τους αγρότες, η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει µέτρα µεταφοράς κινδύνου, συµπεριλαµβανοµένων οµολόγων καταστροφών και συµφωνιών αντασφάλισης δηµόσιου-ιδιωτικού τοµέα.
Η ΕΕ θα πρέπει να παρέχει χρηµατοδότηση ταχείας αντίδρασης όταν συµβαίνουν καταστροφές.
Ο τοµέας στο σύνολό του θα πρέπει να λάβει περισσότερα µέτρα προσαρµογής, επειδή, ακόµη και µε βελτιωµένη ασφαλιστική κάλυψη, είναι κρίσιµα για την αντιµετώπιση των µελλοντικών κλιµατικών κινδύνων.
Η περίπτωση ΕΛΓΑ και το κενό προστασίας
Η ασφαλιστική κάλυψη που υποστηρίζεται από δηµόσια χρηµατοδότηση είναι συχνά πιο αποτελεσµατική από τα κυβερνητικά προγράµµατα αποζηµίωσης, σύµφωνα µε τη µελέτη, η οποία εξετάζει και το δηµόσιο και υποχρεωτικό σύστηµα αγροτικής ασφάλισης στην Ελλάδα, µέσω του ΕΛΓΑ, το οποίο όπως λέει «αντιµετωπίζει σηµαντικές διαρθρωτικές, οικονοµικές και λειτουργικές προκλήσεις.». Ο ΕΛΓΑ ασφαλίζει καλλιέργειες µεσαίου κινδύνου όπως σιτηρά, βαµβάκι, σταφύλια και λαχανικά, αλλά καλλιέργειες υψηλού κινδύνου όπως ροδάκινα, νεκταρίνια και κεράσια συχνά εξαιρούνται λόγω αυξηµένων κινδύνων αποζηµιώσεων. Το σύστηµα παράγει 165-175 εκατ. ετησίως σε ασφάλιστρα, ωστόσο οι αποζηµιώσεις και τα διοικητικά έξοδα έχουν σταθερά υπερβεί τα 200 εκατ. ευρώ τα τελευταία χρόνια, δηµιουργώντας σηµαντικά οικονοµικά ελλείµµατα. Η Ελλάδα χρησιµοποιεί τα κεφάλαια του Προγράµµατος Αγροτικής Ανάπτυξης για την επιδότηση ασφαλίστρων. Μεταξύ 2023 και 2027, 4,1 δισ. ευρώ διατέθηκαν από το ΕΓΤΑΑ για την ενίσχυση της προσιτότητας και της προσβασιµότητας της γεωργικής ασφάλισης.
Παραδείγµατα ετών µε σοβαρές απώλειες στην παραγωγή
2021: Το 2021, οι σοβαροί παγετοί τον Μάρτιο και τον Απρίλιο έπληξαν σοβαρά τα οπωροφόρα δέντρα και τα αµπέλια σε αρκετές περιοχές. Περαιτέρω απώλειες αναφέρθηκαν από έντονες χαλαζοπτώσεις τον Ιούνιο, οι οποίες επηρέασαν κυρίως τις δενδρώδεις καλλιέργειες, τα αµπέλια και τα λαχανικά στην Πέλλα και την Καρδίτσα, και ένα κύµα καύσωνα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο προκάλεσε πρόσθετες ζηµιές, ειδικά σε αµπελώνες στην Κόρινθο, το Ηράκλειο και την Αχαΐα. Οι αναφερόµενες ζηµιές ανήλθαν σε 354,17 εκατ. ευρώ, µε αποζηµιώσεις ύψους 345,59 εκατ. ευρώ από τον ΕΛΓΑ. Ωστόσο, η αυξανόµενη συχνότητα τέτοιων γεγονότων έχει επιβαρύνει τον ΕΛΓΑ και έχει αναδείξει τις προκλήσεις για τους αγρότες στη διαχείριση των επίµονων κλιµατικών κινδύνων. Γεγονότα όπως αυτά αναµένεται πλέον να συµβαίνουν µε πιθανότητα 5-10% κάθε χρόνο µε τις επιδεινούµενες επιπτώσεις τους να προσθέτουν πίεση στην γεωργική παραγωγή και την οικονοµική ανθεκτικότητα.
2022: Το 2022, οι δυσµενείς καιρικές συνθήκες συνέχισαν να επηρεάζουν την ελληνική γεωργία, µε τους παγετούς τον Ιανουάριο να καταστρέφουν τις καλλιέργειες εσπεριδοειδών στην Αργολίδα και τους παγετούς τον Μάρτιο και τον Απρίλιο να επηρεάζουν τα οπωροφόρα δέντρα στην Πέλλα και την Ηµαθία. Οι έντονες χαλαζοπτώσεις τον Μάιο, τον Ιούνιο και τον Ιούλιο προκάλεσαν εκτεταµένες ζηµιές σε δενδρώδεις καλλιέργειες, αµπέλια και κηπευτικά σε περιοχές όπως η Πέλλα, η Καβάλα και η Ηµαθία. Οι βροχοπτώσεις του Αυγούστου έπληξαν περαιτέρω τους αµπελώνες στο Ηράκλειο και την Κόρινθο. Οι αναφερόµενες ζηµιές ανήλθαν συνολικά σε 264,38 εκατοµµύρια ευρώ, µε τον ΕΛΓΑ να αποζηµιώνει 241,70 εκατοµµύρια ευρώ. Παρόλο που η αποζηµίωση παρείχε σηµαντική στήριξη, πολλοί αγρότες αντιµετώπισαν σηµαντικές καθυστερήσεις και διοικητικά εµπόδια στην πρόσβαση και ανακούφιση.
2023: Το 2023 έφερε περαιτέρω προκλήσεις για τον γεωργικό τοµέα της Ελλάδας, µε τα ακραία καιρικά φαινόµενα να προκαλούν σηµαντικές και πρωτοφανείς ζηµιές, ιδίως στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Οι παγετοί τον Μάρτιο και τον Απρίλιο έπληξαν σοβαρά τις καλλιέργειες φρούτων, ενώ οι σφοδρές χαλαζοπτώσεις από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο προκάλεσαν ζηµιές σε δενδρώδεις καλλιέργειες, αµπέλια και λαχανικά στην Πέλλα και την Ηµαθία. Οι βροχοπτώσεις τον Μάιο και τον Ιούνιο επηρέασαν τις καλλιέργειες οσπρίων, βαµβακιού και κερασιάς, ενώ οι καύσωνες του Ιουλίου προκάλεσαν εκτεταµένες ζηµιές σε αµπελώνες στην περιοχή της Κορινθίας. Τα πιο καταστροφικά γεγονότα, ωστόσο, σηµειώθηκαν τον Σεπτέµβριο µε τις καταιγίδες Daniel και Elias, οι οποίες έφεραν ρεκόρ βροχοπτώσεων και εκτεταµένες πληµµύρες στη Θεσσαλία. Αυτές οι καταιγίδες, µε εκτιµώµενη πιθανότητα εµφάνισης 0,5% σε οποιοδήποτε έτος, κατέστρεψαν καλλιέργειες και γεωργικές υποδοµές, αφήνοντας τον πρωτογενή τοµέα της περιοχής σε κατάσταση κρίσης. Στη Θεσσαλία σχεδόν το 70% της καλλιέργειας βαµβακιού υπέστη ζηµιές µε την παραγωγή να µειώνεται κατά τουλάχιστον 50-60%, επηρεάζοντας τη συνολική παραγωγή βαµβακιού της Ελλάδας κατά 15-20%.
Οι αναφερόµενες ζηµιές για το έτος ανήλθαν σε 461 εκατ. ευρώ, µε τον ΕΛΓΑ να παρέχει αποζηµιώσεις ύψους 452,5 εκατ. ευρώ, ένα υψηλό ποσοστό κάλυψης. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέθεσε 43,1 εκατ. ευρώ από το Γεωργικό Αποθεµατικό 2023 στην Ελλάδα, προσφέροντας περαιτέρω στήριξη για την ανάκαµψη των αγροτών και των επιχειρήσεων που επλήγησαν από αυτές τις κλιµατικές και µακροοικονοµικές προκλήσεις.
Παρά τα µέτρα αυτά, η ένταση και η κλίµακα των απωλειών αποκάλυψαν τη σηµαντική πίεση στις διοικητικές και οικονοµικές ικανότητες του ΕΛΓΑ. Οι αγρότες αντιµετώπισαν καθυστερήσεις στην επεξεργασία των αποζηµιώσεων και οι άνευ προηγουµένου πληµµύρες τόνισαν την ανάγκη για ενισχυµένους µηχανισµούς ανθεκτικότητας.
«Το 2023, µετά τις απώλειες των δύο προηγούµενων ετών, καταδεικνύουν την αυξανόµενη πρόκληση για τους Έλληνες αγρότες και τα συστήµατα διαχείρισης κινδύνων να προσαρµοστούν στην αυξανόµενη σοβαρότητα και συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινοµένων. Αναµένονται βελτιώσεις στην οικονοµική ανθεκτικότητα της γεωργικής ασφάλισης και των µηχανισµών αντιµετώπισης καταστροφών», σηµειώνει η έκθεση της ΕΤΕπ.
Υπερδιπλάσιες οι απώλειες στην Ελλάδα από ξηρασία έως το 2050
Οι συνολικές ακραίες απώλειες από ξηρασία, χαλάζι, βροχή και παγετό µε πιθανότητα 1 στα 50 χρόνια ή 2% ετησίως ανέρχονται σήµερα σε περίπου 3 δισ. ευρώ, αναφέρει η ανάλυση της ΕΤΕπ για την Ελλάδα. H Πιθανή Μέγιστη Απώλεια-PML (Probable Maximum Loss) λόγω ξηρασίας σε έτη ακραίων ζηµιών (1 στα 50) είναι σήµερα περίπου 2,56 δισ. ευρώ, αλλά εκτιµάται ότι θα αυξηθεί κατά 43% στα 3,65 δισ. ευρώ έως το 2050.
Μέχρι το 2050, ένα µεγαλύτερο ποσοστό των ζηµιών θα οφείλεται
σε απώλειες στην απόδοση των καλλιεργειών που υπερβαίνουν το 30%. Σύµφωνα µε τον τρέχοντα σχεδιασµό της ασφαλιστικής αγοράς, αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση των παρακρατούµενων ή ανασφάλιστων ζηµιών, αλλά ένα µεγαλύτερο ποσοστό των ζηµιών θα βαρύνει τον ΕΛΓΑ.
H τρέχουσα PML λόγω παγετού 1 στα 50 είναι περίπου 1,08 δισ. ευρώ, αλλά αναµένεται να αυξηθεί κατά 66% στα 1,79 δισ. ευρώ έως το 2050. Η ανάλυση της ΕΤΕπ δείχνει ότι, σύµφωνα µε το τρέχον σύστηµα, η αύξηση της σοβαρότητας των απωλειών στην απόδοση θα πυροδοτήσει περισσότερες ασφαλιστικές πληρωµές, οι οποίες θα βαρύνουν κυρίως το εθνικό ασφαλιστικό σύστηµα.
Επί του παρόντος, πάνω από το 60% των ζηµιών από συχνά (1 στα 5) έτη απωλειών από τους πρωτογενείς κινδύνους αναµένεται να είναι ανασφάλιστες ή να αναλαµβάνονται από τους αγρότες. Μέχρι το 2050, οι συχνές (1 στα 5 χρόνια) απώλειες από ξηρασία θα υπερδιπλασιαστούν, µε τις αυξανόµενες απώλειες να καλύπτονται από την ασφάλιση και τους αγρότες σε σχεδόν ίσο βαθµό.
